Bài 4. Lão Hạc

Ngữ văn 8
Giáo viên: Phạm Thị Thanh Hương
Trường THCS Trưng Trắc
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
c. Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
Nam Cao
Và lão kể. Lão kể nhỏ nhẻ và dài dòng thật. Nhưng đại khái có thể rút vào hai việc. Việc thứ nhất: lão thì già, con đi vắng, vả lại nó cũng còn dại lắm, nếu không có người trông nom cho thì khó mà giữ được vườn đất để làm ăn ở làng này; tôi là người nhiều chữ nghĩa, nhiều lí luận, người ta kiêng nể, vậy lão muốn nhờ tôi cho lão gửi ba sào vườn của thằng con lão; lão viết văn tự nhượng cho tôi để không ai còn tơ tưởng dòm ngó đến; khi nào con lão về nó sẽ nhận vườn làm, nhưng văn tự cứ để tên tôi cũng được, để thế để tôi trông coi cho nó.Việc thứ hai: lão già yếu lắm rồi, không biết sống chết lúc nào, con không có nhà, lỡ chết không biết ai đứng ra lo cho được; để phiền cho hàng xóm thì chết không nhắm mắt; lão còn được hăm nhăm đồng bạc với năm đồng bạc vừa bán chó là ba mươi đồng bạc, muốn gửi tôi, để lỡ có chết thì tôi đem ra, nói với hàng xóm giúp, gọi là của lão có tí chút, còn bao nhiêu đành nhờ hàng xóm cả.
Luôn mấy hôm, tôi thấy lão Hạc chỉ ăn khoai. Rồi thì khoai cũng hết. Bắt đầu từ đấy, lão chế tạo được món gì, ăn món ấy. Hôm thì lão ăn củ chuối, hôm thì lão ăn sung luộc, hôm thì ăn rau má, với thỉnh thoảng một vài củ ráy hay bữa trai, bữa ốc....
....Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lão Hạc. Nhưng hình như lão cũng biết vợ tôi không ưng giúp lão. Lão từ chối tất cả những cái gì tôi cho lão. Lão từ chối một cách gần như là hách dịch. Và lão cứ xa tôi dần dần...
? Em h·y t×m nh÷ng tõ ng÷ miªu t¶ cuéc sèng cña l·o H¹c sau khi nhê «ng gi¸o?
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
c. Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
-Lão Hạc sống vô cực khổ, hết lòng vì con và giàu lòng tự trọng.
Nam Cao
? Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ cuéc sèng vµ nh©n c¸ch cña l·o H¹c?
? Qua lêi kÓ cña «ng gi¸o em hiÓu g× vÒ Binh T­?
- Là hàng xóm của "tôi" ( tức ông giáo )
- Làm nghề ăn trộm.
- Không ưa lão Hạc vì lão Hạc lương thiện quá.
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
c. Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
-Lão Hạc sống vô cực khổ, hết lòng vì con và giàu lòng tự trọng.
Nam Cao
? Binh T­ xuÊt hiÖn ®· ®em theo t×nh tiÕt míi nµo cho c©u chuyÖn vÒ l·o H¹c?
- Lão Hạc xin Binh Tư bả chó.
? Theo lêi kÓ cña Binh T­ th× l·o H¹c xin b¶ chã ®Ó lµm g×?
- Lão Hạc xin bả chó để bẫy con chó cứ sang vườn nhã lão, nếu trúng sẽ mời Binh Tư uống rượu cùng.
Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết. Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng. Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
? Theo em, đoạn văn trên là lời của ai?
? Những câu văn đó cho ta hiểu ông giáo đã đánh giá như thế nào về lão Hạc ?
? Nếu chỉ đọc đến đây chắc hẳn người đọc cũng hiểu lão Hạc như thế. Nhưng theo dõi tiếp đoạn truyện cuối, ta hiểu lão Hạc xin bả chó để làm gì ?
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
c. Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
-Lão Hạc sống vô cực khổ, hết lòng vì con và giàu lòng tự trọng.
d. Cái chết của lão Hạc.
Nam Cao
THảO LUậN NHóM
? Tại sao tác giả không miêu tả ngay cái chết của lão Hạc mà còn đưa thêm vào truyện chi tiết lão Hạc xin bả chó? ( Chi tiết lão Hạc xin bả chó có ý nghĩa gì?)
Không! Cuộc đời chưa hẳn đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác. Tôi ở nhà Binh Tư về được một lúc lâu thì thấy những tiếng nhốn nháo ở bên nhà lão Hạc. Tôi mải mốt chạy sang. Mấy người hàng xóm đến trước tôi đang xôn xao ở trong nhà. Tôi xồng xộc chạy vào. Lão Hạc đang vật vã ở trên giường, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc. Lão tru tréo, bọt mép sùi ra, khắp người chốc chốc lại bị giật mạnh một cái, nảy lên. Hai người đàn ông lực lưỡng phải ngồi đè lên người lão. Lão vật vã đến hai giờ đồng hồ rồi mới chết. Cái chết thật là dữ dội. Chẳng ai hiểu lão chết vì bệnh gì mà đau đớn và bất thình lình như vậy. Chỉ có tôi với Binh Tư hiểu.
Nhưng nói ra làm gì nữa! Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: "Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào ..."

