Bài 33. Thân nhiệt

1. Nêu sự khác biệt giữa đồng hóa và dị hóa?
KIỂM TRA BÀI CŨ
2. Vì sao nói sự chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống?
- Mọi hoạt động sống của cơ thể đều cần năng lượng, năng lượng lại được giải phóng từ quá trình chuyển hóa.
- Vậy nếu không có chuyển hóa thì không có hoạt động sống.
KIỂM TRA BÀI CŨ
3. Năng lượng giải phóng ở tế bào được sử dụng vào những hoạt động nào?
- Hoạt động co cơ, đồng hóa, và sinh nhiệt.
- Nhiệt do dị hóa giải phóng để điều hòa thân nhiệt.
- Giải phóng năng lượng
Co cơ
Nhiệt
Nhiệt
- Vậy thân nhiệt là gì? Cơ thể có những biện pháp nào để điều hòa thân nhiệt?
Thực vật
Cá
Ếch, nhái
Bò sát
Chim
Thỏ
I. Thân nhiệt:
- Thân nhiệt là gì?
- Người ta đo thân nhiệt như thế nào và để làm gì?
Ngậm nhiệt kế ở miệng
Bài 33: THÂN NHIỆT
- Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể.
- Ngậm nhiệt kế ở miệng (370C), kẹp nhiệt kế ở nách (36,50C) hoặc cho vào hậu môn (37,50C).
- Thân nhiệt phản ánh tình trạng sức khỏe.
- Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể.
Thân nhiệt phản ánh tình trạng sức khỏe.
Nhiệt kế thường (thuỷ ngân)
Nhiệt kế điện tử
Sinh nhiệt
Tỏa nhiệt
Dị hóa
Da
Hô hấp
Bài tiết
Thân nhiệt ổn định
Sinh nhiệt
Tỏa nhiệt
Thân nhiệt tăng
Thân nhiệt giảm
90%
10%
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
- Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể.
Thân nhiệt phản ánh tình trạng sức khỏe.
- Ở người khỏe mạnh nhiệt độ cơ thể khi trời nóng và khi trời lạnh là bao nhiêu và thay đổi như thế nào?
- Vậy tại sao khi sốt nhiệt độ lại tăng?
- Làm giảm sự phát triển của vi khuẩn hay siêu vi, do chúng rất nhạy cảm với sự gia tăng nhiệt độ dù tăng ít.
- Giúp bạch cầu đến bộ phận bị nhiễm nhanh hơn, để chống lại sự xâm nhập của vi trùng.
- Thân nhiệt luôn ổn định ở 370C do sự cân bằng giữa quá trình sinh nhiệt và tỏa nhiệt.
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
- Nhiệt do hoạt động của cơ thể sinh ra đã đi đâu và để làm gì?
- Được máu phân phối khắp cơ thể và tỏa ra môi trường để đảm bảo cho thân nhiệt ổn định.
- Khi lao động nặng cơ thể có những phương thức tỏa nhiệt nào?
- Qua hơi nước ở hoạt động hô hấp.
- Qua da.
- Qua sự bốc hơi của mồ hôi.
Người lao động nặng thì hô hấp mạnh và đổ mồ hôi.
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
- Vì sao da người hồng hào về mùa hè và da thường tái hoặc sởn gai ốc về mùa đông (trời lạnh)?
- Mao mạch da dãn, lưu lượng máu qua da nhiều tạo điều kiện cho cơ thể tăng cường tỏa nhiệt
- Mao mạch da co lại, lưu lượng máu qua da ít nên da tím tái. Đồng thời cơ chân lông co lại nên sởn gai ốc làm giảm thiểu sự tỏa nhiệt qua da
Khi trời lạnh
Khi trời nóng
Sinh nhiệt
Tỏa nhiệt
Da
Hô hấp
Bài tiết
90%
10%
Tăng
Giảm
Tăng
Giảm
Cấu tạo da
Mao mạch
Lông mao
Tuyến mồ hôi
Cơ co chân lông
Bằng kiến thức bản thân hãy điền nội dung phù hợp vào bảng sau:
- Hô hấp mạnh và đổ mồ hôi
- Da hồng hào
- Toát mồ hôi và có cảm giác khó chịu
- Da tái
- Da sởn gai ốc, tím tái và cơ thể run
Thảo luận:
- Vì mao mạch máu dãn, lưu lượng máu qua da nhiều.
- Tỏa nhiệt ra môi trường nhiều.
- Mao mạch máu co, lưu lượng máu qua da ít.
- Tỏa nhiệt ra môi trường ít.
- Mồ hôi bay hơi mang đi một lượng nhiệt lớn làm mát cơ thể.
- Mồ hôi thoát ra không bay hơi được nên chảy thành dòng, nhiệt không thoát ra ngoài nên người bức bối khó chịu.
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
- Khi trời nóng, độ ẩm không khí cao, trời oi bức, cơ thể ta có những phản ứng gì và có cảm giác như thế nào?
- Khi trời nóng, độ ẩm không khí cao, oi bức: mồ hôi tiết ra nhiều nhưng lại khó bay hơi nên mồ hôi chảy thành dòng, sự tỏa nhiệt khó khăn  ta cảm thấy bức bối, khó chịu.
- Tại sao khi rét chúng ta lại run?
- Vì khi đó các cơ co giãn liên tục, gây phản xạ run giúp tạo ra nhiệt, làm cho thân nhiệt tăng lên
- Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt?
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
Da là cơ quan đóng vai trò quan trọng nhất trong điều hòa thân nhiệt.
- Khi trời nóng và khi lao động nặng, mao mạch ở da dãn giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời tăng cường tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.
- Khi trời rét, mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co để giảm sự tỏa nhiệt
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
- Hệ thần kinh có vai trò như thế nào trong điều hòa thân nhiệt?
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
- Hệ thần kinh có vai trò như thế nào trong điều hòa thân nhiệt?
=> Mọi hoạt động điều hòa thân nhiệt (Sự tăng - giảm quá trình dị hóa, các phản ứng co - dãn mao mạch dưới da, tăng - giảm tiết mồ hôi, co - dãn cơ chân lông) đều là phản xạ dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
+ Sự tăng, giảm quá trình dị hóa ở tế bào.
+ Phản ứng co, dãn mạch máu dưới da.
+ Tăng, giảm tiết mồ hôi.
+ Co, duỗi cơ chân lông để.
Để điều tiết sự tỏa nhiệt
- Hệ thần kinh đóng vai trò chủ đạo trong hoạt động điều hòa thân nhiệt.
III. Phương pháp phòng chống nóng lạnh:
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
III. Phương pháp phòng chống nóng lạnh:
1. Vì sao khi nhiệt độ môi trường cao mà không thoáng gió ta dễ bị cảm nóng?
2. khi đi nắng hay vừa lao động xong ta không tắm ngay hoặc ngồi ở nơi gió lùa?
3. khi trời rét ta phải giữ ấm cho cơ thể?
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
III. Phương pháp phòng chống nóng lạnh:
1. Vì sao khi nhiệt độ môi trường cao mà không thoáng gió ta dễ bị cảm nóng?
t0 môi trường cao nhưng không thông thoáng, sự tỏa nhiệt và thoát mồ hôi bị ngưng trệ làm nhiệt độ cơ thể tăng cao  dễ bị cảm nóng.
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
III. Phương pháp phòng chống nóng lạnh:
2. khi đi nắng hay vừa lao động xong ta không tắm ngay hoặc ngồi ở nơi gió lùa?
Đi nắng hay vừa lao động nặng xong, thân nhiệt đang cao mà tắm ngay hay ngồi nghỉ nơi gió lùa  có thể bị cảm sốt.
Mùa rét, cơ thể mất nhiều nhiệt mà không giữa cho cơ thể đủ ấm  cảm lạnh.
3. Vif sao khi trời rét ta phải giữ ấm cho cơ thể?
- Bệnh cúm là bệnh của loài chim và động vật có vú do siêu vi trùng. Biểu hiện: tăng nhiệt, đau đầu, đau cổ họng, đau nhức bắp thịt khắp cơ thể, ho, mệt mỏi.
Bệnh cúm giống và khác cảm:
- Giống: ở giai đoạn đầu là đều gây đau cổ họng, tứ chi ê ẩm và nhức đầu.
- Khác:
+ Cảm ít gây sốt và hiếm khi làm thân nhiệt cao hơn 38,80C.
+ Cúm thường thân nhiệt trên 39,40C.
Phương pháp phòng chống nóng-lạnh
- Cần ăn nhiều và ăn những thức ăn nóng, cung cấp nhiều năng lượng.
- Cần uống nhiều nước, ăn canh rau giàu nước để đủ mồ hôi phát tán nhiệt.
Cần mặc ấm, giữ ấm chân, cổ, ngực
+ Cần đội mũ nón khi đi đường và lao động.
+ Mặc quần áo rộng và thoáng.
- Chăn, lò sưởi, điều hòa
- Quạt, điều hòa
Thảo luận:
1. Vì sao nói: rèn luyện thân thể cũng là 1 biện pháp chống nóng, lạnh?
2. Việc xây nhà, công sở… cần lưu ý những yếu tố nào góp phần chống nóng, chống lạnh?
3. Trồng cây xanh có phải là biện pháp chống nóng, lạnh không? Tại sao?
Thảo luận:
1. Vì sao nói: rèn luyện thân thể cũng là 1 biện pháp chống nóng, lạnh?
2. Việc xây nhà, công sở… cần lưu ý những yếu tố nào góp phần chống nóng, chống lạnh?
3. Trồng cây xanh có phải là biện pháp chống nóng, lạnh không? Tại sao?
=> Vì rèn luyện thân thể cũng chính là rèn luyện da để tăng khả năng chịu đựng của cơ thể,giúp cơ thể thích ứng với sự thay đổi của môi trường.
=> Nhà ở thoáng mát về mùa hè, ấm áp vào mùa đông, tránh ánh nắng trực tiếp, tránh gió mùa đông bắc trong mùa rét.
=> Cây xanh tạo bóng mát, làm cho không khí trong lành mát mẻ. Chắn gió làm bớt rét vào mùa đông.
- Qua phần vừa thảo luận các em hãy nêu các biện pháp phòng chống nóng, lạnh?
- Khi đi nắng cần đội mũ, nón.
- Không chơi thể thao ngoài trời nắng và nhiệt độ không khí cao.
- Trời nóng, sau khi lao động nặng hoặc khi đi nắng về, mồ hôi ra nhiều không được tắm ngay, không ngồi nơi lộng gió, không bật quạt quá mạnh.
- Trời rét cần giữ ấm cơ thể nhất là cổ, ngực, chân, không ngồi nơi hút gió
- Rèn luyện thể dục thể thao hợp lý để tăng khả năng chịu đựng của cơ thể
- Trồng cây xanh tạo bóng mát ở trường học và khu dân cư.
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
III. Phương pháp phòng chống nóng lạnh:
- Để đề phòng cảm nóng, cảm lạnh, trong lao động và sinh hoạt hàng ngày ta cần phải chú ý những điểm gì?
I. Thân nhiệt:
Tiết 34 – Bài 33: THÂN NHIỆT
II. Sự điều hòa thân nhiệt:
1. Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:
2. Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:
III. Phương pháp phòng chống nóng lạnh:
- Chúng ta cần tăng cường rèn luyện thân thể để tăng khả năng chịu đựng khi nhiệt độ môi trường thay đổi, đồng thời biết sử dụng các biện pháp và phương tiện chống nóng lạnh một cách hợp lí.
Bài tập: Điền từ thích hợp vào chỗ trống
- Thân nhiệt người luôn …….…., vì cơ thể người có các cơ chế ………… thân nhiệt như tăng, giảm quá trình dị hóa, điều tiết sự co dãn mạch máu dưới da và cơ co chân lông, thoát mồ hôi, để đảm bảo ……………… giữa sinh nhiệt và tỏa nhiệt.
- Chúng ta cần tăng cường …………. thân thể để tăng khả năng chịu đựng khi nhiệt độ môi trường thay đổi, đồng thời biết sử dụng các biện pháp và phương tiện ………………..… một cách hợp lí.
ổn định
điều hòa
sự cân bằng
rèn luyện
chống nóng lạnh
GHI NHỚ
1. Vì sao khi nhiệt độ môi trường cao mà không thoáng gió ta dễ bị cảm nóng?
Nhiệt độ môi trường cao nhưng không thông thoáng, sự tỏa nhiệt và thoát mồ hôi bị ngưng trệ làm nhiệt độ cơ thể tăng cao  dễ bị cảm nóng.
2.Vì sao khi đi nắng hay vừa lao động xong ta không tắm ngay hoặc ngồi ở nơi gió lùa?
Đi nắng hay vừa lao động nặng xong, thân nhiệt đang cao mà tắm ngay hay ngồi nghỉ nơi gió lùa  có thể bị cảm sốt.
3.Vì sao khi trời rét ta phải giữ ấm cho cơ thể?
Mùa rét, cơ thể mất nhiều nhiệt mà không giữa cho cơ thể đủ ấm  cảm lạnh.
Thảo luận:
1.Chế độ ăn uống mùa hè và mùa đông khác nhau như thế nào?
Mùa đông cần ăn những thức ăn giàu năng lượng, nhiều lipit hơn để cung cấp đủ nhiệt cho cơ thể. Mùa hè nên ăn những thức ăn nhiều vitamin, ăn nhiều rau và hoa quả.
2.Vào mùa hè chúng ta cần làm gì để chống nóng?
3.Để chống rét, chúng ta cần phải làm gì?
Để chống rét, chúng ta cần mặc quần áo đủ ấm cho cơ thể, bố trí nhà cửa kín đáo để tránh gió.
Để chống nóng, cần bố trí nhà cửa thoáng mát, sử dụng phương tiện chống nóng
Thảo luận:
4. Vì sao nói: rèn luyện thân thể cũng là 1 biện pháp chống nóng, lạnh?
5. Việc xây nhà, công sở… cần lưu ý những yếu tố nào góp phần chống nóng, chống lạnh?
6. Trồng cây xanh có phải là biện pháp chống nóng, lạnh không? Tại sao?
=> Vì rèn luyện thân thể cũng chính là rèn luyện da để tăng khả năng chịu đựng của cơ thể,giúp cơ thể thích ứng với sự thay đổi của môi trường.
=> Nhà ở thoáng mát về mùa hè, ấm áp vào mùa đông, tránh ánh nắng trực tiếp, tránh gió mùa đông bắc trong mùa rét.
=> Cây xanh tạo bóng mát, làm cho không khí trong lành mát mẻ. Chắn gió làm bớt rét vào mùa đông.
- Khi đi nắng cần đội mũ, nón.
- Không chơi thể thao ngoài trời nắng và nhiệt độ không khí cao.
- Trời nóng, sau khi lao động nặng hoặc khi đi nắng về, mồ hôi ra nhiều không được tắm ngay, không ngồi nơi lộng gió, không bật quạt quá mạnh.
- Trời rét cần giữ ấm cơ thể nhất là cổ, ngực, chân, không ngồi nơi hút gió
- Rèn luyện thể dục thể thao hợp lý để tăng khả năng chịu đựng của cơ thể
- Trồng cây xanh tạo bóng mát ở trường học và khu dân cư.
Qua phần vừa thảo luận các em hãy nêu các biện pháp phòng chống nóng, lạnh?
1.Để đề phòng cảm nóng, cảm lạnh, trong lao động và sinh hoạt hàng ngày ta cần phải chú ý những điểm gì?
Chúng ta cần tăng cường rèn luyện thân thể để tăng khả năng chịu đựng khi nhiệt độ môi trường thay đổi, đồng thời biết sử dụng các biện pháp và phương tiện chống nóng lạnh một cách hợp lí.
Câu hỏi bổ sung:
2.Giải thích câu: “Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói”
-Trời nóng chóng khát: trời nóng đổ mồ hôi nhiều để tỏa nhiệt  cơ thể mất nhiều nước  khát.
-Trời mát (rét) chóng đói: vì cơ thể tăng cường chuyển hóa để tăng sinh nhiệt.