Bài 4. Chuyện người con gái Nam Xương

B�i 4 .Ti?t 16,17 .
Van b?n : Chuy?n ngu?i con gỏi Nam Xuong
(Trớch "Truy?n k? m?n l?c"- Nguy?n D?)
A- Mục tiêu bài học :
I- Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam trong truyền thống .
II- Thấy rõ bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
III- Nghệ thuật viết truyện của Nguyễn Dữ (xây dựng tình huống, xây dựng nhân vật).
IV- Bước phát triển của truyện trung đại so với truyện dân gian
B- Kiểm tra bài cũ :
I- Kể tên những truyện trung đại đã được học
II- Nêu đặc điểm của truyện trung đại
C- Tiến trình bài mới :
I- Tìm hiểu chung :
1- Tác giả Nguyễn Dữ : Chưa rõ năm sinh năm mất. Sống thế kỷ XVI .
- Quê hương : Xã Phạm khả , huyện Thanh Miện
- Gia đình : Nhà Nho có truyền thống học vấn .
- Con đường công danh : Không ham danh lợi, thi đỗ làm quan nhưng được một năm xin cáo quan về quê sau vào ở ẩn ở Thanh Hoá.
2- Tác phẩm “Truyền kỳ mạn lục” :
a- Tên tác phẩm : Ghi chép những chuyện kỳ lạ được lưu hành tản mạn trong dân gian (Tổng số 20 truyện)
b- Chủ đề của truyện :
- Phản ánh hiện thực
- Khát vọng của con người
- Bênh vực cho số phận của con người trong xã hội phong kiến
Lời kể của tác giả
C- Nghệ thuật viết truyện :
Lời bình ở cuối truyện thể hiện tư tưởng .
3 - Chuyện “Người con gái Nam Xương”: Là một trong 8 truyện viết về người phụ nữ trong số 20 truyện.
II- Đọc hiểu :
1- Đọc- tìm hiểu chú thích: 35 chó thÝch, chän 6
+ Nam Xương:
+ Tư dung :
+ Tiết hạnh :
+ §iển cố : Tào Nga; Ngựa Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành Nam
2- Đọc- tìm hiểu cốt truyện :
2.1 - Nhân vật :
2.2 - Tình huống :
2.3 - Giải quyết mâu thuẫn :
So với truyện cổ tích “Vợ chàng Trương ”có điểm gì khác ?
- Truyện cổ tích kết thúc ở cái chết của Vũ Thị Thiết.
- TruyÖn cña NguyÔn D÷ cßn cã thªm ®o¹n cuèi : chµng Tr­¬ng hiÓu ra nçi oan cña vî vµ Vò ThÞ ThiÕt hiÖn vÒ khi nçi oan ®­îc gi¶i
Mô hình hoá cốt truyện :
Mô hình hoá cốt truyện :
Địa điểm: Nam Xương (Lý Nhân - Hà Nam)
Nhân vật: - Vũ Thị Thiết nết na, tiết hạnh
- Chàng Trương đa nghi
Tình huống: - Chiến tranh xảy ra, chàng Trương đi lính
- Đứa con vô tình tạo mối nghi ngờ
-Chàng Trương mắng nhiếc đánh đuổi vợ
Kết thúc: -Vũ Thị Thiết tìm đến cái chết
- Chàng Trương hiểu nỗi oan, lập đàn giải oan
- Vũ Thị Thiết hiện lên rồi biến mất
4- Phân tích :
4.1- Nhân vật Vũ Thị Thiết :
a- Phẩm chất : Nết na thuỳ mị, tư dung tốt đẹp .
b- Cách ứng xử : Khéo léo, tinh tế :
- Với chồng : Giữ gìn khuôn phép, không để thất hoà
- Với mẹ chồng : Chăm sóc chu đáo như với cha mẹ đẻ.

Khát vọng hạnh phúc :
- Nói với chồng khi chồng ra trận : không mong ấn phong hầu,chỉ mong ngày về được hai chữ bình an
(Không ham danh lợi, chỉ mong được đoàn tụ, khác với người phụ nữ trong "Chinh phụ ngâm"
Khi bị chồng ngờ oan :
+ Thanh minh (Lời đối thoại 2)
+Thiết tha gìn giữ hạnh phúc (Lời đối thoại 3)
+ Không nguôi nhớ quê hương gia đình (Lời nói với Phan Lang)
+ Lời nói với chàng Trương khi nỗi oan được giải (Chàng Trương hiểu cho tấm lòng của nàng là nàng được mãn nguyện)
Tinh tế : Không muốn đứa con thiếu tình cảm với cha nên đã chỉ bóng mình nói rằng cha con đấy
(Học sinh thảo luận chi tiết Vũ Thị Thiết chỉ bóng mình nói đó là cha)
D- Vũ Thị Thiết là người ý thức về nhân phẩm :
- Đau xót khi bị chồng ngờ oan .
- Yêu cầu được chứng minh
- Tự khẳng định mình một cách đau xót .
- Tắm rửa chay sạch trước khi chết (Cái chết trong sạch như phẩm chất của nàng)
- Lời thề trước khi chết biểu hiện sự tự tin vào bản chất của mình .


Bi kịch của Vũ Thị Thiết :
- Bi kịch của chiến tranh hay bi kịch của người phụ nữ trong chế độ nam quyền.
- Vấn đề chiến tranh với hạnh phúc gia đình (Nếu không có chiến tranh thì cuộc sống của gia đình Vũ Thị Thiết như thế nào?
2- Nhân vật chàng Trương :
a- Con người vô học nên ứng xử thiếu tế nhị :
- Khi từ biệt mẹ và vợ ra đi (không có ngôn ngữ đối thoại)
- Khi biết thông tin qua con trai ba tuổi .

b- Sự độc đoán, ghen tuông mù quáng :
- Không tìm cách chứng minh, khăng khăng buộc tội.
- Nhất định cho rằng vợ không chung thuỷ, hàng xóm sang thanh minh cũng không được
C- Tàn nhẫn : Mắng nhiếc, đánh đuổi vợ đi
D- Kết cục:
- Nuôi con một mình
- Mất đi người vợ đức hạnh
4- Ghi nhớ :
Nét đặc sắc về nội dung :
-Khẳng định vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ .
- Niềm cảm thông với bi kịch của người phụ nữ trong chế độ phong kiến.
Nét đặc sắc về nghệ thuật:
-Tạo tình huống đầy kịch tính
-Xây dựng nhân vật với tính cách rõ nét hơn so với truyện cổ tích.
Đan xen giữa yếu tố thực (tên người, tên đất) và ảo (người chết trở về dương thế, người chết hiện lên tạo sự hấp dẫn của truyện .
III- Luyện tập :
Bài tập trong sách giáo khoa là kể lại chuyện, GV có thể xây dựng bài tập trắc nghiệm để khắc sâu bài giảng :
1- Bài tập trắc nghiệm :
* Chi tiết chàng Trương tìm vớt xác vợ nhưng không được biểu hiện :
A- Chàng Trương không xứng đáng để nhìn mặt vợ
B- Vũ Thị Thiết không xuất hiện khi nỗi oan chưa được giải toả .
C- Dòng sông quá sâu nên không thể vớt được xác nàng Vũ Thị Thiết
*Chi tiết nàng Vũ Thị Thiết hiện lên trong giây lát rồi biến mất :
A- Có mâu thuẫn với việc Phan Lang trở về hay không
B- Không mâu thuẫn với việc Phan Lang trở về
C- Có mâu thuẫn với kết thúc có hậu của truyện dân gian không
D- Kết thúc không có hậu như vậy hay hơn hay có hậu hay hơn
*Giới thiệu những bài thơ của các tác giả viết về chuyện "Người con gái Nam Xương".
1- Bài thơ của Lê Thánh Tông trong "Hồng Đức quốc âm thi tập". Học sinh đọc trong SGK tr.52
2- Giới thiệu bài viếng Vũ Thị của Nguyễn Công Trứ:
"Đã có bóng đèn chơi với trẻ .
Thời chi chiếc bóng gọi là chồng .
Tiếng phũ phàng không nên trách đàn ông"
Ngoài các sáng tác thơ viết về "Người con gái Nam Xương", em biết sáng tác sân khấu nào chuyển thể từ tác phẩm này .
Đó là vở chèo "Chiếc bóng oan khiên" của tác giả Trần Đình Ngôn .
*Trong vở chèo này, tác giả đã đan xen giữa cốt truyện xưa và cách giải quyết mâu thuẫn theo quan điểm hiện đại: Vũ Thị Thiết không chết mà được nhà chùa cứu vớt và sau này cùng những người phụ nữ tham gia khởi nghĩa chống quân Minh.
Em suy nghĩ như thế nào về hai cách kết thúc?