Bài 30. Ôn tập về truyện

Tiết 155: Ôn tập về truyện
Hệ thống các tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam
STT
STT
Tên tác phẩm
Tác giả
Năm sáng tác
Tóm tắt nội dung
1
Làng




Kim Lân
1948
Qua tâm trạng đau sót tủi hổ của ông Hai ở nơi tản cư khi nghe tin đồn làng mình theo giặc, truyện thể hiện tình yêu làng thống nhất với tình yêu nước và tinh thần kháng chiến của người nông dân
2
Lặng lẽ Sa Pa
Nguyễn Thành Long
1970
Cuộc gặp gỡ tình cờ của ông hoạ sĩ, cô kĩ sư mới ra trường với anh thanh niên làm việc một mình tại trạm khí tượng trên núi Sa Pa. Qua đó ngợi ca những người lao động thầm lặng, có cách sống đẹp, cống hiến tâm sức mình cho đất nước.
333
3
Chiếc lược ngà
Nguyễn Quang Sáng
1966
Câu chuyện éo le và cảm động về 2 cha con ông Sáu và bé Thu trong lần ông về thăm nhà và ở khu căn cứ. Qua đó ca ngợi tình cha con thắm thiết trong chiến tranh
4
4
Những ngôi sao xa xôi
Lê Minh Khuê
1971
Cuộc sống , chiến đấu của ba cô gái TNXP trên một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn trong những năm chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng, giàu mộng mơ, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của họ.
5
Bến quê
Nguyễn Minh Châu
1985
Qua những cảm xúc và tâm trạng, suy nghĩ của nhân vật Nhĩ vào lúc cuối đời, trên giường bệnh, truyện thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những giá trị và vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống, quê hương
II. Hình ảnh đất nước và con người Việt Nam
* Hình ảnh đất nước và con người
- Thời kì kháng chiến chống Pháp: ( 1946-1954)
+ Làng: Kim Lân
Thời kì kháng chiến chống Mĩ và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc
( 1954- 1975)
+ Lặng lẽ Sa Pa: Nguyễn Thành Long
Thời kì kháng chiến chốngMĩ giải phóng miền Nam (1954-1975)
+ Chiếc lược ngà: Nguyễn Quang Sáng
+ Những ngôi sao xa xôi: Lê Minh Khuê
Thời kì đất nước thống nhất bắt đầu phong trào đổi mới: Sau 1975
+ Bến Quê: Nguyễn Minh Châu
* Những nét nổi bật về tính cách và phẩm chất của con người Việt Nam.
Những nét riêng:
+ Ông Hai yêu làng, yêu nước, quyết tâm trung thành với cụ Hồ, với kháng chiến
+ Anh thanh niên khiêm tốn, thầm lặng, giàu mơ ước và cống hiến cho đất nước
+ Ông Sáu: Tình yêu con tha thiết sâu nặng trong hoàn cảnh chiến tranh éo le, xa cách
+ Bé Thu: Tình yêu cha nồng nàn, cứng cỏi và thắm thiết, trong sáng, mãnh liệt
+ Ba cô gái thanh niên xung phong dũng cảm lãng mạn, hồn nhiên, lạc quan ở cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn
+ Nhĩ: Yêu quê hương tha thiết và những suy nghĩ, chiêm nghiệm của anh về cuộc đời, quê hương
*Những nét chung:
- Yêu quê hương đất nước, trung thực, dũng cảm, hồn nhiên, yêu đời, khiêm tốn giản dị, sẵn sàng chiến đấu hi sinh cho độc lập tự do của đất nước.( Họ được miêu tả ở các thế hệ: Gìa, trung niên, thanh niên, thiếu nhi…)
III. Đặc điểm nghệ thuật:
Phương thức trần thuật:
- Trần thuật ở ngôi thứ nhất: Câu chuyện chân thực hơn, gần gũi hơn qua cái nhìn và giọng điệu của người chứng kiến câu chuyện. Người kể có thể trực tiếp kể ra những gì mình nghe, mình thấy, mình trải qua, có thể trực tiếp nói ra cảm tưởng của mình, ý nghĩ của mình.( Những ngôi sao xa xôi – Phương Định, Chiếc lược ngà- Bác Ba người kể chuyện)
- Trần thuật ở ngôi thứ 3: Người kể giấu mình, có thể linh hoạt tự do tìm hiểu những gì diễn ra với nhân vật, không gian truyện được mở rộng hơn, tính khách quan của hiện thực dường như được tăng cường hơn( Làng- cái nhìn và giọng điệu của nhân vật ông Hai, lặng lẽ Sa Pa- Đặt vào nhân vật ông hoạ sĩ, Bến quê- nhân vật Nhĩ)
2. Tình huống truyện
* Khái niệm: Tình huống truyện là hoàn cảnh xảy ra và làm điều kiện cho câu chuyện phát triển, là hoàn cảnh sống và hành động của các nhân vật góp phần thể hiện tính cách nhân vật và chủ đề của tác phẩm. Từ đó góp phần tạo nên thành công của truyện
* Tình huống và tác dụng
Tác phẩm
Tình huống truyện
Tác dụng
Làng
Tin làng chợ Dầu theo giặc khiến ông Hai dằn vặt khổ sở tới khi sự thật được sáng tỏ
Tình yêu làng, TY nước được biểu hiện thật khéo, thật sâu và hay qua một tình huống đắt giá mà vẫn thường có thể xảy ra
Lặng lẽ Sa Pa
Cuộc gặp gỡ bất ngờ giữa ba người trên đỉnh cao Yên Sơn 2600m
Tính cách và phẩm chất của các nhân vật được bộc lộ,
đặc biệt là nhân vật anh thanh niên
Chiếc lược ngà
Ông Sáu về thăm vợ con, con kiên quyết không nhận ba, đến lúc nhận thì đã phải chia tay
Câu chuyện trở nên bất ngờ hấp dẫn nhưng vẫn chân thực vì phù hợp với lô gíc cuộc sống thời chiến tranh và tính cách nhân vật. Nguyên nhân được lí giải thật thú vị.( cái sẹo)
Bến quê
Nhĩ, một người bệnh nặng sắp chết, không đi đâu được, nghĩ lại cuộc đời mình và hoàn cảnh hiện tại
Rút ra những trải nghiệm về cuộc đời mình, về quy luật cuộc sống. Tâm trạng và tình cảm đối với quê hương, gia đình lại xuất hiện những nét mới.
3. Một số nghệ thuật đặc sắc khác:
Phương thức biểu đạt
- Ngôn ngữ kể chuyện
- Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật, yếu tố đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm
- Trình tự trần thuật…
* Hướng dẫn về nhà ôn tập để tiết sau kiểm tra một tiết - phần truyện
Lập bảng thống kê và điền dữ liệu đúng vào bảng
stt
stt
Tp-năm st
Tác giả
Thời kì LS
Đặc điểm nội dung
Đặc sắc nghệ thuật