Bài 30. Tổng kết về ngữ pháp (tiếp theo)

Tổng kết về tiếng Việt

Kiểm tra bài cũ
Cụm danh từ là gì? Hãy xác định cụm danh từ trong câu sau:
“Những bông hoa bằng lăng cuối mùa đã thưa thớt.”
Trả lời
Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
Cụm danh từ trong câu trên là: “Những bông hoa bằng lăng cuối mùa”



C. THÀNH PHẦN CÂU:
I. HỆ THỐNG KiẾN THỨC


Tiết 154:
Tiếng Việt
TỔNG KẾT VỀ NGỮ PHÁP
?
?
THÀNH PHẦN CÂU
THÀNH PHẦN CHÍNH
THÀNH PHẦN PHỤ
THÀNH PHẦN BiỆT LẬP
CHỦ NGỮ
VỊ NGỮ
TRẠNG NGỮ
KHỞI NGỮ
TÌNH THÁI
CẢM THÁN
GỌI ĐÁP
PHỤ CHÚ



C. THÀNH PHẦN CÂU:
I. HỆ THỐNG HOÁ KiẾN THỨC
1. Thành phần chính và thành phần phụ
2. Thành phần biệt lập
II. LUYỆN TẬP

TiẾT 154
TỔNG KẾT VỀ NGỮ PHÁP
?
?

Bài 2/trang145: Phân tích thành phần của các câu sau:
Đôi càng tôi mẫm bóng.
CN VN
b. Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi,
TN
mấy người học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp.
CN VN
c. Còn tấm gương bằng thuỷ tinh tráng bạc,
KN
nó vẫn là người bạn trung thực, chân thành thẳng thắn, không hề
CN VN
nói dối, cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác…

Thi tìm hiểu
Đây là thành phần gì?








Thành phần tình thái

Từ được viết bằng màu đỏ trong các câu sau là thành phần gì?
Có lẽ tiếng Việt của ta đẹp bởi tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.
Trên những chặng đường dài suốt 50,60 ki-lô-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng…
THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
Ngẫm ra tôi chỉ nói lấy sướng miệng tôi thôi
Thành phần tình thái
Ơi chiếc xe vận tải
Ta cầm lái đi đây
Nặng biết bao ân ngãi
Quý hơn bao vàng đấy
Thành phần gọi đáp
Có người khẽ nói:
Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
Ngài cau mặt, gắt rằng:
- Mặc kệ
Thành phần gọi đáp
Có người khẽ nói:
Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
Ngài cau mặt, gắt rằng:
- Mặc kệ
Thành phần tình thái



D. CÁC KiỂU CÂU
I. HỆ THỐNG HOÁ KiẾN THỨC:


Tiết 154:
TỔNG KẾT NGỮ PHÁP
?
?
KiỂU CÂU
CÂU ĐƠN
CÂU GHÉP
BiẾN ĐỔI
CÂU
CÂU THEO MỤC ĐÍCH NÓI
-CÂU ĐƠN 2 THÀNH PHẦN
-CÂU ĐƠN ĐẶC BiỆT
-RÚT GỌN CÂU
-TÁCH CÂU
-CÂU BỊ ĐỘNG
-NGHI VẤN
-CẦU KHIẾN
-CẢM THÁN
-TRẦN THUẬT

KiỂU QUAN HỆ GiỮA CÁC VẾ CÂU GHÉP
Tiết 154:
TỔNG KẾT VỀ NGỮ PHÁP
C. THÀNH PHẦN CÂU
D. CÁC KiỂU CÂU
I. HỆ THỐNG HOÁ KiẾN THỨC:
1. Câu đơn
2. Câu ghép
3. Biến đổi câu
4. Các kiểu câu ứng theo những mục đích nói khác nhau
II. LUYỆN TẬP:
1. Bài tập về câu đơn


?
?




Tìm chủ ngữ, vị ngữ trong câu đơn sau:
Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ.
Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn
CN VN
muốn nói một điều gì mới mẻ.

b. Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.

b. Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại
CN
phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.
VN

c. Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm


c. Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm
CN VN

d. Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng
d. Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là
CN VN
sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong

lòng

e. [ Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy tuổi.] Anh thứ sáu và cũng tên sáu .


e. Anh thứ sáu và cũng tên là Sáu
CN VN
a.Ch?t ụng lóo l?ng h?n di, chõn tay nh?n ra, tu?ng ch?ng nhu khụng c?t lờn du?c . Cú ti?ng núi lộo xộo ? gian trờn. Ti?ng m? ch?. M? núi cỏi gỡ v?y? M? núi cỏi gỡ m� l�o x�o th?? Tr?ng ng?c ụng lóo d?p thỡnh th?ch.
Tìm câu đơn đặc biệt trong các đoạn trích sau:
- Cú ti?ng lộo xộo ? gian trờn
- Ti?ng m? ch?


b. Không hiểu sao nói đến đây, bác lái xe lại liếc cô gái. Cô bất giác đỏ mặt lên:
Một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi! Đây là đỉnh Yên Sơn, cao hai nghìn sáu trăm mét. Anh ta làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu.
Một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi.
c. Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói nổi. Rõ ràng, tôi không tiếc những viên đá. Mưa xong thì tạnh thôi. Mà tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố […] Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về xứ sở thần tiên. Hoa trong công viên. Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong một góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu…
Chao ôi tất cả những cái đó. Những cái đó ở thiệt xa … Rồi bỗng chốc sau một cơn mưa đá, chúng xoáy mạnh như sóng trong tâm trí tôi…
- Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về xứ sở thần tiên.
- Hoa trong công viên.
- Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong một góc phố.
- Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu…
- Chao ôi có thể là những cái đó.


2. Bài tập về câu ghép
Bài 1/ 2 trang147: Hãy tìm câu ghép trong các đoạn trích sau:
Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.
Câu ghép: anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.
b. Tôi rửa cho Nho bằng nước đun sôi trên bếp than. Bông băng trắng. Vết thương không sâu lắm, vào phần mềm. Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng. Tôi tiêm cho Nho. Nho lim dim mắt, dễ chịu.
Câu ghép: Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng.

c. Ông lão vừa nói vừa chăm chắm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của người bà con họ bên ngoại dãn ra vì kinh ngạc ấy mà ông lão hả hê cả lòng. Ông thấy cái lăng ấy một phần như có ông.
Ông lão vừa nói vừa chăm chắm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của người bà con họ bên ngoại dãn ra vì kinh ngạc ấy mà ông lão hả hê cả lòng.
d. Những nét hớn hở trên mặt người lái xe chợt duỗi ra rồi bẵng đi một lúc, bác không nói gì nữa. Còn nhà hoạ sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ. Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây.
Còn nhà hoạ sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ.

Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái.

e. – Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo trò cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái.
Hãy phân tích các câu ghép và chỉ ra mối quan hệ về nghĩa giữa các vế trong câu ghép.


c. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc
QHT Vế 1 Vế 2
(QH mục đích)
khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả

cho cô gái.



a. ễng lóo v?a núi v?a cham ch?m nhỡn v�o cỏi b? m?t lỡ xỡ c?a ngu?i b�
v? 1
con h? bờn ngo?i dón ra vỡ kinh ng?c ?y m� ụng lóo h? hờ c? lũng.
QHT v? 2
(quan h? b? sung)
b. Cũn nh� ho? si v� cụ gỏi cung nớn b?t, vỡ c?nh tru?c m?t b?ng hi?n lờn d?p
V? 1 QHT v? 2
(Quan h? nguyờn nhõn)
m?t cỏch kỡ l?.







Anh mong được nghe một tiếng “ba” của con bé, nhưng con bé chẳng bao giờ chịu gọi.
Quan hệ tương phản
Quan hệ giữa các vế trong câu ghép sau là quan hệ gì?
Ông xách cái làn trứng, cô ôm bó hoa
Quan hệ
bổ sung
Giá mà anh ấy còn, anh ấy sẽ làm thêm được bao nhiêu là việc nữa!
Quan hệ điều kiện - giả thiết
Bài 3/ trang 148


Quả bom tung lên và nổ trên không. Hầm của Nho bị sập.
Vì quả bom tung lên và nổ trên không nên hầm của Nho bị sập.
Nếu quả bom tung lên và nổ trên không thì hầm của Nho bị sập.
Nguyên nhân
Điều kiện
Bài 4/ trang 149. Hãy tạo câu ghép từ các câu đơn sau theo các kiểu quan hệ nguyên nhân, điều kiện tương phản bằng các quan hệ từ thích hợp.

