Bài 30. Tổng kết chương 3: Điện học

TRƯỜNG THCS
BỔ TRỢ KIẾN THỨC VẬT LÝ 7
ĐIỆN TÍCH
(Phần 1)
Liên Sơn Tùng
? Sự nhiễm điện do cọ xát. Vật nhiễm
điện. Hai loại điện tích. Sơ lược cấu tạo
nguyên tử.
1. Sự nhiễm điện do cọ xát:
- Vật nhiễm điện là vật có khả năng hút các vật khác hoặc phóng tia lửa điện sang các vật khác.
- Nhiều vật khi bị cọ xát trở thành các vật nhiễm điện.
Thí nghiệm về sự nhiễm điện do cọ xát
Mảnh phim nhựa pôliêtilen bị nhiễm điện hút các mẩu giấy vụn ở phía dưới.
Ví dụ:
+ Dùng miếng vải khô cọ xát vào chiếc thước nhựa, chiếc thước nhựa bị nhiễm điện.
+ Nếu đưa chiếc thước nhựa đã bị nhiễm điện lại gần những mẩu giấy vụn thì thước nhựa hút những mẩu giấy vụn về phía nó.
Ví dụ về sự nhiễm điện do cọ xát
Chiếc thước nhựa khi cọ xát với vải khô đã trở thành vật nhiễm điện, hút các mẩu giấy vụn.
2. Hai loại điện tích:
- Có 2 loại điện tích: điện tích dương (+) và điện tích âm (-).
* Quy ước:
? Điện tích của thanh thuỷ tinh khi cọ xát vào lụa là điện tích dương (+).
? Điện tích của mảnh pôliêtilen
khi cọ xát vào len là điện
tích âm (-).
Khi các vật nhiễm điện đặt gần nhau thì chúng tương tác điện (tác dụng lực) lên nhau:
- Hai vật nhiễm điện cùng dấu thì đẩy nhau.
- Hai vật nhiễm điện khác dấu thì hút nhau.
+
+
+
-
3. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử:
3. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử:
? Ở tâm mỗi nguyên tử có một hạt nhân mang điện tích dương (+). (do proton quy định)
? Xung quanh hạt nhân có các electron mang điện tích âm (-) chuyển động tạo thành lớp vỏ nguyên tử.
? Tổng điện tích âm của các electron có trị số tuyệt đối bằng điện tích dương của hạt nhân. Do đó, nguyên tử thường trung hoà về điện.
? Electron có thể dịch chuyển từ nguyên tử này sang nguyên tử khác, từ vật này sang vật khác.
3. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử:
* Chú ý:
- Một vật nếu nhận thêm electron thì nó mang điện tích âm (-).
- Một vật nếu mất bớt electron thì nó mang điện tích dương (+).
+
++
-
-
-
+
++
-
-
-
Thừa electron ?nhiễm điện âm
Thiếu electron ?nhiễm điện dương
II. Các ví dụ
Ví dụ 1 (C1, SGK.49):
Tại sao vào những ngày thời tiết khô ráo, đặc biệt là những ngày hanh khô, khi chải đầu bằng lược nhựa, nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra ?
- Lược và tóc cọ xát ? lược và tóc đều bị nhiễm điện ? lược nhựa hút kéo tóc thẳng ra.
Ví dụ 2 (C2, SGK.49): Khi thổi vào mặt bàn, bụi bay đi. Tại sao cánh quạt điện thổi gió mạnh, sau một thời gian lại có nhiều bụi bám vào cánh quạt, đặc biệt ở mép cánh quạt chém vào không khí ?
? Cánh quạt quay cọ xát với không khí ? cánh quạt nhiễm điện ? cánh quạt hút các hạt bụi gần đó.
? Mép cánh quạt nhiễm điện nhiều nhất ? hút bụi nhiều, bụi bám nhiều.
