Bài 3. Tức nước vỡ bờ

Tiết: 9-10
TỨC NƯỚC VỠ BỜ
NGÔ TẤT TỐ
I. Giới thiệu CHUNG
Tác giả:
Ngô Tất Tố: (1893-1954) Quê nay thuộc huyện ĐôngAnh- Hà Nội
Ông xuất thân trong một gia đình nhà nho gốc nông dân
Ông là một học giả, nhà báo, nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông thôn trước Cách mạng
Đuược Nhà nưuớc trao tặng giải thưuởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996)
Tác phẩm chính: Tắt đèn (1939), Lều chõng(1940)Việc làng (1940)
Ngô tất tố
2. Tác phẩm
Đoạn trích "Tức nưuớc vỡ bờ" nằm trong chuơng XVIII của tác phẩm Tắt Đèn (1939)
a. Xuất xứ
b. ThÓ lo¹i
- Tiểu thuyết
c. Phưuơng thức biểu đạt:
- Tự sự, miêu tả, kết hợp biểu cảm.
II. Đọc - hiểu văn bản
Đọc- chú thích- tóm tắt:
Tóm tắt nội dung:
Mở đầu tác phẩm là không khí căng thẳng, ngột ngạt của làng Đông Xá trong những ngày sưu thuế. Cổng làng đóng lại, công việc cày bừa đình đốn, bọn Lý trưởng, trương tuần chửi bới, quát tháo om sòm; mấy tên cai lệ, lính cơ tay thước, roi song, dây thừng đi tróc người thiếu thuế. Tiếng trống, mõ, tù và inh ỏi, tiếng thét ,tiếng đánh đập, tiếng kêu khóc thảm thiết vang lên như trong một cuộc săn người. Gia đình chị Dậu thuộc loại "nhất nhì trong hạng cùng đinh" nên chị phải chạy vạy ngược xuôi để có tiền nộp suất sưu cho anh Dậu. Bọn nhà giàu chẳng những không cho chồng chị vay mượn mà còn nhiếc móc, đe doạ. Anh Dậu đang ốm cũng bị bọn tay sai xông đến đánh trói, lôi ra đình cùm kẹp. Chị đành phải rứt ruột đem cái Tí, đứa con gái đầu lòng lên bảy tuổi bán cho lão Nghị Quế bên thôn Đoài. Vợ chồng lão giàu có mà keo kiệt, tàn ác, đã lợi dụng tình cảnh khốn cùng của chị, mua cái Tí và cả một ổ chó mà chỉ trả hai đồng bạc! Cộng với mấy hào bán gánh khoai, chị tưởng vừa đủ nộp suất sưu và chồng sẽ được tha về; ngờ đâu, bọn lý dịch lại bắt chị phải nộp cả suất sưu của người em chồng đã chết từ năm ngoái! Thật là cùng đường.
Tóm tắt tác phẩm
Giữa đình làng, tiếng kêu uất ức của chị vang lên thảm thiết. Đêm hôm ấy, người ta cõng anh Dậu rũ rượi như một xác chết ở ngoài đình về trả cho chị. Gọi mãi anh không tỉnh, chị vô cùng hoảng sợ, đau đớn. May sao, nhờ bà con xung quanh xúm đến cứu giúp,
anh Dậu đã tỉnh lại. Một bà lão hàng xóm ái ngại cảnh nhà chị nhịn đói suốt từ hôm qua, mang đến cho chị bát gạo để nấu cháo. Sáng sớm hôm sau khi anh Dậu vừa cố ngồi dậy cầm bát cháo, chưa kịp đưa lên miệng thì tên cai lệ và gã đầy tớ lý trưởng lại xộc vào định trói anh mang đi. Van xin thiết tha cũng không được, chị Dậu đã liều mạng chống lại quyết liệt, đánh ngã cả hai tên tay sai vô lại. Chị bị bắt lên huyện. Lão quan phủ Tư Ân lợi dụng tình cảnh của chị, cho chị tiền và giở trò bỉ ổi. Chị đã kiên quyết cự tuyệt, giằng nắm bạc ném vào mặt hắn và du hắn ngã kềnh. Cuối cùng, để có tiền nộp thuế cho chồng, chị đành gửi con, nhận lời lên tỉnh đi ở vú. Chủ của chị là một quan phủ già, dâm đãng, trong một đêm "tắt đèn" đã mò vào buồng chị…Chị Dậu gạt mạnh bàn tay của lão, vùng chạy ra ngoài sân, giữa lúc trời tối đen như mực "tối như cái tiền đồ của chị"…
Tóm tắt đoạn trích
Chị Dậu bưung bát cháo đến bên chồng "Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột". Anh Dậu mới kề bát cháo đến miệng thỡ cai lệ và nguười nhà lí trưuởng ập đến thúc suưu. Chị Dậu từ tốn van xin khất số tiền sưuu còn thiếu. Cai lệ quát mắng chị sa s? nhưung chị vẫn cố chịu nhẫn nhục van xin. Cai lệ không nghe lời van xin của chị Dậu, hắn đánh chị và sấn đến trói anh Dậu. Chị Dậu liều cự lại đánh tên cai lệ và nguười nhà lí trưuởng với cơn giận không nguôi "Thà ngồi tù ch? dể cho chúng làm tỡnh làm tội mãi thế, tôi không chịu đưuợc."
II. Đọc - hiểu văn bản
Đọc- chú thích- tóm tắt:
2. Tìm hiểu văn bản
+Đ1: từ đầu đến "có ngon miệng hay không" Chị Dậu ân cần chăm sóc ngưuời chồng ốm yếu giữa vụ sưuu thuế.
+Đ2: Còn lại. :Chị Dậu khôn ngoan và can đảm đưuơng đầu với bọn tay sai phong kiến ư: cai lệ, ngưuời nhà lí trưuởng.
2.1. Bố cục
2.2. Phân tích:
a. Hoàn cảnh gia đình chị Dậu:
Vô thuÕ trong thêi ®iÓm gay g¾t: TiÕng trèng mâ, tï vµ inh ái, tiÕng thÐt l¸c, ®¸nh ®Ëp, tiÕng kªu khãc.
ChÞ Dậu: ph¶i b¸n con, b¸n chã, b¸n c¶ g¸nh khoai ®Ó nép s­ưu cho chång =>kh«ng ®ñ
Anh DËu : bÞ ®¸nh trãi gÇn chÕt vµ s¾p bÞ ®em ra tra tÊn tiÕp

