Bài 29. Tổng kết về ngữ pháp

Trường THCS Lăng Cô


Giáo án Ngữ văn 9
TỔNG KẾT VỀ NGỮ PHÁP
TIẾT 153
A- TỪ LOẠI:
I. Danh từ, động từ, tính từ:
a/ Một bài thơ hay không bao giờ ta đọc qua một lần mà bỏ xuống được.
b/ Mà ông, thì ông không thích nghĩ ngợi như thế một tí nào.
c/ Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập
đá, làm phu hồ cho nó.
d/ Đối với cháu, thật là đột ngột […].
e/ - Vâng ! Ông giáo dạy phải. Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
BT1/I. Trong số những từ in màu xanh sau đây, từ nào là danh từ, từ nào động từ, từ nào là tính từ ?
DT
ĐT
TT
ĐT
DT
ĐT
DT
ĐT
TT
TT
TT
A- TỪ LOẠI:
I. Danh từ, động từ, tính từ:
BT2/I. Hãy thêm các từ cho sau đây vào trước những từ thích hợp với chúng trong ba cột bên dưới. Cho biết mỗi từ trong ba cột đó thuộc từ loại nào.
a/ những, các, một ; b/ hãy, đã, vừa ; c/ rất, hơi, quá



/…/ hay
/…/ đọc
/…/ lần
/…/ nghĩ ngợi
/…/ cái (lăng)
/…/ phục dịch
/…/ làng
/…/ đập
/…/ đột ngột
/…/ ông (giáo)
/…/ phải
/…/ sung sướng
a
b
c
b
a
b
a
b
c
c
c
a
- Từ nào đứng sau (a) được sẽ là danh từ (hoặc loại từ).
- Từ nào đứng sau (b) được sẽ là động từ .
- Từ nào đứng sau (c) được sẽ là tính từ .
A- TỪ LOẠI:
I. Danh từ, động từ, tính từ:
BT3/I. Từ kết quả đạt được ở BT1 và BT2, hãy cho biết danh từ có thể đứng sau những từ nào, động từ, tính từ đứng sau những từ nào trong số những từ nêu trên.
- Danh từ có thể đứng sau: những, các, một …(LTừ)
- Động từ có thể đứng sau: hãy, đã, vừa …(Phó từ)
- Tính từ có thể đứng sau: rất, hơi, quá …(Phó từ)
A- TỪ LOẠI:
I. Danh từ, động từ, tính từ:
BT4/I. Kẻ bảng theo mẫu dưới đây và điền các từ có thể kết hợp với DT, ĐT, TT vào những cột để trống.
BẢNG TỔNG KẾT VỀ KHẢ NĂNG KẾT HỢP
CỦA DANH TỪ, ĐỘNG TỪ, TÍNH TỪ
những, các, một …
hãy, đã, vừa …
rất, hơi, quá …
kia,ấy, nọ …
xong, rồi …
quá, lắm …
A- TỪ LOẠI:
I. Danh từ, động từ, tính từ:
BT5/I. Trong những câu dưới đây, các từ in màu xanh vốn thuộc từ loại nào và ở đây chúng được dùng như từ loại nào ?
a/ Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh không ghìm nổi xúc động. . (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b/ Làm khí tượng, ở được cao thế mới là lí tưởng chứ. . (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
c/ Những băn khoăn ấy làm cho nhà hội hoạ không nhận xét được gì ở cô gái ngồi trước mặt đằng kia. . (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
 “tròn” là TT, ở câu (a) nó được dùng như ĐT.
 “lí tưởng” là DT, ở câu (b) nó được dùng như TT.
 “băn khoăn ” là TT, ở câu (c) nó được dùng như DT.
A- TỪ LOẠI:
II. Các từ loại khác:
BẢNG THỐNG KÊ CÁC TỪ LOẠI KHÁC (NGOÀI BA TỪ LOẠI CHÍNH)
BT1/II (Thảo luận nhóm)
tôi
bao nhiêu
bao giờ
bấy giờ
những
ấy
đâu
đã
mới
đã
đang
ở
của
nhưng
như
chỉ
cả
ngay
chỉ
hả
Trời ơi
ba
năm
A- TỪ LOẠI:

II. Các từ loại khác:
BT 2/II. Tìm những từ chuyên dùng ở cuối câu để tạo câu
nghi vấn. Cho biết các từ ấy thuộc từ loại nào?
Từ chuyên dùng ở cuối câu để tạo câu nghi vấn: à, ư, hử,
hở, hả, nhỉ… Tình thái từ
Ví dụ: Hôm nay là ngày mấy rồi em nhỉ?
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
A- TỪ LOẠI:
B- CỤM TỪ:
BT1/B. Tìm phần trung tâm của các cụm danh từ in màu xanh. Chỉ ra những dấu hiệu cho biết đó là CDT.
b/ Ông khoe những ngày khởi nghĩa dồn dập ở làng.
(Kim Lân, Làng)
 Dấu hiệu là LT (những) đứng trước DT (ngày)
ngày
c/ Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng.Tiếng
cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo
(Kim Lân, Làng)
Tiếng
 Dấu hiệu có thể thêm LT những vào trước DT(Tiếng)
A- TỪ LOẠI:
BT2/B. Tìm phần trung tâm của các cụm từ in màu xanh. Chỉ ra những dấu hiệu cho biết đó là cụm động từ.
B- CỤM TỪ:
a/ Vừa lúc ấy, tôi đã đến gần anh. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b/ Ông chủ tịch làng em vừa lên cải chính …
(Kim Lân, Làng)
* Phần trung tâm của các cụm động từ:
a/ đến, chạy, ôm. Dấu hiệu là phó từ : đã, sẽ, sẽ đứng trước.
b/ lên (cải chính). Dấu hiệu là phó từ vừa đứng trước.
A- TỪ LOẠI:
BT3/B. Tìm phần trung tâm của các cụm từ in màu xanh. Chỉ ra những yếu tố phụ đi kèm với nó.
B- CỤM TỪ:
a/ Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất Phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại.
(Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh)
b/ Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
c/ Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.
(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)
A- TỪ LOẠI:
BT3/B. Tìm phần trung tâm của các cụm từ in màu xanh. Chỉ ra những yếu tố phụ đi kèm với nó.
B- CỤM TỪ:
a/ Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất Phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại.
Việt Nam, bình dị, Phương Đông, mới, hiện đại.
Dấu hiệu là phó từ : rất đứng trước.
A- TỪ LOẠI:
BT3/B. Tìm phần trung tâm của các cụm từ in màu xanh. Chỉ ra những yếu tố phụ đi kèm với nó.
B- CỤM TỪ:
b/ Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực.
c/ Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.
b/ êm ả. Dấu hiệu là có thể thêm phó từ rất đứng trước
c/ phức tạp, phong phú, sâu sắc. Dấu hiệu là có thể thêm phó từ rất đứng trước.
Bài tập củng cố
Phân tích các cụm từ in đậm sau, cho biết chúng thuộc
cụm từ nào (cụm DT, cụm ĐT hay cụm TT)

a. Có trầu mà chẳng có cau
Làm sao cho đỏ môi nhau thì làm.
(Ca dao)
b. Xấu người đẹp nết còn hơn đẹp người.
(Ca dao)
c.Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người dang nón chuốt từng sợ giang
(Tố Hữu)
Hướng dẫn về nhà


Xem lại lý thuyết phần Tập làm văn:
“Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ”
Lập dàn bài cho đề bài Tập làm văn số 7
“ Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh”