Bài 31. Hiện tượng cảm ứng điện từ

Gi�o �n di?n t? V?t l� 9
Giáo viên :VŨ THỊ MỸ HẠNH
TRƯỜNG THCS XUÂN DIỆU
Tổ
Vật Lý
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Qui tắc nắm tay phải: Nắm bàn tay phải, rồi đặt
sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng
điện chạy qua các vòng dây thì ngón cái choãi
ra chỉ chiều của đường sức từ trong lòng ống
dây.
Cấu tạo của nam châm điện gồm cuộn dây dẫn
Trong có lõi sắt non.

Câu 1: Phát biểu qui tắc nắm tay phải
Câu 2: Phát biểu qui tắc bàn tay trái.
Qui tắc bàn tay trái: Đặt bàn tay trái sao cho
các đường sức từ hướng vào lòng bàn tay,
chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa hướng theo
chiều dòng điện thì ngón tay cái choãi ra
chỉ chiều của lực điện từ
Câu 3: Nêu cấu tạo của nam châm điện?
Ta đã biết dùng dòng điện có thể tạo ra nam châm. Vậy ngược lại, dùng nam châm có tao ra dòng điện không?
Để trả lời câu hỏi trên ta hãy cùng nhau tìm hiểu bài 31: HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆNTỪ
Bạn Thanh: Xe đạp của mình không có pin hay ắc quy mà chỉ có một bình điện gọi là đinamô. Không hiểu trong đinamô có cái gì mà khi quay cái núm ở trên thì đèn xe đạp lại sáng?
Bạn Hải: Tốt nhất là tháo vỏ đinamô ra xem trong đó có cái gì.
Vì sao khi quay núm của đinamô thì đèn xe đạp lại sáng?
Đinamô xe đạp
N
S

I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:
1. Cấu tạo:
Bộ phận chính gồm nam châm và cuộn dây trong có
lõi sắt non
I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:
1. Cấu tạo:
2. Hoạt động :
Khi quay núm của đinamô thì nam châm quay theo và đèn sáng .
II/ Dùng nam châm để tạo ra dòng điện
1. Dùng nam châm vĩnh cửu
I/ C?u t?o v� ho?t d?ng c?a dinamơ xe d?p
Thí nghiệm 1: Dụng cụ gồm một cuộn dây dẫn nối với 2 đèn LED mắc song song ngược chiều nhau và một nam châm vĩnh cửu. Bố trí và làm TN như hình 31.2 rồi trả lời câu hỏi C1
* Hãy dự đoán xem trường hợp nào có dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín (đèn sáng).

C1:Tìm hiểu xem dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín ở trường hợp nào dưới đây:
TH1 : Di chuyển NC lại gần cuộn dây .
TH2 : Đặt NC nằm yên trong cuộn dây.
TH3 : Di chuyển NC ra xa cuộn dây.
TH4 : Đặt NC đứng yên trước cuộn dây.
*Lưu ý:
+ khi làm TN động tác của tay phải nhanh và dứt khoát.
+ Quan sát đèn LED: có sáng không, sáng cùng lúc hay sáng lần lượt?
+ Qui ước: Đèn nào sáng trước là đèn 1, sáng sau là đèn 2.

Khi naứo thỡ ủeứn saựng ?
Khi naứo thỡ ủeứn saựng ?
Trả lời:
Dũng di?n xu?t hi?n trong cu?n dõy d?n kớn khi ta dua m?t c?c c?a nam chõm l?i g?n hay ra xa m?t d?u cu?n dõy
Nếu để nam châm đứng yên và cho cuộn dây chuyển động lại gần hay ra xa nam châm thì có xuất hiện dòng điện trong cuộn dây không ?
II/ Dùng nam châm để tạo ra dòng điện
11 Dùng nam châm vĩnh cửu
* Cách tiến hành thí nghiệm kiểm tra:
Giữ nam châm đứng yên
+ TH1: Di chuyển cuộn dây lại gần nam châm
+ TH2: Di chuyển cuộn dây ra xa nam châm



Chän tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng:
…(1)…… xuÊt hiÖn trong cuén d©y dÉn kÝn khi ta ®­a mét cùc nam ch©m …(2)………hay ……(3)…. mét ®Çu cuén d©y ®ã vµ …(4)…….


Chän tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng:
…………. xuÊt hiÖn trong cuén d©y dÉn kÝn khi ta ®­a mét cùc nam ch©m ……… hay ……. mét ®Çu cuén d©y ®ã vµ ………….
Dòng điện
lại gần
ra xa
ngược lại
Nhận xét 1
II/ Dùng nam châm để tạo ra dòng điện
1. Dùng nam châm vĩnh cửu
2. Dùng nam châm điện
Thí nghiệm 2
II/ Dùng nam châm để tạo ra dòng điện
1. Dùng nam châm vĩnh cửu
Đặt nam châm điện nằm yên trước cuộn dây dẫn có đèn LED nói trên. Làm TN như hình và trả lời C3
C3 : Hãy làm TN để xác định trong những trường hợp nào dưới đây xuất hiện dòng điện trong cuộn dây dẫn có đèn LED?
TH1 :Trong khi đóng mạch điện của NC điện.
TH2 : Khi dòng điện qua NC đã ổn định.
TH3 : Trong khi ngắt mạch điện của NC điện.
TH4 : Sau khi ngắt mạch điện của NC điện.
*Lưu ý:
+ khi làm TN động tác của tay phải nhanh và dứt khoát.
+ Quan sát đèn LED: có sáng không, sáng cùng lúc hay sáng lần lượt?
+ Qui ước: Đèn nào sáng trước là đèn 1, sáng sau là đèn 2.
Trong trường hợp nào có xuất hiện dòng điện trong cuộn dây có gắn đèn LED ? (đèn LED sáng)
Khi naứo thỡ ủeứn saựng ?
Trả lời:
Khi naứo thỡ ủeứn saựng ?
Trả lời:
Dòng điện xuất hiện ở cuộn dây dẫn kín trong thời gian đóng và ngắt mạch của nam châm điện.
K
K
Qua trên ta có nhận xét 2:
Hãy cho biết khi đóng hay ngắt mạch điện của NC điện thì từ trường của NC thay đổi như thế nào?


TRẢ LỜI:
Khi đóng mạch điện cường độ dòng điện
tăng từ 0A đến một giá trị ổn định nên từ trường
mạnh dần lên rồi đạt sự ổn định.
Khi ngắt mạch điện cường độ dòng điện
giảm từ một giá trị ổn định
đến 0 nên từ trường yếu đi rồi mất hẳn.


Chän tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng:
.(1)…xuÊt hiÖn ë cuén d©y dÉn kÝn trong thêi gian..(2)..,vµ …(3).. m¹ch cña nam ch©m ®iÖn, nghÜa lµ trong thêi gian …(4). cña nam ch©m ®iÖn…(5)..
Chän tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng:
………… xuÊt hiÖn ë cuén d©y dÉn kÝn trong thêi gian …….., vµ …….m¹ch cña nam ch©m ®iÖn, nghÜa lµ trong thêi gian …………. cña nam ch©m ®iÖn …………..
Dòng điện
đóng
ngắt
dòng điện
biến thiên
Nhận xét 2 :
II/ Dùng nam châm để tạo ra dòng điện
1. Dùng nam châm vĩnh cửu
2. Dùng nam châm điện
III. Hiện tượng cảm ứng điện từ
III. Hiện tượng cảm ứng điện từ
C4: Trong TN Hình 31.2 nếu cho NC quay quanh một trục thẳng đứng ( Hình 31.4 ) thì có hiện tượng gì xảy ra trong cuộn dây ?. Hãy dự đoán kết quả và làm TN kiểm tra.
DỰ ĐOÁN:
Có hay không có dòng điện xuất hiện trong
cuộn dây?
Làm TN kiểm tra : Dùng thanh NC có trục quay và bố trí TN như hình 31.4.
KẾT QUẢ:
Có dòng điện xuất hiện trong cuộn dây
( Vì đèn LED sáng )
C5: Trả lời câu hỏi “ Liệu có phải nhờ NC mà ta tạo ra được dòng điện không?”
TRẢ LỜI: Đúng là nhờ NC mà ta có thể tạo ra được dòng điện hay nhờ từ trường mà ta có thể tạo ra được dòng điện.
Trả lời các câu hỏi sau đây:
Câu 1: Cách làm nào dưới đây có thể tạo ra dòng điện cảm ứng?
A. Nối 2 cực của pin vào hai đầu cuộn dây dẫn.
B. Nối 2 cực của nam châm vào hai đầu cuộn dây dẫn.
C. Đưa một cực của ắc-quy từ ngoài vào trong một cuộn dây dẫn kín.
D. Đưa một cực của nam châm từ ngoài vào trong một cuộn dây dẫn kín.
Câu 2: Ngoài những cách như SGK còn những cách nào khác có thể dùng nam châm để tạo ra dòng điện ?
CỦNG CỐ :
Vì sao nam châm quay thì trong dây dẫn kín xuất hiện dòng điện cảm ứng?
DẶN DÒ:
Học bài chuẩn bị thi học kì I
Làm các BT SBT.