? Hãy cho biết nội dung của đoạn văn trên?
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
c. Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
-Lão Hạc sống vô cực khổ, hết lòng vì con và giàu lòng tự trọng.
d. Cái chết của lão Hạc.
- Cách chết: Ăn bả chó để tự tử.
Nam Cao
? Lão Hạc chết bằng cách nào?
Không! Cuộc đời chưa hẳn đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác. Tôi ở nhà Binh Tư về được một lúc lâu thì thấy những tiếng nhốn nháo ở bên nhà lão Hạc. Tôi mải mốt chạy sang. Mấy người hàng xóm đến trước tôi đang xôn xao ở trong nhà. Tôi xồng xộc chạy vào. Lão Hạc đang vật vã ở trên giường, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc. Lão tru tréo, bọt mép sùi ra, khắp người chốc chốc lại bị giật mạnh một cái, nảy lên. Hai người đàn ông lực lưỡng phải ngồi đè lên người lão. Lão vật vã đến hai giờ đồng hồ rồi mới chết. Cái chết thật là dữ dội. Chẳng ai hiểu lão chết vì bệnh gì mà đau đớn và bất thình lình như vậy. Chỉ có tôi với Binh Tư hiểu.
Nhưng nói ra làm gì nữa! Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: "Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào ..."

? Em hãy tả lại cái chết của lão Hạc ?
? Em có nhận xét gì về cách dùng từ ngữ của tác giả khi miêu tả cái chết của lão Hạc? Tác dụng của việc dùng các từ ngữ đó?
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
c. Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
-Lão Hạc sống vô cực khổ, hết lòng vì con và giàu lòng tự trọng.
d. Cái chết của lão Hạc.
- Cách chết: Ăn bả chó để tự tử.
Nam Cao
thảo luận nhóm
- NT: Từ láy tượng hình, tượng thanh.
- Đặc tả cái chết thật đau đớn, dữ dội, thê thảm của lão Hạc.
? Cái chết của lão Hạc có ý nghĩa gì?
- Lão Hạc tự trừng phạt mình.
Tố cáo xã hội phong kiến nửa thực dân tàn ác đẩy người dân vào con đường cùng không lối thoát.
Khẳng định phẩm chất cao quý của lão Hạc: hi sinh vì con và giàu lòng tự trọng.
? Theo em, khi xây dựng nhân vật lão Hạc, Nam Cao muốn thể hiện điều gì?
* TK: Lão Hạc là tiêu biểu cho số phận cơ cực, đáng thương của những người nông dân nghèo trước cách mạng tháng Tám.
? Hình ảnh cái chết của lão Hạc khiến em liên tưởng đến cái chết của con vật nào?
? Việc lão Hạc chọn cách chết như vậy có ý nghĩa gì?
- Cái chết của con chó.
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
2. Nhân vật ông giáo.
Nam Cao
? So với cách kể chuyện của Ngô Tất Tố trong Tắt đèn thì cách kể chuyện của Nam Cao trong truyện này có gì khác?
Ngô Tất Tố kể chuyện theo ngôi thứ ba- Người kể giấu mặt đi.
Nam Cao kể theo ngôi thứ nhất, người kể xưng "tôi" (ông giáo).
? Theo em, kể theo ngôi thứ nhất (ông giáo) có tác dụng gì?
Ông giáo vừa là người chứng kiến vừa là người tham gia vào câu chuyện của nhân vật trung tâm.
Trực tiếp bày tỏ thái độ, tình cảm, cảm xúc của bản thân đối với nhân vật trung tâm.
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
2. Nhân vật ông giáo.
Nam Cao
? Em hãy cho biết hoàn cảnh của ông giáo?
- Là trí thức nghèo.
? Em hãy tìm những từ ngữ thể hiện thái độ của ông giáo đối với lão Hạc?
Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
Tôi bùi ngùi nhìn lão, bảo:
Kiếp ai cũng thế thôi cụ ạ! ?
Tôi vui vẻ bảo:
- ...Vậy, cụ cứ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Tôi bật cười bảo lão:
Sao cụ lo xa quá thế?...
Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lão Hạc....

Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
2. Nhân vật ông giáo.
Nam Cao
? Qua những biểu hiện trên, em hiểu ông giáo có thái độ, tình cảm như thế nào với lão Hạc?
- Là trí thức nghèo.
- Sống gần gũi, thân mật, yêu quý lão Hạc.
Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết. Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng. Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
Không! Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác.
? Em hiểu ý nghĩ đó của nhân vật "tôi" như thế nào?
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
2. Nhân vật ông giáo.
Nam Cao
? Những ý nghĩ đó cho ta hiểu thêm điều gì về nhân cách cao quý của ông giáo?
- Là trí thức nghèo.
- Sống gần gũi, thân mật, yêu quý lão Hạc.
- Là người trọng nhân cách, không mất lòng tin vào những điều tốt đẹp ở con người.
Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố mà tìm hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi... toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; không bao giờ ta thương [...]. Cái bản tính tốt của người ta bị những nỗi lo lắng, buồn đau, ích kỉ che lấp mất.
? Theo em, qua đoạn văn trên ông giáo ( có thể coi là tác giả) đã nghĩ gì?
- Quan điểm sống cao đẹp: Sống gần gũi, quan sát, suy ngẫm, đặt mình vào cảnh ngộ của người khác để hiểu họ.
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
1. Nhân vật lão Hạc.
2. Nhân vật ông giáo.
Nam Cao
? Qua phần phân tích trên, em hãy nêu nhận xét chung về ông giáo?
- Là trí thức nghèo.
- Sống gần gũi, thân mật, yêu quý lão Hạc.
- Là người trọng nhân cách, không mất lòng tin vào những điều tốt đẹp ở con người.
* TK: Là người có tấm lòng yêu thương và trân trọng người nông dân.
Tiết 57: Lão Hạc
II. Phân tích.
Nam Cao
? Theo em, cái hay của truyện thể hiện ở những điểm nào?
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
Tình huống truyện
Cách xây dựng và miêu tả nhân vật
Ngôn ngữ truyện
Ngôi kể
- Tạo dựng tình huống truyện bất ngờ, thú vị.
- Miêu tả tâm lí nhân vật rất tài tình.
- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm.
- Chọn ngôi kể thứ nhất phù hợp.
2. Nội dung
? Các biện pháp nghệ thuật trên có tác dụng gì trong việc biểu đạt nội dung của truyện?
- Miêu tả chân thực và cảm động số phận đau thương của người nông dân trong xã hội cũ.
- Khẳng định, ngợi ca phẩm chất cao quý của họ.
* Ghi nhớ: SGK
? Qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ và truyện ngắn Lão Hạc, em hiểu thế nào về cuộc đời và tính cách người nông dân trong xã hội cũ?
Tình cảnh nghèo khổ, bế tắc
Giàu tình yêu thương.
Vẻ đẹp tâm hồn cao quý, lòng tận tuỵ hi sinh vì người thân.
lão hạc
Nhân vật lão Hạc
Nhân vật ông giáo
Hoàn cảnh của lão Hạc.
Tâm trạng của lão Hạc khi bán cậu Vàng.
Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
Cái chết của lão Hạc.
Đói nghèo, thê thảm và thương tâm.
Tâm trạng đau đớn, xót xa, ân hận, dằn vặt mình.
Lão sống vô cùng cực khổ.

Cái chết thật đau đớn, dữ dội, thê thảm.
Là một trí thức nghèo
Sống gần gũi, thân mật và yêu quý lão Hạc.
Là người trọng nhân cách.
Là người có tấm lòng yêu thương, trân trọng người nông dân.
Lão Hạc là tiêu biểu cho số phận cơ cực, đáng thương của những người nông dân nghèo trước cách mạng tháng Tám.
Hướng dẫn về nhà
Học bài cũ
Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về nhân vật lão Hạc.
Chuẩn bị bài mới: Từ tượng hình, từ tượng thanh.