Quả bom nổ khá gần. Hầm của Nho bị sập.
Quả bom nổ khá gần nhưng hầm của Nho không bị sập.
Hầm của Nho không bị sập, tuy quả bom nổ khá gần.
Tương phản
Nhượng bộ
3.Bài tập về biến đổi câu
Bài 1/ trang 149: Tìm câu rút gọn trong đoạn trích sau:
Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. Nó vẫn chạy, sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những con số vĩnh cửu. Còn đằng kia, lửa đang chui bên trong cái dây mìn, chui vào ruột quả bom…
Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần.

Câu rút gọn:
a. Quen rồi
b. Ngày nào ít: ba lần




a. Don v? thu?ng ra du?ng v�o lỳc m?t tr?i l?n. V� l�m vi?c cú khi su?t dờm.
a. V� l�m vi?c cú khi su?t dờm.
b.Th? l� t?i l?i ra du?ng luụn. Thu?ng xuyờn.
b. Thường xuyên.
c. V? qu? bom núng. M?t d?u hi?u ch?ng l�nh.
c.M?t d?u hi?u ch?ng l�nh.
Bài 2/ trang 149: Trong các đoạn trích sau đây, câu nào vốn là một bộ phận của câu đứng trước được tách ra? Theo em tác giả tách câu như vậy là để làm gì?
Tách câu để nhấn mạnh nội dung của bộ phận được tách ra

Bài 3/ trang 149: Hãy biến đổi câu sau thành câu bị động:
Người thợ thủ công Việt Nam làm ra đồ gốm khá sớm.
a.Đồ gốm được người thợ thủ công Việt Nam làm ra khá sớm.
b. Tại khúc sông này tỉnh ta sẽ bắc một cây cầu lớn.
b. một cây cầu lớn sẽ được tỉnh ta bắc qua khúc sông này.
c. Người ta đã dựng lên những ngôi đền ấy từ hàng trăm năm trước.
c. Những ngôi đền ấy đã được dựng lên từ hàng trăm năm trước.

4. Bài t?p v? các câu ứng với m?c dđích nói
Bài 1/ trang 150: Trong đoạn trích sau, câu nào là câu nghi vấn? Chúng được dùng làm gì?
Bà hỏi:
- Ba con, sao con không nhận?
- Không phải. - Đang nằm mà nó cũng giẫy nảy lên.
Sao con biết là không phải? Ba con đi lâu con quên rồi chứ gì!
Bài 2/ trang 150: Tìm câu cầu khiến trong các đoạn trích sau đây và cho biết chúng dùng để làm gì?
Đứa con gái lớn gồng đôi thúng không bước vào. O�ng cất tiếng hỏi:
Ở ngoài ấy làm gì mà lâu thế mày?
Không để đứa con gái kịp trả lời, ông lão nhỏm dậy vơ lấy cái nón:
Ở nhà trông em nhá! Đừng có đi đâu đấy.
b. Nghe mẹ nó bảo gọi ba vào ăn cơm thì nó bảo lại:
Thì má cứ kêu đi.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im giả vờ không nghe, chờ nó gọi "ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại. Con bé bực quá, quay lại mẹ và bảo:
Con kêu rồi mà người ta không nghe.
Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười.

Khaờn phuỷ baứn

Trong bữa cơm đó, anh Sáu gắp một cái trứng cá to vàng để vào
chén nó. Nó liền lấy đũa xoi vào chén, để đó rồi bất thần hất cái
trứng cá ra, cơm văng tung toé cả mâm. Giận quá và không kịp
suy nghĩ, anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên:
- Sao mày cứng đầu quá vậy, hả?
Câu nói của anh Sáu trong đoạn trích sau thuộc kiểu câu gì? Dùng để làm gì?
CÂU
THÀNH PHẦN CÂU
KiỂU CÂU
TP.CHÍNH
TP.PHỤ
TPBL
C.ĐƠN
C. GHEP
B.ĐỔI
CÂU
C.THEO MĐNÓI
C.NGỮ
V.NGỮ
T.NGỮ
K.NGỮ
T.THÁI
C.THÁN
GỌI ĐÁP PHỤ CHÚ
-CĐ HAI T. PHẦN
-CĐĐB
R.G.CÂU
TÁCH CÂU
C.B.ĐỘNG
NGHI VẤN
CẦU KHIẾN
CẢM THÁN
T. THUẬT










- Viết một đoạn văn rồi chỉ ra các kiểu câu có trong đoạn văn ấy.
- Ôn lại toàn bộ kiến thức đã học chuẩn bị làm bài kiểm tra tiếng Việt
H�ướng dẫn tự học ở nhà
Cảm ơn các thầy cô giáo