Ví dụ 3 (C3, SGK.49): Vào những ngày thời tiết khô ráo, lau chùi gương soi, kính cửa sổ hay màn hình tivi bằng khăn bông khô thì vẫn thấy có bụi bám vào chúng. Giải thích tại sao ?
Gợi dẫn:
Gương, kính, màn hình tivi cọ xát với khăn lau khô ? nhiễm điện ? hút bụi vải ở gần.
Ví dụ 4: Trường hợp nào vật đã bị nhiễm điện ?
A. Thanh nam châm hút 1 cái đinh sắt.
B. Chiếc thước nhựa hút các mẩu giấy vụn.
C. Trái Đất và Mặt Trăng hút lẫn nhau.
D. Giấy thấm hút mực.
Chiếc thước nhựa là vật bị nhiễm điện.
Ví dụ 5: Có thể làm thước nhựa nhiễm điện bằng cách nào dưới đây ?
A. Áp sát thước nhựa vào 1 cực của pin.
B. Áp sát thước nhựa vào 1 đầu thanh nam châm.
C. Hơ nóng nhẹ thước nhựa trên ngọn lửa.
D. Cọ xát thước nhựa bằng vải khô.
Ví dụ 6: Cọ xát hai thanh nhựa cùng loại như nhau bằng mảnh vải khô. Đặt một thanh trên trục quay, đưa thanh nhựa kia lại gần thanh thứ nhất thì xảy ra hiện tượng nào ?
A. Hai thanh nhựa này đẩy nhau.
B. Hai thanh nhựa này hút nhau.
C. Hai thanh nhựa này lúc đầu đẩy nhau, sau đó hút nhau.
Ví dụ 7: Cả 4 vật a,b,c,d đều bị nhiễm điện. Nếu vật a hút b, vật b hút c, vật c đẩy d thì câu phát biểu nào sau đây đúng?
A. Vật a và c có điện tích trái dấu.
B. Vật b và d có điện tích cùng dấu.
C. Vật a và c có điện tích cùng dấu.
D. Vật a và d có điện tích trái dấu.
Ví dụ 7: Cả 4 vật a,b,c,d đều bị nhiễm điện. Nếu vật a hút b, vật b hút c, vật c đẩy d thì câu phát biểu nào sau đây đúng?
A. Vật a và c có điện tích trái dấu.
B. Vật b và d có điện tích cùng dấu.
C. Vật a và c có điện tích cùng dấu.
D. Vật a và d có điện tích trái dấu.
Giả sử:
- Vật a mang điện tích dương (+).
? Vật b mang điện tích âm (-).
- Vật c mang điện tích dương (+).
? Vật d mang điện tích dương (+).
Ví dụ 8: Một vật trung hoà về điện, sau khi được cọ xát thì nhiễm điện âm. Đó là do nguyên nhân nào dưới đây ?
A. Vật mất bớt điện tích dương.
B. Vật nhận thêm êlectrôn.
C. Vật đó mất bớt êlectrôn.
D. Vật đó nhận thêm điện tích dương.
* Lưu ý: Nguyên tử không thể trao đổi điện tích (+) trong hạt nhân được.
Ví dụ 9: Nếu 1 vật bị nhiễm điện dương thì vật đó có khả năng nào sau đây ?
A. Hút cực Nam của kim nam châm.
B. Đẩy thanh thuỷ tinh đã cọ xát vào lụa
C. Hút cực Bắc của kim nam châm.
D. Đẩy thanh nhựa màu sẫm đã cọ xát vào vải khô.
Ví dụ 10: Trong các cơn dông thường thấy có chớp (là tia lửa điện phát ra ánh sáng chói loá) kèm theo tiếng sấm vang rền, đôi khi còn có cả sét.
Bằng kiến thức về sự nhiễm điện, hãy giải thích hiện tượng trên ?
Khi những giọt nước nhỏ trong không khí bốc lên cao, chúng cọ xát với nhau tạo thành đám mây dông tích điện.
Giữa các đám mây dông với nhau, hoặc giữa các đám mây dông với mặt đất xuất hiện tia lửa điện phát ra ánh sáng chói loá gọi là chớp.
- Tiếng nổ kèm theo khi có tia lửa điện giữa 2 đám mây gọi là sấm.
- Tiếng nổ kèm theo khi có tia lửa điện giữa đám mây và mặt đất gọi là sét.
TRƯỜNG THCS
BỔ TRỢ KIẾN THỨC VẬT LÝ 7
ĐIỆN TÍCH
(Phần 2)
Liên Sơn Tùng
Ví dụ 11: Sử dụng từ đã cho điền vào chỗ trống:

a) Hai vật nhiễm điện...(1)... thì chúng ...(2)... nhau ra xa.
b) Hai vật nhiễm điện...(3)... thì chúng ...(4)... nhau lại gần.
c) Một vật...(5)...và một vật...(6)... khi đặt gần nhau, chúng có thể...(7)...lẫn nhau.
cùng dấu khác dấu hút đẩy
nhiễm điện không nhiễm điện
Giải đáp Ví dụ 11
a) Hai vật nhiễm điện ___________ thì chúng ______ nhau ra xa.
cùng dấu
đẩy
b) Hai vật nhiễm điện ___________ thì chúng ______ nhau lại gần.
khác dấu
hút
c) Một vật ____________ và một vật ___________________ khi đặt gần nhau chúng chỉ có thể ______ lẫn nhau.
nhiễm điện
không nhiễm điện
hút
Ví dụ 12: Dùng 1 đũa thuỷ tinh cọ xát vào 1 mảnh lụa, sau đó đưa một đầu đũa lại gần 1 quả cầu nhẹ treo bằng sợi dây, thấy quả cầu bị hút về phía đũa thuỷ tinh, đồng thời dây treo quả cầu bị lệch.
Dự đoán về sự nhiễm điện của quả cầu và giải thích ý kiến của mình ?
Giải đáp Ví dụ 12
- Đũa thuỷ tinh cọ xát với mảnh lụa.
? Đũa thuỷ tinh nhiễm điện dương (+).
- Khi đưa đũa thuỷ tinh lại gần quả cầu, có 2 trường hợp xảy ra:
? TH1: Qủa cầu nhiễm điện âm (-).
? TH2: Quả cầu không nhiễm điện. Đũa thuỷ tinh nhiễm điện dương (+) vẫn có thể hút quả cầu.
Ví dụ 13: Hai quả cầu nhẹ A và B được treo gần nhau bằng 2 sợi chỉ, chúng hút nhau và 2 sợi chỉ bị lệch (như hình vẽ). Hỏi các quả cầu đã bị nhiễm điện như thế nào? Nêu các trường hợp có thể xảy ra.
A
B
A
B
Có 6 TH có thể xảy ra
? Qủa cầu A nhiễm điện (+), quả cầu B không nhiễm điện.
? Qủa cầu A nhiễm điện (+), quả cầu B nhiễm điện (-).
? Qủa cầu A nhiễm điện (-), quả cầu B không nhiễm điện.
A
B
Có 6 TH có thể xảy ra
? Qủa cầu A nhiễm điện (-), quả cầu B nhiễm điện (+).
? Qủa cầu B nhiễm điện (+), quả cầu A không nhiễm điện.
? Qủa cầu B nhiễm điện (-), quả cầu A không nhiễm điện.
Ví dụ 14: Gọi "- e" là điện tích của mỗi electron. Biết nguyên tử oxi có 8 electron quay xung quanh hạt nhân. Hỏi điện tích hạt nhân của nguyên tử oxi là bao nhiêu ? Giải thích kết quả.
Trị số tuyệt đối của tổng điện tích hạt nhân các electron là | - 8e | = + 8e.
