Bài 30. Tổng kết về ngữ pháp (tiếp theo)

Kính chào quý thầy cô
và các em học sinh!
Tiết 154:
TỔNG KẾT
VỀ NGỮ PHÁP (tt)
BÀI TẬP. Hãy phân tích cấu trúc ngữ pháp của các câu sau đây:
1/ Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người

học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp.

TR.N
CN
CN
VN
2/ Còn tấm gương bằng thủy tinh tráng bạc, nó vẫn là người

bạn trung thực, chân thành, thẳng thắn, không hề nói dối,

cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác...
KN
CN
VN
VN
VN
Thành phần chính
Chủ ngữ
Vị ngữ
Có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian và trả lời cho các câu hỏi: Làm gì ?, Làm sao? Như thế nào ? hoặc Là gì ?
Nêu tên sự vật, hiện tượng có hoạt động, đặc điểm, trạng thái,… được miêu tả ở vị ngữ. Chủ ngữ thường trả lời cho các câu hỏi: Ai ?, Con gì ? hoặc Cái gì ?.
Thành phần phụ
Trạng ngữ
Khởi ngữ
Thường đứng trước chủ ngữ, nêu lên đề tài được nói đến trong câu; có thể thêm quan hệ từ về, đối với, còn vào trước.
Nêu lên hoàn cảnh về không gian, thời gian, cách thức, phương tiện, nguyên nhân, mục đích,... diễn ra sự việc nói ở trong câu.
Đứng ở đầu câu, cuối câu hoặc đứng giữa chủ ngữ và vị ngữ,
BT2/145. Hãy cho biết mỗi từ ngữ in màu xanh trong các đoạn trích sau đây là thành phần gì của câu.
1/ Trên những chặng đường dài suốt 50, 60 ki-lô-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng,…
2/ Có người nói:
- Bẩm, dễ có khi đê vỡ !
Ngài cau mặt, gắt rằng:
- Mặc kệ !
3 / Trời ơi, chỉ còn có năm phút
PHỤ CHÚ
GỌI- ĐÁP
TÌNH THÁI
CẢM THÁN
2. Nối cột (A) và (B) sao cho phù hợp:
d
a
b
c
Bài tập . Phân tích cấu trúc ngữ pháp các câu trong đoạn trích sau đây:
b/ Tôi rửa cho Nho bằng nước đun sôi trên bếp than.

Bông băng trắng. Vết thương không sâu lắm, vào phần

mềm. Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng. Tôi tiêm cho

Nho. Nho lim dim mắt, dễ chịu…
VN
CN
CN
VN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
VN
CN
VN
(CÂU ĐẶC BIỆT)
NGUYÊN NHÂN- KẾT QUẢ
BT4/149. Tạo câu ghép
- Quả bom tung lên và nổ trên không. Hầm của Nho bị sập.
→ Nguyên nhân:
Vì quả bom tung lên và nổ trên không nên hầm của Nho bị sập.
→ Điều kiện:
Nếu quả bom tung lên và nổ trên không thì hầm của Nho bị sập.
- Quả bom nổ khá gần. Hầm của Nho không bị sập.
→ Tương phản:
Quả bom nổ khá gần nhưng hầm của Nho không bị sập.
→ Nhượng bộ
Hầm của Nho không bị sập , tuy quả bom nổ khá gần .
Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. Nó chạy sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những con số vĩnh cửu. Còn đằng kia, lửa đang chui bên trong cái dây mìn, chui vào ruột quả bom…
Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
BT1/149. Tìm câu rút gọn trong đoạn trích sau:
a/ Người thợ thủ công Việt Nam làm ra đồ gốm khá sớm.
BT3/149. Hãy biến đổi các câu sau thành câu bị động:
b/ Tại khúc sông này tỉnh ta sẽ bắc một cây cầu lớn.
→ Đồ gốm được người thợ thủ công làm ra khá sớm.
→ Một cây cầu lớn sẽ được tỉnh ta bắc qua tại khúc sông này.
- Có từ nghi vấn hoặc từ “hay”
- Cuối câu có dấu chấm hỏi (?)
- Dùng để hỏi.
- Cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc…
- Có từ cầu khiến
- Cuối câu thường có dấu chấm than (!)
- Ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo…
- Có từ cảm thán
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Bộc lộ cảm xúc
- Không có đặc điểm hình thức của các câu NV, CK, CT. - Cuối câu thường có dấu chấm (.)
- Dùng để kể, thông báo, nhận định, miêu tả,… - Yêu cầu, đề nghị, bộc lộ tình cảm , cảm xúc,…
IV. Các kiểu câu với những mục đích khác nhau:
Bà hỏi:
- Ba con, sao con không nhận ?
- Không phải. – Đang nằm mà nó cũng giẫy lên.
- Sao con biết là không phải ? Ba con đi lâu, con quên rồi chứ gì !
BT1/150. Trong đoạn trích sau đây, những câu nào là câu nghi vấn ? Chúng có được dùng để hỏi không ?
- Ba con, sao con không nhận ?
- Sao con biết là không phải
DÙNG ĐỂ HỎI
BT2/150. Trong các đoạn trích sau đây, những câu nào là câu cầu khiến ? Chúng được dùng để làm gì ?
a/ Đứa con gái lớn gồng đôi thúng không bước vào. Ông cất tiếng hỏi: . - Ở ngoài ấy làm gì mà lâu thế mày? . Không để đứa con kịp trả lời, ông lão nhỏm dậy vơ lấy cái nón: . - Ở nhà trông em nhá ! Đừng có đi đâu đấy.
(Kim Lân, Làng)
. - Ở nhà trông em nhá ! Đừng có đi đâu đấy.
DÙNG ĐỂ
RA LỆNH
b/ Nghe mẹ nó bảo gọi ba vào ăn cơm thì nó bảo lại: . - Thì má cứ kêu đi. . Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng: . - Vô ăn cơm ! . Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: . - Cơm chín rồi ! . Anh cũng không quay lại. Con bé bực tức quá. Quay lại mẹ và bảo: . - Con kêu rồi mà người ta không nghe. . Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
BT2/150. Trong các đoạn trích sau đây, những câu nào là câu cầu khiến ? Chúng được dùng để làm gì ?
DÙNG ĐỂ
YÊU CẦU
DÙNG ĐỂ MỜI
BT3/151. Câu nói của anh Sáu trong đoạn trích sau đây có hình thức của kiểu câu nào (trần thuật, nghi vấn, cầu khiến hay cảm thán) ? Anh Sáu dùng nó để hỏi hay để bộc lộ cảm xúc ? Chỗ nào trong lời kể của tác giả xác nhận điều đó ?
Trong bữa cơm đó, anh Sáu gắp một cái trứng cá to vàng để vào chén nó. Nó liền lấy đũa xoi vào chén, để đó rồi bất thần hất cái trứng ra, cơm văng tung toé cả mâm. Giận quá và không kịp suy nghĩ, anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên:
- Sao mày cứng đầu quá vậy, hả ?
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Câu : “- Sao mày cứng đầu quá vậy, hả ?” là câu nghi vấn nhưng dùng để bộc lộ cảm xúc. Điều này được xác nhận trong câu đứng trước: “Giận quá … hét lên:”
1. ĐẶT


MỘT CÂU CẦU KHIẾN


MỘT CÂU CẢM THÁN.
2. VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN
( CHỦ ĐỀ TỰ CHỌN) TRONG ĐÓ CÓ SỬ DỤNG CÂU ĐƠN, CÂU GHÉP, CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP.
CHÚC CÁC EM VUI KHOẺ, HỌC GIỎI
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ GIÁO ĐÃ THAM DỰ TIẾT HỌC