Bài 3. Các phương châm hội thoại (tiếp theo)

PHƯƠNG CHÂM QUAN HỆ
TIẾT 13:
NguỒn: TỔNG HỢP VÀ CHỈNH SỬA
Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
Chào hỏi
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phải luôn chào hỏi mọi người xung quanh.
Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
Có chuyện gì thế?
Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lám phảI không?
( Truyện cười dân gian Việt Nam)
- Câu hỏi có tuân thủ phương châm lịch sự vì nó thể hiện sự quan tâm đến người khác.


- Sử dụng không đúng lúc đúng chỗ vì người được hỏi đang ở trên cành cây cao nên phải vất vả trèo xuống để trả lời.
=> Vận dụng các phương châm hội thoại phải phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp
+ Nãi víi ai, nãi khi nµo, nãi ë ®©u, nãi nh»m môc ®Ých g×?
Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
Các tình huống không tuân thủ phương châm hội thoại: Lợn cưới áo mới, Quả bí khổng lồ, Thành ngữ ( Ông nói gà bà nói vịt)
Tình huống tuân thủ phương châm hội thoại: Người ăn xin
=> Vô ý, vụng về trong giao tiếp
An: - Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không?
Ba:- Đâu khoảng đầu thế kỉ XX
- Câu trả lời của Ba không đáp ứng được yêu cầu của An.


Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
=> Thiếu hiểu biết
- Phương châm về lượng không được tuân thủ.
Vì Ba không biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào. Để tuân thủ phương châm về chất nên Ba phải trả lời chung chung như vậy.


Giả sử có 1 người bệnh mắc bệnh ung thư đã đến giai đoạn cuối ( có thể sắp chết ) thì sau khi khám bệnh, bác sĩ có nên nói thật cho người ấy biết hay không ? Tại sao?
- Bác sĩ không nên nói thật vì có thể sẽ khiến cho bệnh nhân hoảng sợ, tuyệt vọng.
= >Phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
- Bác sĩ không tuân thủ phương châm về chất ( nói điều mình tin là không đúng)
- Có thể chấp nhận được vì nó có lợi cho bệnh nhân, giúp cho người bệnh lạc quan trong cuộc sống.
VD: Giặc tràn đến càn quét, bắt người dân phải khai ra cơ sở cách mạng, nơi che giấu chiến sĩ cách mạng. Trong tình huống này, phương châm hội thoại nào có thể không được tuân thủ? Vì sao?

" Tiền bạc chỉ là tiền bạc "
=> Muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó
Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
Nghĩa tường minh: Tiền bạc chỉ là tiền bạc
- Nghĩa hàm ẩn: Răn dạy người không nên chạy theo tiền bạc mà quên đi nhiều thứ khác quan trọng hơn, thiêng liêng hơn trong cuộc sống.
=> Không thuân thủ phương châm hội thoại: Câu nói không cung cấp lượng thông tin nào cho người nghe
=> Câu nói vẫn tuân thủ phương châm về lượng
- Một cậu bé 5 tuổi không thể nhận biết được Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao để mà tìm quả bóng.
Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
II/ LUYỆN TẬP:

Bài 1: Một cậu bé năm tuổi chơi quả bóng nhựa trong phòng đọc sách của bố. Quả bóng văng vào ngăn dưới của một kệ sách. Cậu bé tìm mãi không ra, bèn hỏi bố.
Ông bố đáp:
- Quả bóng nằm ngay cuốn “ Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao” kìa kìa.
- Vì vậy câu nói của ông bố không tuân thủ phương châm cách thức.
- Cách nói của ông bố đối với cậu bé là không rõ. Còn đối với những người đã đi học thì đây có thể là câu trả lời đúng, rõ ràng.

- Thái độ của : Chân, Tay, Tai, Mắt là bất hoà với lão Miệng.
- Lời nói của : Chân, Tay , Tai, Mắt không tuân thủ phương châm lịch sự v� phuong chõm v? lu?ng.
- Việc không tuân thủ đó là không thích hợp với tình huống giao tiếp
Tiết .13 . Các phương châm hội thoại
Bốn người hăm hở đến nhà lão Miệng. Đến nơi họ không chào hỏi gì cả, cậu Chân, cậu Tay nói thẳng với lão Miệng:
- Chúng tôi hôm nay đến không phải để thăm hỏi, trò chuyện với ông, mà để nói cho ông biết: Từ nay chúng tôi không làm gì để nuôi ông nữa. Lâu nay chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi.