Bài 3. Xưng hô trong hội thoại

Giáo án ngữ văn 9
Người thực hiện:
D?ng Thựy Trang
Trường THCS Nguy?n Van Linh



Mình nói với ta mình hãy còn son.
Ta đi qua ngõ thấy con mình bò
Con mình những trấu cùng tro
Ta đi xách nước rửa con cho mình
(Ca dao)
I.Từ ngữ xưng hô và việc sử dụng từ ngữ xưng hô:





Tiết18
I.Töø ngöõ xöng hoâ vaø vieäc söû duïng töø ngöõ xöng hoâ:
1.Câu hỏi 1: SGK trang 38
a. Moät soá töø ngöõ xöng hoâ tieáng Vieät:
toâi, ta, tôù, tao, chuùng toâi, chuùng tao, anh, chò, em, oâng aáy, baø aáy, hoï, coâ dì, chuù, baùc,…..
b. Caùch duøng:
+Ngoâi thöù nhaát: toâi, tao, chuùng toâi, chuùng tao,…
+Ngoâi thöù hai: maøy, mi, chuùng maøy,..
+Ngoâi thöù ba: hoï, haén, chuùng noù, noù,…
(suoàng saõ: maøy, tao; thaân maät: anh, em, chò,..; trang troïng: quí oâng, quí baø, quí vò,…)
 Heä thoáng töø ngöõ xöng hoâ raát phong phuù, giaøu saéc thaùi bieåu caûm.
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
Bài học đường đời đầu tiên
2.Ví dụ 2: Đoạn trích "Dế mèn phiêu lưu kí"
+Các từ xưng hô:
- Đoạn 1: anh, em (Dế Choắt nói với Dế Mèn)
chú mày, ta (Dế Mèn nói với Dế Choắt)
- Đoạn 2: tôi, anh (Dế Choắt - Dế Mèn nói với nhau)
+ Đoạn 1: Xưng hô bất bình đẳng của một kẻ ở vị thế yếu, cảm thấy mình thấp hèn, nhờ vả người khác; và một kẻ ở vị thế mạnh, kiêu căng, hách dịch.
+Đoạn 2: Xưng hô bình đẳng. Có sự thay đổi về xưng hô. Vì tình huống giao tiếp có thay đổi: Dế Choắt nói với Dế Mèn những lời trăng trối với tư cách là một người bạn.
? Cần căn cứ vào đối tượng và tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
2
I.Từ ngữ xưng hô và việc sử dụng từ ngữ xưng hô:





Tiêt18
-


-T? ng? xung hơ trong Ti?ng Vi?t cĩ c�c t? ch? quan h? gia dình m?t s? t? ch? ngh? nghi?p, ch?c v?
-Hệ thống từ ngữ xưng hơ trong Ti?ng Vi?t rất phong phú, tinh t? v� giàu sắc thái biểu cảm.
-Cần căn cứ vào đối tượng và tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
3. Ghi nhớ: SGK trang 39

I.Từ ngữ xưng hô và việc sử dụng từ ngữ xưng hô:





Tiết18
-


II. Luy?n t?p:
Mời giáo sư đến dự đám cưới của chúng ta!
1. Nhầm "chúng ta" với "chúng em" (chúng tôi), vì:
+Chúng ta: gồm cả người nói và người nghe.
+Chúng em, chúng tôi: không gồm người nghe.
? Hãy cho biết các bài tập 3,6 SGK/40-41 yêu cầu điều gì?

Các em thực hành theo nhóm: ( 3 phút)
Nhóm: 1,2 bài 3
Nhóm : 3,4 bài 6




3.Đọc đoạn trích sau:
Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dưng cất tiếng nói: “ Mẹ ra mời sứ giả vào đây.”Sứ giả vào? Đứa bé bảo: “ Ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này,”
( Thánh Gióng)
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua,…
-Nhà cháu đã túng lại phải… .Hai ông làm phúc nói với ông lí cho cháu khất…
-Mày định nói cho cha mày nghe đấy à?
-…Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng…
Nếu không có tiền … ông sẽ dỡ nhà mày đi…
-Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh…
-Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!
-Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!










3. Phân tích cách xưng hô:
+Cậu bé gọi người sinh ra mình bằng "mẹ" -> bình thường.
+ Cậu bé xưng hô với sứ giả "ông - ta" -> thể hiện thái độ tự tin khác thường, mang màu sắc của truyền thuyết.
6. Xưng hô giữa cai lệ - chị Dậu:
+Cai lệ: là k? có quyền thế nên xưng hô trịch thượng, hống hách: "thằng kia", "ông", "mày",.
+Chị Dậu: là người thấp cổ bé họng nên xưng hô một cách nhún nhường.
Từ "cháu - ông" -> "tôi - ông" -> "bà - mày" ? Sự thay đổi cách xưng hô ấy thể hiện sự phản kháng của người nông dân đã bị dồn nén đến bước đường cùng.
2. Bài tập nâng cao:
* Tình huống:
- Vì quên mang mang tập , bạn A phải mượn quyển tập lịch sử của bạn B để về nhà chép bài.
- Đến tiết lịch sử, bạn A nghỉ học không lí do. Thế là, bạn B không có vở đành chịu nghe cô giáo nhắc nhở.
- Trên đường về nhà, B ghé vào nhà A. Đúng lúc cả nhà đang ăn cơm còn bạn A thì đang dúi đầu vào máy tính chơi game.
Nếu em là bạn B, em sẽ xử sự như thế nào? Bằng một đoạn văn ngắn ( 3-5 câu) ,em hãy thể hiện tình huống trên.
Vừa bước vào nhà, B cúi đầu thưa:
-Dạ! Cháu chào hai bác !
-Con mới tới, gặp bữa dùng cơm với hai bác!
_ Dạ ! Không ạ! Mẹ cháu đang đợi ở nhà.
-A ơi ! bạn tìm con nè! -Mẹ A gọi to.
B ấp úng! tiến về phía bạn: “Bạn cho tôi mượn lại quyển tập lịch sử.” và chào hai bác ra về.


-

4. Phân tích cách xưng hô và thái độ của người nói:
+ Vị tướng trong tư cách học trò cũ thăm trường, gặp lại thầy cũ, xưng "con" -> thể hiện sự kính trọng.
+Thầy giáo gọi vị tướng là "ngài" -> thái độ tôn trọng.
? Cả hai đều đối nhân xử thế thấu tình đạt lí.
5. Cách dùng từ xưng hô trong câu nói của Bác Hồ:
Tôi - đồng bào: tạo tình cảm gần gũi, thân thiết không xa cách giữa lãnh tụ và nhân dân -> thể hiện quan hệ dân chủ trong chế độ mới.
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ:
Đối với bài học ở tiết học này:
Tìm các ví dụ về việc lựa chon từ ngữ xưng hô khiêm nhường tôn trọng người đối thoại.
Đối với bài học ở tiết học sau:
- Chuẩn bị:
+Soạn thật chu đáo bài học: Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp.
+Tìm hiểu thật kĩ các ví dụ trong SGK/53-54

XIN CHÀO QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM!