Bài 29. Tổng kết về ngữ pháp

Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
C,Các thành phần câu
Các thành phần câu
(1) …là thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diến đạt một ý trọn vẹn
(2) …là thành phần không bắt buộc
có mặt trong câu
(1.1) …là.TPC của câu nêu tên sự vật hiện tượng hoặc người có hành động , đặc điểm,trạng thái được miêu tả ở vị ngữ.CN thường trả lời cho câu hỏi: “Ai?” “Con gì” “Cái gì?”

(1.2)…là TPC của câu có khả năng kết hợp với những phó từ chỉ thời gianvà trả lời cho câu hỏi:”làm gì?như thế nào ?,làm sao?”
(2.1)…làTPP của câu nhằm xác định ,bổ xung thêm thông tin về thời gian,nơi chốn , ,nguyên nhân,mục đích,
cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu
(2.2)…là TPPđứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu,có thể thêm quan hệ từ “về” “đối với”






BT1. Điền vào chỗ trống “thành phần chính”(TPC) “thành phần phụ” (TPP),
“chủ ngữ”(CN), “vị ngữ”(VN), “trạng ngữ”(TN), “khởi ngữ”(KN),để hoàn chỉnh
các khái niệm sau

Thành phần chính
Thành phần phụ
Chủ ngữ
Vị ngữ
Trạng ngữ
Khởi ngữ
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
C,Các thành phần câu

Bài tập phân tích thành phần câu:
Đôi càng tôi mẫm bóng
Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi,mấy người học trò cũ đến sắp hàng
dưới hiên rồi đi vào lớp
c.Còn tấm gương bẳng thủy tinh tráng bạc,nó vẫn là người bạn trung thực, chân
thành,thẳng thắn,không hề nói dối cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác
Kết quả phân tích :
a. Đôi càng tôi mẫm bóng

b.Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp hàng

dưới hiên rồi đi vào lớp

c.Còn tấm gương bẳng thủy tinh tráng bạc, nó vẫn là người bạn trung thực, chân

thành,thẳng thắn,không hề nói dối cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác

/
/
/
CN _VN
CN VN
CN _ VN
VN
Khởi ngữ
Trạng ngữ
Bài tập 2:Nối nội dung thông tin hai cột cho phù hợp
B4.Thành phần dùng để diễn đạt cách nhìn
Của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu
B3.là thành phần dùng để bộc lộ cảm xúc
của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu
B1.Là thành phần dùng để tạo lập hoặc duy trì
cuộc giao tiếp
B2.là thành phần dùng để bổ sung một số chi tiết
Cho nội dung chính của câu(như quan hệ ,thái độ,
xuất xứ…)
Đáp án:A1-B4;A2-B3;A3-B1;A4-B2
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
C,Các thành phần câu

Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
C,Các thành phần câu

.Thành phần dùng để diễn đạt cách nhìn
của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu

Là thành phần dùng để bộc lộ cảm xúc
của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu
.Là thành phần dùng để tạo lập hoặc duy trì
cuộc giao tiếp
Là thành phần dùng để bổ sung một số chi tiết
Cho nội dung chính của câu(như quan hệ ,thái độ,xuất xứ…)
Kiến thức cần nhớ về các thành phần biệt lập
Ghi nhớ:thành phần biệt lập là thành phần không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc được nói đến trong câu
? Cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong đoạn trích dưới đây là thành phần gì của câu
a.Làm ra cây kim lúc đầu hẳn là rất khó khăn ,cho nên bấy giờ mới có câu tục ngữ “Có công mài sắt có ngày nên kim”.
b. Ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa!
C-À anhNhuận Thổ ,anh đã đến rồi à!
d.Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang
Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu
e Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi vì chính lòng tôi đang có sự
thay đổi:hôm nay tôi đi học

Kết quả:
a.Thành phần tình thái
b+c.Thành phần cảm thán
d.Thành phần gọi đáp
e.Thành phần phụ chú
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
C,Các thành phần câu
Các thành phần câu
Thành phần chính
Thành phần phụ
Thành phần biệt lập
Chủ ngữ
Vị ngữ
Trạng ngữ
Khởi ngữ
TP tình thái
TP cảm thán
TP
gọi đáp
TP phụ chú













I.CÂU ĐƠN
BT1.Nhận diện chủ ngữ và vị ngữ trong câu đơn
a.Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới

mẻ

b.Không ,lời gửi của một Nguyễn Du ,một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn cũng

phong phú và sâu sắc hơn

c.Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh –và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa
đầy một tuổi. Anh thứ sáu và cũng tên là Sáu


Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
CN VN

CN VN

CN VN

CN VN

/
/
/
Nhận diện câu đặc biệt
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu

I.CÂU ĐƠN
Không cấu tạo theo mô hình câu bình thường
(không cấu tạo theo mô hình Chủ ngữ-Vị ngữ)

Câu đặc biệt

a.Có tiếng nói léo xéo ở gian trên.
Tiếng mụ chủ..

b.Một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi!

c.Hoa trong công viên
Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ trong một góc phố.
Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu

Đặc điểm
+Anh gửi vào tác phẩm một lá thư một lời

nhắn gửi,anh muốn đem một phần của

mình góp vào đời sống chung quanh

+Nhưng vì bom nổ gần,Nho bị choáng

Ông lão vừa nói…dãn ra vì kinh ngạc ấy

mà ông lão hả hê cả lòng

C
CN1
VN1
CN2
VN2
CN1
VN1
CN2
VN2
CN1
VN1
CN2
VN2
(VN2)
Đẳng lập
bổ sung
Chính phụ

Nguyên nhân
-hệ quả

Đẳng lập
bổ sung
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
II.CÂU GHÉP



/
/
/
/
/
/
Những nét hớn hở trên mặt người lái xe duỗi

ra rồi chợt bẵng đi một lúc,bác không nói gì

nữa.
Còn nhà họa sĩ và cô gái cũng nín bặt ,

vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách

kì lạ
CN1-

VN1
CN2 VN2
CN1
VN1
CN2
VN2
bổ sung
Đẳng lập
Chính phụ
Nguyên nhân
-hệ quả

Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
II.Câu ghép


/
/
/
/
Để người con gái khỏi trở lại bàn,

anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa

cuốn sách trả lại cho cô gái

CN1
VN1
CN2
VN2
Chính phụ

Mục đích
-hệ quả


Ghi nhớ:
Câu ghép là loại câu do hai hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa nhau tạo thành.
Mỗi cụm C-V này được gọi là một vế câu
/
/
Giá mà anh ấy còn,,anh ấy sẽ làm thêm được

bao nhiêu là việc nữa
/
/
CN2
CN1
VN2
VN2

Chính phụ
Điều kiện
-giả thiết
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
II.Câu ghép
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
II.Câu ghép
?Bài tập:Tạo câu ghép có kiểu quan hệ mới trên cơ sở câu cho sẵn
*Trường hợp 1(Hai câu đơn)
“Quả bom tung lên và nổ trên không.Hầm của Nho bị sập”
?
?
Vì quả bom tung lên và nổ trên không nên hầm của Nho bị sập(câu ghép chính phụ chỉ quan hệ nguyên nhân)
Nếu quả bom tung lên mà nổ trên không thì hầm của Nho bị sập (câu ghép chính phụ chỉ quan hệ điều kiện)
*Trường hợp 2:
“Quả bom nổ khá gần.Hầm của Nho không bị sập
?
?
Quả bom nổ khá gần nhưng hầm của Nho không bị sập(Câu ghép chính phụ theo quan hệ tương phản)
Hầm của Nho không bị sập tuy quả bom nổ khá gần (Câu ghép chính phụ theo quan hệ nhượng bộ)
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
II.Câu ghép
Kiến thức cần nhớ về các kiểu quan hệ trong câu ghép chính phụ:
*Quan hệ nguyên nhân-Hệ quả
-Bởi vì…..cho nên/mà
-Tại vì…..cho nên/mà
-Do(bởi)……… cho nên/mà
-Nhờ…… cho nên/mà

*Quan hệ Điều kiện/Giả thiết
-Nếu ……..thì
-Hễ……..thì
-Miễn là ……..thì
-Giả sử/Giá mà ……..thì
*Quan hệ nhượng bộ (tương phản)
-Tuy ….nhưng
-dù ….nhưng
-Thà ….nhưng
-Mặc dù ….nhưng
*Quan hệ mục đích
-Để ….thì
III.Các kiểu câu ứng với những mục đích giao tiếp khác nhau
Bài tập 1,2-SGK tr 150
Ba con,sao con không nhận ?
Sao con biết là không phải
Câu nghi vấn
Câu cầu khiến

a+Ở nhà trông em đấy
+Đừng có đi đâu đấy
Để hỏi
Để ra lệnh
b)-Thì má cứ kêu đi
-Vô ăn cơm
Để yêu cầu
hoặc để mời
Câu cảm thán
Để bộc lộ cảm xúc
Ồ sao mà độ ấy vui thế!
Câu trần thuật

Quả bom nổ khá gần .
Hầm của Nho bị sập
Để kể,miêu tả, đánh giá,nhận xét
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
Lưu ý :Những ví dụ trên đây là câu có mục đích nói trực tiếp
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
Bài tập
Trên đây là những câu nói theo mục đích nói gián tiếp
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
Mô hình phân loại các kiểu câu cơ bản trong Tiếng Việt
Các kiểu câu
Các kiểu câu theo cấu tạo
Câu đơn
Câu ghép
Các kiểu câu phân theo mục đích nói
1.Câu nghi vấn
2.Câu cảm thán
3.Câu cầu khiến
4.Câu trần thuật
1.Câu đơn BT
3.Câu đặc biệt
1.Câu ghép chính phụ
2.Câu ghép đẳng lập












2.Câu rút gọn

Các cách chuyển đổi câu
Rút gọn câu:

Mở rộng câu
bằng cụm C-V
Chuyển đổi câu chủ động
thành câu bị động
Tách trạng ngữ
thành câu riêng




Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
IV.Biến đổi câu
+Ngày nào ít:ba lần.(lược chủ ngữ)
+Và làm việc có khi suốt đêm
+Thường xuyên
+Một dấu hiệu chẳng lành
+Đồ gốm đã được người thợ thủ công làm ra khá sớm
+Một cây cầu lớn sẽ được bắc qua khúc sông này
+Những ngôi đền ấy đã được dựng lên từ hàng trăm năm trước
+Quen rồi(lược chủ ngữ)
Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp
D.Các kiểu câu
III.Biến đổi câu
Dặn dò
Sau tiết học cần nắm được:
+Các thành phần câuSlide 7
+Các kiểu câu tiếng ViệtSlide 17
+Các cách chuyển đổi câu đã họcSlide 17
+Cách phân tích cấu tạo câu
+Nhận diện câu theo mục đích giao tiếp