Bài 4. Lão Hạc

Tiết 13-14
Văn bản:
Lão Hạc
(Nam Cao)


LÃO HẠC

(Nam Cao)
I.Tác giả - tác phẩm
1. Tác giả Lão Hạc (1917- 1951)
- Tên thật: Trần Hữu Tri
- Quê: Hà Nam
- Là nhà văn hiện thực xuất sắc viết về người nông dân nghèo đói bị vùi dập và người trí thức nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ.

Truyện ngắn
1941
1942
1943
1944
Truyện dài
1944
2. Tác phẩm
Truyện ngắn
Truyện ngắn
Truyện ngắn
Truyện ngắn
Truyện ngắn
1941
1942
1943
1941
1942
1944
1943
1941
1942
1944
Truyện dài
1944
Truyện dài
1944
Truyện dài
1944
Trăng sáng
Lão Hạc
Trăng sáng
Trăng sáng
Trăng sáng

2. Tác phẩm
Lão Hạc là một tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nam Cao được đăng báo lần đầu năm 1943.
2. Tác phẩm
* Hướng dẫn cách đọc
Nhân vật lão Hạc: đọc giọng dằn vặt, đau đớn, ân hận
Nhân vật ông giáo: đọc giọng buồn, chậm, cảm thông
3.Tóm tắt tác phẩm
- Lão Hạc là người cô đơn, vợ mất, con bỏ đi đồn điền cao su, lão nuôi, yêu quý con Vàng, kỷ niệm của con trai lão.
Đói kém, bị ốm, phải tiêu vào tiền dành dụm cho con
→ Lão Hạc phải bán con Vàng
Nhờ ông giáo trông hộ vườn, giữ tiền ma chay cho mình
→ tự tử bằng bả chó.
4. Bố cục.
3 đoạn
Đoạn 1: “Hôm sau…cũng xong”  Chuyện bán chó của Lão Hạc.
- Đoạn 2: “Luôn mấy hôm…đáng buồn”  Suy nghĩ của ông giáo về Lão hạc.
- Đoạn 3: “Không! Cuộc đời…một sào” Cái chết của Lão Hạc.
5. Ngôi kể
- Ngôi thứ nhất với điểm nhìn trần thuật là Ông giáo => chân thật
II. Đọc - hiểu văn bản.
1. Nhân vật lão Hạc
a, Hoàn cảnh của Lão Hạc
Vợ mất,con đi đồn điền cao su biệt tăm không về.
- Tài sản duy nhất: Cậu Vàng và mảnh vườn.
Cuộc sống khốn khổ , nghèo túng.

b. Diến biến tâm trạng của lão Hạc xung quanh việc bán “cậu Vàng”
* Trước khi bán “cậu Vàng”:
lão Hạc có tình cảm như thế nào với con chó Vàng? Tìm những chi tiết cho thấy rõ điều đó?
+ Gọi con chó là cậu Vàng như một bà hiếm hoi gọi con cái
+ Bắt rận, đem ra ao tắm
+ Cho ăn cơm….cái bát như một nhà giàu
+ Nhắm vài miếng lại gắp cho nó một miếng
+ Chửi yêu, nói với nó như nói một đứa cháu “À không, ông không giết… ông nuôi”
Tình yêu tha thiết với loài vật.
Nói ra ý định bán chó nhiều lần cho Ông Gíao
Nghệ thuật: lời đối thoại trực tiếp ( độc thoại )
Yêu thương kỷ vật của con,độc thoại với cậu Vàng để giãi bày nỗi nhớ con.
Em hãy tìm ra những chi tiết miêu tả bộ dạng, cử chỉ của lão Hạc lúc kể với ông giáo chuyện bán chó?
*Sau khi bán “cậu Vàng”
+ Lão cố làm ra vui vẻ, cười như mếu
+ Đôi mắt lão ầng ậng nước
+ Mặt … co rúm, vết nhăn xô lại, ép …nước mắt
+ Cái đầu ….ngoẹo, miệng móm mém…mếu
+ Lão hu hu khóc
- Từ tượng hình, từ tượng thanh

Tâm trạng đau khổ tột cùng
- “Thì ra tôi già…lừa một con chó”
→ Thái độ chua chát, ngậm ngùi, mặc cảm là kẻ có tội
Lão Hạc là người sống tình nghĩa thủy chung, yêu thương loài vật; người cha có tình yêu thương con sâu sắc.
- Bộ dạng, cử chỉ.

C, Cái chết của Lão Hạc
Trước khi chết lão Hạc đã cậy nhờ ông giáo những điều gì?
- Nhờ ông giáo:
+ giữ hộ ba sào vườn cho con trai
+ gửi 30 đồng để lo hộ đám tang cho mình
- Duy trì cuộc sống: ăn khoai, củ chuối, sung luộc, rau má, củ ráy, bữa trai bữa ốc.
- Từ chối mọi sự giúp đỡ gần như là hách dịch
Người cha hết lòng vì con, giàu lòng tự trọng.
*. Trước khi chết.
Em hãy cho biết nguyên nhân cái chết của lão Hạc? Ý nghĩa của cái chết ấy?
Thảo Luận Nhóm

*.Nguyên nhân cái chết của lão Hạc
- “Ăn mãi cũng hết thì lấy gì lo liệu,tôi bòn vườn của nó bao nhiêu,ngộ nó không lấy gì lo được, lại bán vườn”
+ Tình cảnh đói khổ túng quẫn (đó cũng là số phận cơ cực đáng thương của những người dân nghèo trước CMT8)
+ Muốn bảo toàn căn nhà, mảnh vườn cho con; không muốn gây phiền hà cho hàng xóm láng giềng.
Xã hội thực dân thối nát đẩy con người tới bước đường cùng.
* Cái chết đau đớn của Lão Hạc.
- Vật vã trên giường.
- Đầu tóc rũ rượi
- Quần áo xộc xệch
- Hai mắt long sòng sọc
- Lão tru tréo
- Bọt mép sùi ra , giật mạnh, vật vã
→ Cái chết dữ dội, bi thảm
Bộc lộ rõ số phận, nhân phẩm của người nông dân nghèo trước CMT8: nghèo khổ, bế tắc, cùng đường, giàu tình thương và lòng tự trọng. Qua đó, tố cáo mạnh mẽ sự tàn ác bất nhân của chế độ phong kiến.
- Nghệ thuật:xây dựng tình huống bất ngờ,từ láy,ngôn ngữ sinh động.

2. Nhân vật ông Giáo
* Khi lão Hạc tâm sự,kể chuyện.
- “Tôi muốn ôm choàng lấy lão mà khóc”
- “Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lão”
- Giữ hộ lão Hạc mảnh vườn và ba mươi đồng bạc
- Đồng cảm, xót thương cho hoàn cảnh Lão Hạc.
- Luôn tìm cách giúp đỡ, an ủi và tỏ lòng quý trọng nhân cách LH.
Em thấy thái độ, tình cảm của nhân vật “tôi” đối với lão Hạc như thế nào?
- “ Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…”.
“ Không! Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác”
Tại sao ông giáo lại có những suy nghĩ trái ngược như thế? Em hiểu những ý nghĩ đó của ông giáo như thế nào?
Thảo Luận Nhóm
b, Khi nghe Binh Tư kể chuyện
- Hỡi ơi Lão Hạc!Thì ra lúc cùng đường lão cúng liều như ai…con người đáng kính đã đi theo gót Binh Tư để ăn ư.
“Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn”
+ Buồn vì: đói nghèo có thể đổi trắng thay đen, biến người lương thiện như Lão Hạc trở thành kẻ trộm cắp như Binh Tư
+ Buồn vì: một con người như LH đành phải biến chất vì không còn tìm đâu ra miếng ăn tối thiểu hàng ngày
Thất vọng, mất niềm tin vào Lão Hạc.
c, Khi chứng kiến lão Hạc chết
- “ Không ! Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn”
+ Vì không có gì hủy hoại được nhân phẩm của người lương thiện như Lão Hạc để ta có quyền hy vọng và tin tưởng ở con người.
- “Hay vẫn đáng buồn theo một nghĩa khác”
+ Vì người tốt như Lão Hạc mà hoàn toàn vô vọng, phải tìm đến cái chết như một sự giải thoát tự nguyện và bất đắc dĩ
- Nghệ thuật xây dựng tâm lí đa dạng
Vui mừng khi sự việc sang tỏ,tin tưởng phẩm chất cao đẹp của Lão Hạc
Qua ba phần phân tích về Ông Giáo từ đồng cảm đến thất vọng và cuối cùng là vui mừng ti tưởng Lão Hạc. Em có nhận xét gì về nhân vật Ông Gíao.
Ông giáo là người hiểu đời, hiểu người, chan chứa tình yêu thương và lòng nhân ái sâu sắc. Người trọng nhân cách không mất niềm tin vào những điều tốt đẹp của con người.

III.Tổng kết
1. Nghệ thuật
2. Nội dung
- Sử dụng ngôi kể thứ nhất, người kể là nhân vật hiểu, chứng kiến toàn bộ câu chuyện và cảm thông với LH.
- Nghệ thuật phân tích tâm lí già dặn, kể chuyện chân thực, màu sắc trữ tình đan xen triết lí sâu sắc.
- Xây dựng được nhân vật có tính cá thể hóa cao
- Tác phẩm phản ánh hiện thực số phận người nông dân trước CMT8 qua tình cảnh của LH: nghèo túng, không có lối thoát, phải chọn cái chết để bảo toàn tài sản cho con và không phiền hà hàng xóm.
- Cảm thông, trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp tiềm ẩn của người nông dân trong cảnh khốn cùng vẫn giàu lòng tự trọng.

Luyện tập
1. Trong tác phẩm “Lão Hạc”, đâu là chi tiết nghệ thuật quan trọng nhất:
a. Chi tiết lão Hạc bán chó
b. Chi tiết lão Hạc xin bả chó
c. Chi tiết lão Hạc tự tử bằng bả chó
d. Tất cả đáp án trên đều đúng
b
2. Điều gì lớn nhất ở người nông dân đã khiến NC bày tỏ thái độ trân trọng sâu sắc, qua nhân vật lão Hạc?
a. Tình cảnh khốn cùng của họ
b. Lòng yêu thương đối với con cái và với cả con vật nuôi.
c. Ý thức tự trọng và nhân cách cao đẹp
c
3. Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc viết về đề tài:
a. Người nông dân nghèo bị áp bức
b. Người trí thức nghèo sống mòn mỏi trong xã hội cũ.
c. Cả hai đề tài trên.
c