Bài 29. Thực hành: Chế tạo nam châm vĩnh cửu, nghiệm lại từ tính của ống dây có dòng điện

Chào mừng quý thầy cô và các em học sinh
đã về tham dự giờ học hôm nay!
Môn Vật lý 9
Bài 21: Tiết 23
Nam châm vĩnh cửu
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Tiến Hùng

Trường THCS Thanh An
Nhiệt liệt chào mừng ngày hiến chương
các nhà giáo Việt Nam 20/11.
Kính chúc các thầy giáo cô giáo vui khỏe hạnh phúc!
Chúc các em luôn chăm ngoan học giỏi!
Năm 1820 nhà bác học ơ-xtét người Đan Mạch phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ, (mà hàng nghìn năm về trước con người vẫn coi là hai hiện tượng tách biệt, không liên hệ gì với nhau). Là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người. Với những ý nghĩa quan trọng đó thầy trò chúng ta sẽ nghiên cứu điện và từ qua
chương II. Điện từ học
Chương II:
ĐIỆN TỪ HỌC
Mời các bạn xem đoạn phim sau
Tôm đã bắt Jerry như thế nào? Tôm đã vận dụng tính chất gì trong Vật lý?
. Tôm đã cho Jerry ăn một con ốc sắt rồi dùng nam châm để hút Jerry ra.
. Tôm đã vận dụng tính chất từ của nam châm.
"Nam châm có tính chất từ vì có khả năng hút các vật bằng sắt hoặc thép" (sgk Vật lý 7 tr 63)
Nam châm là gì? Nam châm còn có những tính chất gì đặc biệt nữa nhỉ?
Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân trên xe cũng chỉ tay về hướng Nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
I/ Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
C1. Hãy đề xuất và thực hiện một thí nghiệm để
phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam
châm hay không?
Tiết 23 - Bài 21. Nam châm vĩnh cửu
. Đưa thanh kim loại lại gần vụn sắt, hay các đinh sắt. Nếu nó hút vụn sắt nó là nam châm , nếu không hút các vụn sắt thì thanh kim loại đó không phải là nam châm.
. Nam châm là vật hút sắt hay bị sắt hút.
. Nam châm là gì?
Tiết 23 - Bài 21. Nam châm vĩnh cửu
I/ Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
C1:
C2:
Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1.
+ Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét.
+ Khi đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
Đáp: Khi đứng cân bằng kim nam châm nằm dọc theo hướng Bắc - Nam.
+ Quay kim nam châm khỏi vị trí cân bằng, buông tay ra. Khi đứng cân bằng kim nam châm vẫn chỉ hướng cũ là Bắc - Nam.
Tiết 23 - Bài 21. Nam châm vĩnh cửu
I/ Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
2. Tìm hiểu nam châm
- Các dạng nam châm trong phòng thí nghiệm
Nam châm
Thẳng
Kim nam châm
Nam châm
chữ U (hay là nam châm hình móng Ngựa)
Quan sát, tìm hiểu thông tin rồi trả lời các câu hỏi sau:
Nam châm có mấy cực? Dựa vào đâu để đặt tên các cực của nam châm?
Các cực của nam châm thường được phân biệt như thế nào?
Ngoài Sắt, thép nam châm có thể hút các vật liệu nào?
. Kim nam châm khi đứng ở trạng thái tự do đứng ở vị trí cân bằng luôn chỉ hướng Nam - Bắc.
. Cực luôn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam (thường được ký hiệu bởi chữ S) .
Cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc (thường được ký hiệu bởi chữ N).
. Ngoài Sắt, thép, Nam châm còm hút các vật liệu từ : Coban, Niken, gađôlini.các kim loại này còn được gọi là kim loại từ ( hay còn gọi là các chất săt từ). Nam châm hầu như không hút Đồng, Nhôm và các kim loại không thuộc vật liệu từ.
Tiết 23 - Bài 21. Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
I/ Từ tính của nam châm
2. Tìm hiểu nam châm
3. Kết luận
Mời các bạn xem đoạn phim sau, rồi trả lời câu hỏi củng cố?
Thắt lưng của Cáo có màu vàng
nhưng được làm từ đồng hay sắt?
Thắt lưng của Cáo được làm bằng Sắt.
Vì bị nam châm hút.
- Đặt một Kim Nam châm trên trục quay, chờ kim dừng quay
Đưa một đầu thanh Nam Châm đến gần một đầu của kim cùng loại
Hãy mô tả hiện tượng đã xảy ra
- Hai cực Nam châm cùng loại khi đến gần thì đẩy nhau
- Hãy làm thí nghiệm tương tự với hai cực nam châm khác loại
Hãy mô tả hiện tượng vừa quan sát được
- Hai cực Nam Châm khác loại khi đến gần thì hút nhau
Qua thí nghiệm có kết luận gì khi đưa hai Nam châm đến gần nhau
Tiết 23 - Bài 21. Nam châm vĩnh cửu
I. Từ tính của nam châm:
II. Tương tác giữa hai nam châm:
1. Thí nghiệm:
C3:
C4:
2. Kết luận
Khi đưa hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các cực khác tên, đẩy nhau nếu các cực cùng tên
Ghi nhớ
Nam châm nào cũng có hai cực. Khi để tự do,
Cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực luôn
chỉ hướng Nam gọi là cực nam
Khi đặt hai nam châm gần nhau, các cực từ cùng
tên đẩy nhau, các cực từ khác tên hút nhau
? ? ? ? ? ? ?
? ? ?
Ghi nhớ
Tiết 23 - Bài 21. Nam châm vĩnh cửu
I. Từ tính của nam châm:
II. Tương tác giữa hai nam châm:
III. Vận dụng
C5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
Hướng Nam
Tay hình nhân có thể là kim Nam châm đặt trên trục một quay. Phía đầu ngón tay là cực từ Nam.
III. Vận dụng
C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.
Trả lời C6: Bộ phận chỉ hướng của la bàn là kim nam châm. Bởi vì tại mọi vị trí trên Trái Đất (trừ hai cực) kim nam châm luôn chỉ hướng Nam-Bắc
III. Vận dụng
C8: Xác định tên các từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5.
Hình 21.5
N
S
Để xác định từ cực của một thanh nam châm khi mất hết ký hiệu, ta có hai cách sau:
Cách 1 : Đưa một đầu đến gần một thanh Nam châm khác đã ghi tên cực từ. Căn cứ sự hút hoặc đẩy để xác định tên cực Nam châm
- Cách 2 : Treo thanh Nam châm đó ở trạng thái tự do . Căn cứ phương Bắc - Nam của trái đất để xác định tên cực từ
N
S
*Có thể em chưa biết
Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin-bớt, đã đưa ra giả thuyết trái đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thuyết của mình, W. Ghin-bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi là " Trái Đất tí hon" và đặt các cực từ của nó ở các địa cực. Đưa la bàn lại gần trái đất tí hon ông thấy trừ hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hướng Nam -Bắc. Hiện nay vẫn chưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của trái đất.
Hướng dẫn về nhà.
*Nắm vững phần ghi nhớ Sgk trang 60.
*Làm các bài tập 21 trong Sbt
*Tiếp tục tìm hiểu về ứng dụng của nam châm vĩnh cửu trong cuộc sống hàng ngày.
Xin chân thành cám ơn các thầy cô giáo và các em học sinh.
Bài tập 1: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1?
III. Bài tập
Đáp án : Thanh nam châm 2 không rơi mà lơ lửng, vì hai cực để gần nhau của hai nam châm có cùng tên, nên dẩy nhau.
III. Vận dụng
Bài tập 2: Trên thanh nam châm chỗ nào hút sắt mạnh nhất ?
A. Phần giữa của thanh.
B. Chỉ có từ cực Bắc.
C. Cả hai từ cực.
D. Mọi chỗ đều hút sắt mạnh như nhau.
III. Vận dụng
Bài tập 3. Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?
Chỉ còn từ cực Bắc
Chỉ còn từ cực Nam
Còn một trong hai từ cực
Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực Bắc
Xin chân thành cảm ơn
Xin chân thành cảm ơn
Xin chân thành cảm ơn