Mà |??điện tích (-) của electron | = ?điện tích (+) của hạt nhân
? Điện tích hạt nhân của nguyên tử O là +8e.
Ví dụ 15: Hạt nhân nguyên tử Au có điện tích +79e. Hỏi:
a) Trong nguyên tử Au có bao nhiêu electron quay xung quanh hạt nhân ?
b) Nếu nguyên tử Au nhận thêm 2 electron hoặc mất đi 2 electron thì điện tích hạt nhân có thay đổi không ? Tại sao?

Ví dụ 15: Hạt nhân nguyên tử Au có điện tích +79e. Hỏi:
a) Trong nguyên tử Au có bao nhiêu electron quay xung quanh hạt nhân ?
b) Nếu nguyên tử Au nhận thêm 2 electron hoặc mất đi 2 electron thì điện tích hạt nhân có thay đổi không ? Tại sao?
a) ?điện tích các electron = - 79e
? Số electron quay quanh hạt nhân là 79.
b) Điện tích hạt nhân không thay đổi, tuy nhiên nguyên tử không còn trung hoà về điện nữa.
Ví dụ 16: Khi dùng đũa thuỷ tinh cọ xát với lụa, thanh êbônit cọ xát với lông thú, electron đã dịch chuyển từ vật nào sang vật khác ? Tại sao ?
? Khi cọ xát đũa thuỷ tinh với lụa, đũa thuỷ tinh nhiễm điện dương (+) ? electron đã dịch chuyển từ đũa thuỷ tinh sang lụa.
? Khi cọ xát thanh êbônit với lông thú, thanh êbônit nhiễm điện âm (-) ? electron đã dịch chuyển từ lông thú? thanh êbônit.
Ví dụ 17: Trong hiện tượng nhiễm điện do cọ xát, khi 2 vật cọ xát với nhau có thể nào chỉ có 1 vật bị nhiễm điện còn vật kia trung hoà không ? Tại sao ?
Khi 2 vật cọ xát với nhau, không thể xảy ra trường hợp trên.
Vì trong quá trình cọ xát êlectron đã dịch chuyển từ vật này sang vật khác.
? Vật nhận electron nhiễm điện âm ; vật mất êlectron nhiễm điện dương.
Ví dụ 18: Hai quả cầu A và B nhiễm điện trái dấu được treo gần nhau bằng 2 sợi tơ.
a) Ban đầu dây treo các quả cầu bị lệch so với phương thẳng đứng (như hình vẽ). Hãy giải thích vì sao như vậy ?
b) Cho 2 quả cầu tiếp xúc nhau rồi buông ra thấy dây treo 2 quả cầu cũng bị lệch nhưng theo hướng ngược lại. Vì sao ?
Giải đáp Ví dụ 18
A
B
a)
A
B
b)
a) Do 2 quả cầu nhiễm điện trái dấu, chúng hút nhau nên dây treo quả cầu bị lệch.
Giải đáp Ví dụ 18
A
B
a)
A
B
b)
b) Sau khi cho chúng tiếp xúc, do sự dịch chuyển các electron từ quả cầu này sang quả cầu khác mà 2 quả cầu trở thành nhiễm điện cùng dấu ? đẩy nhau ? dây treo bị lệch.
Kết luận rút ra từ Ví dụ 18:
Sau khi các vật nhiễm điện tiếp xúc nhau thì sự nhiễm điện của các vật sẽ thay đổi:
- Vật nhiễm điện dương (hoặc âm) tiếp xúc với vật chưa nhiễm điện, thì sau đó cả 2 vật đều nhiễm điện dương (hoặc âm).
- Vật nhiễm điện dương tiếp xúc với vật nhiễm điện âm, thì sau đó cả 2 vật nhiễm điện cùng dấu với vật mà ban đầu nhiễm điện mạnh hơn.
Mời các em xem trước bài học tuần sau
DÒNG ĐIỆN
SƠ ĐỒ MẠCH ĐIỆN