 ChÞ D©u cÇn ph¶i b¶o vÖ tÝnh m¹ng cho chång
b. Nhân vật cai lệ:
Vai trß: Lµ tªn quan chØ huy tèp lÝnh lÖ ë n«ng th«n thêi tr­íc C¸ch m¹ng, chuyªn b¾t ngư­êi thiÕu thuÕ.
Cö chØ: Gâ roi xuèng ®Êt, thÐt, trîn m¾t, qu¸t, ch¹y sËp ®Õn, võa nãi võa ®¸nh...=>Hèng h¸ch, th« b¹o, kh«ng cã nh©n tÝnh.
 Cai lÖ lµ nh©n vËt ®iÓn h×nh cho x· héi cò ®Çy rÉy bÊt c«ng, tµn ¸c. Tån t¹i trªn c¬ së cña lÝ lÏ vµ hµnh ®éng b¹o ngư­îc.
c. Hình ảnh chị Dậu:
*/ Truước khi cai lệ đến
Cử chỉ: "Quạt cho cháo chóng nguội,rón rén bưung một bát đến cho chồng, chờ xem chồng ăn có ngon miệng hay không."
=>Chị Dậu là ngưuời phụ nữ đảm đang, hết lòng yêu thuơng chồng con,tính tình vốn dịu dàng, tình cảm
Lúc đầu: "run run, cố van xin tha thiết.Gọi cai lệ là "ông" xuưng "cháu"=>lễ phép, nhẫn nhịn
Lần 2: Chị nói lí lẽ, gọi cai là "ông" xưung "tôi"=> Đặt mình ngang hàng với cai lệ
Lần 3: Chị vụt đứng dậy,nghiến hai hàm răng, gọi "mày" xưung "bà" =>Tuư thế đứng trên so với kẻ thù
?T?c nu?c v? b?
*/ Khi cai lệ đến:
d. Sự đối lập giữa tên cai lệ và chị Dậu
Cai Lệ
Chị dậu
Đại diện cho chế độ xã hội tàn ác bất công
Thái độ : Hống hách, hung hăng, thô bạo

"Tức nưuớc"
"Ngã chỏng queo"
=> Cậy thế, hèn nhát
Đại diện cho nguười nông dân nghèo khổ, túng quẫn
Thái độ: Lễ phép, nhẫn nhịn chịu đựng

"Vỡ bờ"
"Túm lấy dúi ra cửa"
=>Sức sống mãnh liệt
?
3. Tổng kết
a. Nghệ thuật:
Miêu tả, Tự sự xen lẫn biểu cảm
Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật điển hình
Nghệ thuật tương phản đối lập
Chi tiết sinh động, giàu kịch tính
Ngôn ngữ kể chuyện, miêu tả và đối thoại đặc sắc
b. Nội dung:
Đả kích xã hội tàn ác bất công
Ca ngợi đức tính tốt đẹp của người phụ nữ