Bài 4. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp

NGỮ VĂN9
Tiết 19:
Kiểm tra bài cũ:
Câu 1: Hãy cho biết: việc sử dụng từ ngữ xưng hô trong hội thoại cần chú ý những điểm gì? Vì sao phải chú ý những điểm đó?
Câu 2: Dòng nào sau đây có chứa những từ ngữ không phải là từ ngữ xưng hô trong hội thoại?
A. Ông, bà, bố, mẹ, chú, bác, cô, dì, dượng,.
B. Chúng tôi, chúng ta, chúng em, chúng nó,.
C. Anh, nhân loại, bạn, cậu, con người, chúng sinh, .
D. Thầy, con, em, cháu, tôi, ta, tín chủ, ngài, .
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Tiết 19:
A.Lí thuyết :
I.Cách dẫn trực tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
Đọc và tìm hiểu các đoạn văn sau (trích từ truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long):

"Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn" - Hoạ sĩ nghĩ thầm.
* Khi chuyển đổi vị trí hai bộ phận ở (b), ta có:
=> Dẫn lời nói ,du?c tỏch ra kh?i ph?n cõu d?ng tru?c b?ng d?u hai ch?m v� d?u ngo?c kộp.
b) Hoạ sĩ nghĩ thầm: "Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn."
=> Dẫn ý nghĩ
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. ?y thế là một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói: "Đấy, bác cũng chẳng "thèm" người là gì?"
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Tiết 19:
A.Lí thuyết :
I.Cách dẫn trực tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
-Đoạn trích (a) dẫn lời nói
-Đoạn trich (b) dẫn ý nghĩ

->nó được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.
nhắc lại nguyên văn
2.Ghi nhớ1 : SGK/54
Dẫn trực tiếp, tức là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật; lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Tiết 19:
A.Lí thuyết :
I.Cách dẫn trực tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
-Đoạn trích (a) dẫn lời nói
-Đoạn trich (b) dẫn ý nghĩ

->nó được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép
nhắc lại nguyên văn
2.Ghi nhớ1 : SGK/54
II.Cách đẫn gián tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
Đọc và tìm hiểu các đoạn trích sau:
= > Dẫn lời nói
= > Dẫn ý nghĩ
a) Lão tìm lời lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu, xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu; chẳng lấy đứa này thì lấy đứa khác; làng này đã chết hết con gái đâu mà sợ.
(Nam Cao, Lão Hạc)
b) Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật.
(Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh,
tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại)
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Tiết 19:
A.Lí thuyết :
I.Cách dẫn trực tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
-Đoạn trích (a) dẫn lời nói
-Đoạn trich (b) dẫn ý nghĩ

->nó được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép
nhắc lại nguyên văn
2.Ghi nhớ1 : SGK/54
II.Cách đẫn gián tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
-Đoạn trích (a) dẫn lời nói
-Đoạn trích (b) dẫn ý nghĩ
có điều chỉnh cho thích hợp
->không được đặt trong dấu ngoặc kép.
2.Ghi nhớ2 : SGK/54.
Dẫn gián tiếp, tức là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.
So sánh cách dẫn ở các ví dụ mục II với cách dẫn ở các ví dụ mục I ?
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. ấy thế là một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói: "Đấy, bác cũng chẳng "thèm" người là gì ?"

b) Hoạ sĩ nghĩ thầm: "Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn."
= > Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ, được đặt trong dấu ngoặc kép.
= > Thuật lại lời nói hay ý nghĩ có điều chỉnh cho thích hợp, không được đặt trong dấu ngoặc kép.
Mục I
Mục II
a) Lão tìm lời lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu, xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu; chẳng lấy đứa này thì lấy đứa khác; làng này đã chết hết con gái đâu mà sợ.

b) Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật.
So sánh cách dẫn
*Cách chuyển lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp:
1/Bỏ dấu hai chấm .dâu ngoặc kép.
2/chuyển chủ ngữ ở lời dẫn trực tiếp theo ngôi thích hợp.
3/Thay đổi các từ định vị thời gian,không gian cho phù hợp.
*Ví dụ :
-Bấy giờ bà mẹ mới vui lòng nói : “Chỗ này là chỗ con ta ở được đây.”
=> Bấy giờ bà mẹ mới vui lòng nói rằng đây là chỗ con bà ở được
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Tiết 19:
A.Lí thuyết :
I.Cách dẫn trực tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
2.Ghi nhớ1 : SGK/54
II.Cách đẫn gián tiếp:
1.Phân tích ngữ liệu :
2.Ghi nhớ2 : SGK/54.
B.Luyện tập:
Bài tập 1: Tìm lời dẫn trong những đoạn trích sau (Trích từ truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao). Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩ được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?

