Bài 39. Bài tiết nước tiểu

PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO ĐỨC THỌ
TRƯỜNG THCS BÌNH THỊNH

Gi�o vi�n: VUONG TH? H?NG TH?M
T? KHOA H?C T? NHI�N
BÀI DẠY: BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
MÔN SINH HỌC 8
EM HÃY NÊU TÊN VÀ CHỈ RÕ
CÁC CƠ QUAN CỦA HỆ
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU ?
Kiểm tra bài cũ
THẬN
ỐNG DẪN
NƯỚC TIỂU
BÓNG ĐÁI
ỐNG ĐÁI
MỖI ĐƠN VỊ CHỨC NĂNG CỦA THẬN GỒM
NHỮNG PHẦN CHÍNH NÀO ?
CẦU THẬN
NANG CẦU THẬN
ỐNG
THẬN

Mỗi quả thận chứa khoảng 1 triệu đơn vị
chức năng để lọc máu và hình thành nước tiểu


Vậy quá trình lọc máu để hình thành nước tiểu ở
các đơn vị chức năng của thận đã diễn
ra như thế nào?

CẦU THẬN
NANG CẦU THẬN
ỐNG
THẬN
NƯỚC TIỂU CHÍNH THỨC
NƯỚC TIỂU ĐÂÙ
I. TẠO THÀNH NƯỚC TIỂU
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
TI?T 41
Em hãy nghiên cứu thông tin và quan sát sơ đồ 39.1 sách giáo khoa để tìm hiểu sự tạo thành nước tiểu diễn ra ở đâu ? Gồm những quá trình nào ?
QUÁ TRÌNH LỌC MÁU
QUÁ TRÌNH HẤP THỤ LẠI
QUÁ TRÌNH BÀI TIẾT TIẾP
CẦU THẬN
NANG CẦU THẬN
ỐNG THẬN
MAO MẠCH QUANH ỐNG THẬN
Có ba quá trình bài tiết diễn ra ở các đơn vị chức năng của thận
+ Lọc máu ở nang cầu thận
+ Hấp thụ lại
+ Bài tiết tiếp
Ở ống thận



ĐIỀN NHỮNG THÔNG TIN CẦN THIẾT
( Nước tiểu đầu, trừ tế bào máu và prôtêin, các chất không cần thiết và chất có hại)
vào sơ đồ tóm tắt sự hình thành nước tiểu dưới đây cho chính xác
Máu
Lọc máu qua
màng lọc
(……………………)


Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
……………
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng,
nước, muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
(………………………)
Nước tiểu
chính thức
ĐÁP ÁN
Máu
Lọc máu qua
màng lọc


Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
Nước tiểu
chính thức

Nước tiểu đầu
(trừ tế bào máu và prôtein)
THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở CHỖ NÀO?
(các chất không cần thiết
và chất có hại)
Xảy ra ở vách các mao mạch (màng lọc) của cầu thận với các lỗ rất nhỏ: 30-40 Å, các tế bào máu và prôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu; còn nước, muối khoáng (nhiều nhất là NaCl), đường glucôzơ (0,12%), một ít chất béo, các chất thải, chất tiết do các tế bào sinh ra như urê, axit uric … qua các lỗ nhỏ ở nang cầu thận tạo ra nước tiểu đầu. Quá trình này xảy ra được do sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc (giai đoạn này tuân theo định luật khuếch tán)
THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở CHỖ
NƯỚC TIỂU ĐẦU
MÁU
Không có các tế bào
máu và prôtêin
Có các tế bào máu
và prôtêin
Máu
Lọc máu qua
màng lọc


Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
Nước tiểu
chính thức
(trừ tế bào máu và prôtein)
Nước tiểu đầu
(các chất không cần thiết
và chất có hại)
Đại bộ phận nước, các chất dinh dưỡng (toàn bộ đường glucôzơ), các ion cần thiết như Na+, Cl- … từ trong ống thận được thấm qua ống thận vào thành mạch máu để vào máu (quá trình này phải sử dụng năng lượng ATP)
Các chất được bài tiết tiếp là: urê, axit amin, crêatin …, các chất thuốc, các ion thừa H+, K+ …
(quá trình này cũng cần năng lượng ATP)
Kết quả: Nước tiểu chính thức được hình thành
ở ống góp , theo các ống góp đổ vào bể thận và theo
ống dẫn nước tiểu đổ vào bóng đái
NƯỚC TIỂU CHÍNH THỨC KHÁC VỚI
NƯỚC TIỂU ĐẦU Ở CHỖ NÀO ?
Đánh dấu x vào ô đúng trong bảng dưới đây
x
x
x
x
x
x
ĐÁP ÁN
EM CÓ BIẾT
? Hiện tượng gì sẽ xảy ra nếu màng lọc bị tổn thương?



Vi khuẩn thường làm các quản cầu bị thương tổn và trở nên dễ thấm hơn làm cho prôtêin và các tế bào máu nguyên vẹn cũng vào nước tiểu gây ra hiện tượng đái đường, đái ra máu



EM CÓ BIẾT
Cơ chế hoạt động của thận và của thận nhân tạo ?

- Máu hấp thụ lại và bài tiết tiếp qua ống thận là chủ động, mang tính chọn lọc (vì cần nhiều năng lượng)
Ở thận nhân tạo cơ chế bị động do áp lực lọc
Vậy em có nhận xét gì về vai trò của bài tiết nước tiểu ?
Lọc máu giữ lại các chất cần thiết
Bài tiết các chất độc hại
Cân bằng, ổn định thành máu đi nuôi cơ thể
Ở người bình thường có khoảng 1440 lít máu qua thận để lọc mỗi ngày, tạo thành khoảng 170 lít nước tiểu đầu sau thành khoảng 1,5 lít nước tiểu chính thức.

Vậy nước tiểu chính thức được bài tiết
ra ngoài cơ thể như thế nào ?
* Phiếu học tập:
Sắp xếp lại tên các cơ quan của hệ bài tiết và đánh mũi tên cho chính xác đường bài xuất của nước tiểu chính thức:
ống thận ống dẫn nước tiểu bể thận
ống góp ống đái bóng đái
II. BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU

ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

b) ống góp  ống thận  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

c) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

d) ống thận  ống góp  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
SAI

ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
SAI
SAI
ĐÚNG

b) ống góp  ống thận  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

c) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

d) ống thận  ống góp  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
Em hãy chọn câu trả lời đúng trong các
đáp án cho dưới đây
Sự tạo thành nước tiểu diễn ra liên tục
Nhưng sự thải nước tiểu ra khỏi cơ thể chỉ xảy ra vào những lúc nhất định
Có sự khác nhau đó là do đâu ?
CÓ SỰ KHÁC NHAU ĐÓ LÀ DO
+ Máu tuần hoàn liên tục qua thận để lọc tạo thành nước tiểu (không theo ý muốn)
+ Nước tiểu chính thức được tích trữ trong bóng đái khi lên tới 200ml, đủ áp lực để gây cảm giác muốn đi tiểu. Nếu cơ vòng mở ra (có sự phối hợp co của cơ bóng đái và cơ bụng)  nước tiểu mới thoát ra ngoài

GIẢI THÍCH TẠI SAO TRẺ EM THÌ HAY ĐÁI DẦM

CÒN NGƯỜI GIÀ KHÓ ĐIỀU KHIỂN PHẢN XẠ ĐI TIỂU
GIẢI THÍCH


PHẢN XẠ THẦN KINH CHƯA PHÁT TRIỂN



CƠ VÂN CO KHÔNG TỐT
Nước tiểu được tạo thành ở
………………..
Bao gồm quá trình: Lọc máu ở cầu thận
….................... , quá trình hấp thụ lại các chất cần thiết, quá trình bài tiết tiếp các chất độc và chất không cần thiết ở ống thận để tạo nên
…………………………
- Nước tiểu chính thức đổ vào ……….
Qua ống………………, xuống tích trữ ở
rồi được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ vòng ……… , cơ bóng đái và cơ bụng
các đơn vị chức năng của thận
bể thận
dẫn nước tiểu
bóng đái
để tạo thành nước tiểu đầu
nước tiểu chính thức
ống đái
CỦNG CỐ
ĐIỀN THÔNG TIN THÍCH HỢP VÀO CHỖ TRỐNG
ĐỂ HOÀN CHỈNH KIẾN THỨC CỦA BÀI HỌC
KẾT LUẬN
MỘT VIÊN SỎI THẬN
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC