Bài 39. Bài tiết nước tiểu

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ
EM HÃY NÊU TÊN VÀ CHỈ RÕ
CÁC CƠ QUAN CỦA HỆ
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU ?
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
THẬN
ỐNG DẪN
NƯỚC TIỂU
BÓNG ĐÁI
ỐNG ĐÁI
MỖI ĐƠN VỊ CHỨC NĂNG CỦA THẬN GỒM
NHỮNG PHẦN CHÍNH NÀO ?CÓ VAI TRÒ GÌ?
CẦU THẬN
NANG CẦU THẬN
ỐNG
THẬN

Mỗi quả thận chứa khoảng 1 triệu đơn vị
chức năng để lọc máu và hình thành nước tiểu


Vậy quá trình lọc máu để hình thành nước tiểu ở
các đơn vị chức năng của thận đã diễn
ra như thế nào?

CẦU THẬN
NANG CẦU THẬN
ỐNG
THẬN
TIẾT 43-BÀI 39
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
I. TẠO THÀNH NƯỚC TIỂU
TIẾT 43-BÀI 39
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU


-Có sử dụng năng lượng
ATP.
-Các chất được hấp thụ lại:
+Chất dinh dưỡng.
+Nước
+Các ion còn cần thiết:
Na+, Cl-.....,
-Có sử dụng năng lượng ATP.
-Các chất được bài tiết tiếp:
+Các chất cặn bã:
axit uric, crêatin…
+Các chất thuốc.
+ Các ion thừa: H+,K+..
Các thành phần của máu được ổn định
1.Quá trình lọc máu

Hình 39.1 sơ đồ quá trình tạo thành nước tiểu ở 1 đơn vị chức năng của thận
Màng lọc là vách mao mạch với các lỗ 30-40 ăngxtơrông. Sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc. Các tế bào máu vàprôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu.
QUÁ TRÌNH LỌC MÁU
QUÁ TRÌNH HẤP THỤ LẠI
QUÁ TRÌNH BÀI TIẾT TIẾP
Nước tiểu đầu
Nước tiểu chính thức
Cầu thận
ống thận
Nang cầu thận
Mao mạch quanh ống thận
-Nuước
- Các chất dinh duưỡng: ,lipit , vitamin, gluxit, .
- Các chất cần thiết khác :hoocmụn , kháng thể ..
-Các muối khoáng .
- Các chất thải của tế bào : urê , axit uric..



Các tế bào máu
Huyết tuương
Máu
Prôtêin
( Nuước tiểu đầu)
THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở CHỖ NÀO?
-Nước tiểu đầu: không có các tế bào
máu và prôtêin.
-Máu: có các tế bào máu và prôtêin.


2.Quá trình hấp thụ lại.
-Có sử dụng năng lượng
ATP.
-Các chất được hấp thụ lại:
+Chất dinh dưỡng.
+Nước
+Các ion còn cần thiết:
Na+, Cl-.....,
QUÁ TRÌNH HẤP THỤ LẠI
QUÁ TRÌNH LỌC MÁU
Màng lọc là vách mao mạch với các lỗ 30-40 ăngxtơrông. Sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc. Các tế bào máu vàprôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu.
QUÁ TRÌNH BÀI TIẾT TIẾP
Mao mạch quanh ống thận
Cầu thận
Nước tiểu đầu
ống thận
Nước tiểu chính thức
Nang cầu thận
Các thành phần máu được ổn định


Tế bào biểu bì
Tếbào biểu bì
3/Quá trình bài tiết tiếp
Hình 39.1 sơ đồ quá trình tạo thành nước tiểu ở 1 đơn vị chức năng của thận
QUÁ TRÌNH LỌC MÁU
Màng lọc là vách mao mạch với các lỗ 30-40 ăngxtơrông. Sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc. Các tế bào máu vàprôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu.
QUÁ TRÌNH HẤP THỤ LẠI
-Có sử dụng năng lượng
ATP.
-Các chất được hấp thụ lại:
+Chất dinh dưỡng.
+Nước
+Các ion còn cần thiết:
Na+, Cl-.....,
QUÁ TRÌNH BÀI TIẾT TIẾP
-Có sử dụng năng lượng ATP.
-Các chất được bài tiết tiếp:
+Các chất cặn bã:
axit uric, crêatin…
+Các chất thuốc.
+ Các ion thừa: H+,K+..
Nước tiểu đầu
Cầu thận
Nước tiểu chính thức
ống thận
Mao mạch quanh ống thận
Nang cầu thận
Các thành phần máu được ổn định
Máu
Lọc máu qua
màng lọc


Áp lực máu
cơ chế (1)
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
(trừ tế bào máu và prôtêin)

(các chất không cần thiết
và chất có hại)
(2)
(3)
Nước tiểu đầu
Nước tiểu
chính thức
khuếch tán
I.Tạo thành nước tiểu:

+ Hấp thụ lại
+ Bài tiết tiếp

Sự tạo thành nước tiểu diễn ra ở đâu ? Gồm những quá trình nào?
-Diễn ra ở các đơn vị chức năng của thận, gồm 3 quá trình.

Ở ống thận
Nước tiểu chính thức khác nước tiểu đầu như thế nào?
Loãng
hơn
Đậm đặc hơn
Chứa ít
Chứa nhiều
Còn chứa nhiều
Gần như không còn
?Lọc máu ở cầu thận để tạo thành sản phẩm gì?
tạo thành nước tiểu đầu
+ Lọc máu ở cầu thận
.
tạo thành nước tiểu chính thức.
? Hấp thu lại và bài tiết tiếp để tạo thành sản phẩm gì?
Tiết 43
BÀI 39
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
EM CÓ BIẾT
? Hiện tượng gì sẽ xảy ra nếu màng lọc bị tổn thương?



Vi khuẩn thường làm các quản cầu bị thương tổn và trở nên dễ thấm hơn làm cho prôtêin và các tế bào máu nguyên vẹn cũng vào nước tiểu gây ra hiện tượng đái đường, đái ra máu



TẠO THÀNH NƯỚC TIỂU
THẢI NƯỚC TIỂU
TIẾT 43-BÀI 39
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
THẬN
Thận
ống dẫn nước tiểu
Bóng đái
ống đái
Em hãy mô tả đường đi của nước tiểu chính thức?
Nước tiểu chính thức
vào bể thận xuống ống
dẫn nước tiểu vào bóng
đái rồi thải ra ngoài
Tiết 43
BÀI 39
I.Tạo thành nước tiểu:

BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
II. Thải nước tiểu:
Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là gì?
Thực chất sự tạo thành nước tiểu là lọc máu và thải chất cặn bã, chất độc, chất thừa ra khỏi cơ thể.
-Máu tuần hoàn liên tục qua cầu thận nên nước tiểu được hình thành liên tục.
- Nước tiểu được tích trữ ở bóng đái khi lên tới 200ml,đủ áp lực gây cảm giác buồn đi tiểu dẫn đến bài tiết ra ngoài.

Vì sao sự tạo thành nước tiểu diễn ra liên tục mà sự bài tiết nước tiểu lại gián đoạn?
Tại sao ta có thể chủ động trong việc bài tiết nước tiểu ra ngoài?
Chỗ bóng đái thông với ống đái có 2 cơ vòng bịt chặt, cơ nằm ngoài cơ vân hoạt động theo ý muốn.
Có nên nhịn tiểu trong thời dài được không? Vì sao?
Không nên nhịn tiểu lâu, vì các chất độc nhất là muối khoáng sẽ động lại ở bóng đái tạo ra sỏi thận, các chứng viêm cầu thận, ống thận
Sự bài tiết nước tiểu diễn ra như thế nào?
-Nước tiểu chính thức vào bể thận theo ống dẫn nước tiểu xuống tích trữ ở bóng đái đến ống đái, thải ra ngoài.
Giải thích tại sao trẻ em hay có hiện tượng đái dầm?
Vì trẻ em phản xạ thần kinh chưa phát triển
Vì sao người già khó điều khiển phản xạ bài tiết nước tiểu ?
Vì người già phản xạ co cơ vân yếu.
-Nhờ hoạt động của cơ vòng ống đái, cơ bóng đái và cơ bụng.
Nước tiểu được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ nào?
Tiết 43
BÀI 39
I.Tạo thành nước tiểu:

BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
II. Thải nước tiểu:
Củng cố và luyện tập:
Câu 1:Trong nước tiểu đầu không có chứa:
a/Huyết tương và các tế bào máu
b/Huyết tương và prôtêin
c/Chất dinh dưỡng, nước, các ion cần thiết
d/Tế bào máu và prôtêin.
Câu 2:Chất nào sau đây không có trong nước tiểu chính thức ?
a/ Urê b/ Axít Uríc
c/ Lipít d/ Các chất thuốc.
Câu 3:Trong một ngày, lượng máu được lọc qua cầu thận là khoảng bao nhiêu?
a/ 1800 lít b/ 1440 lít
c/ 1200 lít d/ 1000 lít
O
O
O
Câu 4/Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận?
Nước tiểu được tạo thành ở các đơn vị
chức năng của thận. Gồm 3 quá trình
+ Quá trình lọc máu ở cầu thận để tạo thành nước tiểu đầu.
+Quá trình hấp thụ lại các chất cần thiết
+Quá trình bày tiết tiếp các chất độc và chất không cần thiết tạo thành nước tiểu chính thức.
Bệnh sỏi thận
Bệnh viêm cầu
thận cấp
Thận bình thường: Máu hấp thụ lại
và bài tiết tiếp qua ống thận
là chủ động,
mang tính chọn lọc (vì cần nhiều năng lượng).
Ở thận
nhân
tạo cơ
chế bị
động do áp lực lọc
EM
CÓ
BIẾT
?So sánh thận nhân tạo với thận bình thường ở người?
Tiết 43
BÀI 39
I.Tạo thành nước tiểu:

BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
II. Thải nước tiểu:
Hướng dẫn về nhà
*Đối với bài học này
- Học thuộc và trả lời các câu hỏi trang 127/sgk
-Đọc mục “Em có biết’’
*Đối với bài học tiếp theo
-Đọc và nghiên cứu bài 40
+Làm bài tập bảng 40 và các câu hỏi bài 40.
+ Tìm 1 số tác nhân gây hại của hệ bài tiết, từ đó đề ra biện pháp bảo vệ hệ bài tiết.
CHÚC THẦY CÔ MẠNH KHỎE !
CHÂN THÀNH CÁM ƠN
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ


ĐIỀN NHỮNG THÔNG TIN CẦN THIẾT
( Nước tiểu đầu, trừ tế bào máu và prôtêin, các chất không cần thiết và chất có hại)
vào sơ đồ tóm tắt sự hình thành nước tiểu dưới đây cho chính xác
Máu
Lọc máu qua
màng lọc
(……………………)


Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
……………
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng,
nước, muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
(………………………)
Nước tiểu
chính thức
ĐÁP ÁN
Máu
Lọc máu qua
màng lọc


Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
Nước tiểu
chính thức

Nước tiểu đầu
(trừ tế bào máu và prôtein)
THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở CHỖ NÀO?
(các chất không cần thiết
và chất có hại)
Xảy ra ở vách các mao mạch (màng lọc) của cầu thận với các lỗ rất nhỏ: 30-40 Å, các tế bào máu và prôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu; còn nước, muối khoáng (nhiều nhất là NaCl), đường glucôzơ (0,12%), một ít chất béo, các chất thải, chất tiết do các tế bào sinh ra như urê, axit uric … qua các lỗ nhỏ ở nang cầu thận tạo ra nước tiểu đầu. Quá trình này xảy ra được do sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc (giai đoạn này tuân theo định luật khuếch tán)
THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở CHỖ
NƯỚC TIỂU ĐẦU
MÁU
Không có các tế bào
máu và prôtêin
Có các tế bào máu
và prôtêin
Máu
Lọc máu qua
màng lọc


Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
Nước tiểu
chính thức
(trừ tế bào máu và prôtein)
Nước tiểu đầu
(các chất không cần thiết
và chất có hại)
Đại bộ phận nước, các chất dinh dưỡng (toàn bộ đường glucôzơ), các ion cần thiết như Na+, Cl- … từ trong ống thận được thấm qua ống thận vào thành mạch máu để vào máu (quá trình này phải sử dụng năng lượng ATP)
Các chất được bài tiết tiếp là: urê, axit amin, crêatin …, các chất thuốc, các ion thừa H+, K+ …
(quá trình này cũng cần năng lượng ATP)
Kết quả: Nước tiểu chính thức được hình thành
ở ống góp , theo các ống góp đổ vào bể thận và theo
ống dẫn nước tiểu đổ vào bóng đái
NƯỚC TIỂU CHÍNH THỨC KHÁC VỚI
NƯỚC TIỂU ĐẦU Ở CHỖ NÀO ?
NƯỚC TIỂU CHÍNH THỨC KHÁC NƯỚC TIỂU ĐẦU Ở CHỖ
EM CÓ BIẾT
? Hiện tượng gì sẽ xảy ra nếu màng lọc bị tổn thương?



Vi khuẩn thường làm các quản cầu bị thương tổn và trở nên dễ thấm hơn làm cho prôtêin và các tế bào máu nguyên vẹn cũng vào nước tiểu gây ra hiện tượng đái đường, đái ra máu



EM CÓ BIẾT
Cơ chế hoạt động của thận và của thận nhân tạo ?

- Máu hấp thụ lại và bài tiết tiếp qua ống thận là chủ động, mang tính chọn lọc (vì cần nhiều năng lượng)
Ở thận nhân tạo cơ chế bị động do áp lực lọc
Vậy em có nhận xét gì về vai trò của bài tiết nước tiểu ?
Lọc máu giữ lại các chất cần thiết
Bài tiết các chất độc hại
Cân bằng, ổn định thành máu đi nuôi cơ thể
Ở người bình thường có khoảng 1440 lít máu qua thận để lọc mỗi ngày, tạo thành khoảng 170 lít nước tiểu đầu sau thành khoảng 1,5 lít nước tiểu chính thức.

Vậy nước tiểu chính thức được bài tiết
ra ngoài cơ thể như thế nào ?
Bài tập:
Sắp xếp lại tên các cơ quan của hệ bài tiết và đánh mũi tên cho chính xác đường bài xuất của nước tiểu chính thức:
ống thận ống dẫn nước tiểu bể thận
ống góp ống đái bóng đái
II. BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU

ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

b) ống góp  ống thận  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

c) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

d) ống thận  ống góp  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
SAI

ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
SAI
SAI
ĐÚNG

b) ống góp  ống thận  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

c) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

d) ống thận  ống góp  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
Em hãy chọn câu trả lời đúng trong các
đáp án cho dưới đây
Sự tạo thành nước tiểu diễn ra liên tục
Nhưng sự thải nước tiểu ra khỏi cơ thể chỉ xảy ra vào những lúc nhất định
Có sự khác nhau đó là do đâu ?
CÓ SỰ KHÁC NHAU ĐÓ LÀ DO
+ Máu tuần hoàn liên tục qua thận để lọc tạo thành nước tiểu (không theo ý muốn)
+ Nước tiểu chính thức được tích trữ trong bóng đái khi lên tới 200ml, đủ áp lực để gây cảm giác muốn đi tiểu. Nếu cơ vòng mở ra (có sự phối hợp co của cơ bóng đái và cơ bụng)  nước tiểu mới thoát ra ngoài

GIẢI THÍCH TẠI SAO TRẺ EM THÌ HAY ĐÁI DẦM

CÒN NGƯỜI GIÀ KHÓ ĐIỀU KHIỂN PHẢN XẠ ĐI TIỂU
GIẢI THÍCH


PHẢN XẠ THẦN KINH CHƯA PHÁT TRIỂN



CƠ VÂN CO KHÔNG TỐT
Nước tiểu được tạo thành ở
………………..
Bao gồm quá trình: Lọc máu ở cầu thận
….................... , quá trình hấp thụ lại các chất cần thiết, quá trình bài tiết tiếp các chất độc và chất không cần thiết ở ống thận để tạo nên
…………………………
- Nước tiểu chính thức đổ vào ……….
Qua ống………………, xuống tích trữ ở
rồi được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ vòng ……… , cơ bóng đái và cơ bụng
các đơn vị chức năng của thận
bể thận
dẫn nước tiểu
bóng đái
để tạo thành nước tiểu đầu
nước tiểu chính thức
ống đái
CỦNG CỐ
ĐIỀN THÔNG TIN THÍCH HỢP VÀO CHỖ TRỐNG
ĐỂ HOÀN CHỈNH KIẾN THỨC CỦA BÀI HỌC
KẾT LUẬN
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC