Bài 31. Hiện tượng cảm ứng điện từ

KIỂM TRA BÀI CŨ:
Câu1: Phát biểu qui tắc nắm tay phải và qui tắc bàn tay trái.
TRẢ LỜI :
Qui tắc nắm tay phải: Nắm bàn tay phải, rồi đặt
sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng
điện chạy qua các vòng dây thì ngón cái choãi
ra chỉ chiều của đường sức từ trong lòng ống
dây.
Qui tắc bàn tay trái: Đặt bàn tay trái sao cho
các đường sức từ hướng vào lòng bàn tay,
chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa hướng theo
chiều dòng điện thì ngón tay cái choãi ra 90O
chỉ chiều của lực điện từ
Câu 2: Xác định chiều dòng điện chạy qua dây dẫn ở hình vẽ sau:
S
N
F
I
Trước giờ ta đã biết muốn có dòng điện ta phải dùng nguồn điện như pin, ắc-quy. Vừa qua ta cũng đã biết dòng điện sinh ra từ trường . Vậy không dùng nguồn điện mà dùng từ trường ta có thể tạo ra dòng điện được không ?
Để trả lời câu hỏi trên ta hãy Cùng nhau tìm hiểu bài
BÀI 31: HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:
1. Cấu tạo:
2. Hoạt động :
 Khi quay núm của đinamô thì nam châm quay theo và đèn sáng .
Liệu có phải nhờ nam châm mà ta tạo ra được dòng điện không?
 Bộ phận chính của đinamô là :một nam châm và cuộn dây
II. DÙNG NAM CHÂM ĐỂ TẠO RA DÒNG ĐIỆN:
1. Dùng nam châm vĩnh cửu:
a/ Thí nghiệm : Dụng cụ gồm một cuộn dây dẫn nối với 2 đèn LED mắc song song ngược chiều nhau và một nam châm vĩnh cửu. Bố trí và làm TN như hình 31.2 rồi trả lời câu hỏi C1
Hình 31.2
C1:Tìm hiểu xem dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín ở trường hợp nào dưới đây:
TH1 : Di chuyển NC lại gần cuộn dây .
TH2 : Đặt NC đứng yên trước cuộn dây.
TH3 : Đặt NC đứng yên trong cuộn dây.
TH4 : Di chuyển NC ra xa
cuộn dây .
TRẢ LỜI:
Trường hợp 1 và 4

C2: Trong TN trên nếu để nam châm đứng yên và cho cuộn dây chuyển động lại gần hay ra xa nam châm thì trong cuộn dây có xuất hiện dòng điện không?
( Hãy dự đoán trước và làm TN kiểm tra sau rồi nêu nhận xét chung )
b/ Nhận xét :
 Dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín khi ta đưa nam châm lại gần hay ra xa một đầu cuộn dây đó hoặc ngược lại ( Có sự chuyển động tương đối giữa nam châm và cuộn dây.)
2.Dùng nam châm điện:
a/Thí nghiệm : Đặt một NC điện nằm yên trước cuộn dây dẫn có đèn LED nói trên. Làm TN như hình 31.3 và trả lời C3
Hình 31.3
C3 : Hãy làm TN để xác định trong những trường hợp nào dưới đây xuất hiện dòng điện trong cuộn dây dẫn có đèn LED?
TH1 :Trong khi đóng mạch điện của nam châm điện.
TH2 : Khi dòng điện qua nam châm đã ổn định.
TH3 : Trong khi ngắt mạch điện của nam châm điện.
TH4 : Sau khi ngắt mạch điện của nam châm điện.
TRẢ LỜI :
Trường hợp 1
và 3
b/ Nhận xét :
 Dòng điện xuất hiện ở cuộn dây dẫn kín trong thời gian đóng và ngắt mạch của NC điện, nghĩa là trong thời gian dòng điện qua nam châm điện biến thiên.
Hãy cho biết khi đóng hay ngắt mạch điện được mắc với nam châm điện thì từ trường của NC thay đổi như thế nào?


TRẢ LỜI:
Khi đóng mạch điện cường độ dòng điện
tăng từ 0A đến một giá trị ổn định nên từ trường
mạnh dần lên rồi đạt sự ổn định.
Khi ngắt mạch điện cường độ dòng điện
giảm từ một giá trị ổn định
đến 0 nên từ trường yếu đi rồi mất hẳn.
.


III. HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ:
1/Thí nghiệm:
C4: Trong TN Hình 31.2 nếu cho nam châm quay quanh một trục thẳng đứng ( Hình 31.4 ) thì có hiện tượng gì xảy ra trong cuộn dây ?. Hãy dự đoán kết quả và làm TN kiểm tra.
DỰ ĐOÁN:
Có hay không có dòng điện xuất hiện trong
cuộn dây?
Làm TN kiểm tra : Dùng thanh nam châm có trục quay và bố trí TN như hình 31.4.
KẾT QUẢ:
Có dòng điện xuất hiện trong cuộn dây
( Vì đèn LED sáng )
Hình 31.4
C5: Trả lời câu hỏi “ Liệu có phải nhờ nam châm mà ta tạo ra được dòng điện không?”
TRẢ LỜI: Đúng là nhờ nam châm mà ta có thể tạo ra được dòng điện hay nhờ từ trường mà ta có thể tạo ra được dòng điện.
( Xem thêm phần Có thể em chưa biết)
2/ Kết luận:
-Có nhiều cách dùng nam châm để tạo ra dòng điện trong một
cuộn dây dẫn kín.
-Dòng điện xuất hiện như trên gọi là DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG.
-Hiện tượng xuất hiện dòng điện cảm ứng gọi là HIỆN TƯỢNG
CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ.
Trả lời các câu hỏi sau đây:

Câu 1: Cách làm nào dưới đây có thể tạo ra dòng điện cảm ứng?
. Nối 2 cực của pin vào hai đầu cuộn dây dẫn.
. Nối 2 cực của nam châm vào hai đầu cuộn dây dẫn.
. Đưa một cực của ắc-quy từ ngoài vào trong một cuộn dây dẫn kín.
. Đưa một cực của nam châm từ ngoài vào trong một cuộn dây dẫn kín.

Chép và học phần GHI NHỚ.
Làm các BT 31.2, 31.3, 31.4 SBT.
Xem trước bài 32.
Chúc các em học giỏi.