= > Dẫn ý nghĩ; Cách dẫn: trực tiếp.
= > Dẫn ý nghĩ; Cách dẫn: trực tiếp.
a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng:"A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?"
a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng:"A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?"
b) Sau khi thằng con đi, lão tự bảo rằng: "Cái vườn là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lưng buộc bụng, dè sẻn mãi, mới để ra được năm mươi đồng bạc tậu. Hồi ấy, mọi thức đều rẻ cả ."
b) Sau khi thằng con đi, lão tự bảo rằng: "Cái vườn là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lưng buộc bụng, dè sẻn mãi, mới để ra được năm mươi đồng bạc tậu. Hồi ấy, mọi thức đều rẻ cả ."
Bài tập 2: Viết một đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến một trong ba ý kiến dưới đây. Trích dẫn ý kiến đó theo hai cách: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp.

a) Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. (Hồ Chí Minh, Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng)
b) Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ Chủ tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được. (Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại)
c) Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình.
(Đặng Thai Mai, Tiếng Việt, một biểu hiện
hùng hồn của sức sống dân tộc)
Bài tâp 2:
c) Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình.
(Đặng Thai Mai, Tiếng Việt, một biểu hiện
hùng hồn của sức sống dân tộc)
* Dẫn gián tiếp: Để khẳng định những giá trị vô cùng quý báu của Tiếng Việt, giáo sư Đặng Thai Mai cũng đã nói rằng người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình.
Đoạn văn mẫu:
* Dẫn trực tiếp: Để khẳng định những giá trị vô cùng quý báu của Tiếng Việt, giáo sư Đặng Thai Mai đã nói: "Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình". Chúng ta tự hào về Tiếng Việt thì phải biết giữ gìn sự trong sáng và giàu đẹp của nó, phải biết phát huy nó theo một tầm cao mới của thời đại.

Hôm sau Linh Phi lấy một cái túi bằng lụa tía, đựng mười hạt minh châu, sai sứ giả Xích Hỗn đưa Phan ra khỏi nước. Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng mà dặn:
- Nhờ nói hộ với chàng Trương, nếu còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, thì xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, tôi sẽ trở về.
(Nguyễn Dữ, Chuyện người con gái Nam Xương)
* Cách dẫn gián tiếp:
Hôm sau Linh Phi lấy một cái túi bằng lụa tía, đựng mười hạt minh châu, sai sứ giả Xích Hỗn đưa Phan ra khỏi nước. Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng và dặn Phan nói hộ với chàng Trương rằng nếu còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, thì xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, Vũ Nương sẽ trở về.
Bài tập 3: Hãy thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích sau đây theo cách dẫn gián tiếp:
* Cách dẫn trực tiếp:
Có hai cách dẫn lời nói hay ý nghĩ: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp.
Cả hai cách dẫn đều có thể sử dụng từ "rằng".
- Khi chuyển từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp cần:
+ Bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc kép;
+ Chuyển chủ ngữ ở lời dẫn trực tiếp sang ngôi thích hợp (đại từ ở ngôi thứ 3);
+ Thay đổi các từ định vị thời gian cho thích hợp.
Một số kiến thức cần lưu ý:
Hướng dẫn về nhà:
- Học kĩ ghi nhớ (SGK trang 54)
- Làm hoàn chỉnh BT 2, làm bài tập 3 vào vở bài tập.
- Chuẩn bị bài: Ôn kĩ về kiến thức: Tóm tắt văn bản tự sự (Khái niệm, mục đích); nghiên cứu các bài tập ở bài: Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự.