Bài 29. Lựa chọn trật tự từ trong câu (luyện tập)

LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
LUYỆN TẬP
Câu 1: Trật tự cú pháp thông thường của một câu đơn có thành phần trạng ngữ là gì?
A. Trạng ngữ - chủ ngữ - vị ngữ.
B. Vị ngữ - trạng ngữ - chủ ngữ.
C. Trạng ngữ - vị ngữ - chủ ngữ.
D. Chủ ngữ - trạng ngữ - vị ngữ.
Kiểm tra bài cũ
Câu 2:Chọn câu trả lời đúng nhất về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu?
A.Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm.
B. Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
C. Liên kết câu với những câu khác trong đoạn văn.
D. Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm.
E. Tất cả các đáp án trên.
Kiểm tra bài cũ
Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối
quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như
thế nào?
a, Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tình thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối
quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như
thế nào?
a, ...giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tình thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
Các hoạt động trên được liệt kê theo thứ tự trước sau: Mỗi việc được kể là một khâu trong công tấc vận động quần chúng, khâu này nối tiếp khâu kia:
- Đầu tiên là phải giải thích cho quần chúng hiểu,
- Sau đó tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng,
- Rồi tổ chức cho quần chúng làm, lãnh đạo để làm cho đúng,
- Kết quả là làm cho tinh thần yêu nước của quần chúng được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.

Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối
quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị
như thế nào?
b, Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
Các hoạt động trên được liệt kê theo thứ bậc (hoạt động chính-hoạt động phụ):
- Hoạt động chính diễn ra hằng ngày của bà mẹ là đi bán bóng đèn; còn bán vàng hương chỉ là việc làm thêm trong những phiên chợ chính.
Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?

a, Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao-Chí Phèo)
Cụm từ Ở tù được lặp lại ngay ở đầu câu thứ hai để liên kết ý nghĩa giữa câu đó với câu một được chặt chẽ hơn .

b,Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù
tích lũy. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám, ông thường
dùng để chơi ngông với đời.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh,
Nhà văn Việt Nam hiện đại-chân dung và phong cách.)
Cụm từ Vốn từ vựng ấy được lặp lại ở đầu câu hai để liên kết ý nghĩa của câu ấy với câu thứ nhất thêm chặt chẽ.
a,( Nhóm 1):
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen lá, đá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại , trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
( Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
b, ( Nhóm 2)
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài lên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá ngụy trang reo với gió đèo...
(Tố Hữu,LênTâyBắc)
Bài tập 3: (Hoạt đông nhóm) Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây?




Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
VN TN CN
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
VN TN CN
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
VN CN
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
VN CN
( Bà Huyện Thanh Quan-Qua Đèo Ngang)

->đảo trật tự thành phần câu và thành tố trong cụm từ nhằm nhấn mạnh, hình ảnh về con người và cuộc sống hoang sơ ở Đèo Ngang. Đồng thời nhấn mạnh tâm trạng của Bà Huyện Thanh Quan.




Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
VN CN TN
Bóng dài lên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá ngụy trang reo với gió đèo...
(Tố Hữu, Lên Tây Bắc)




-> Đảo trật tự thành phần câu nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của anh Vệ quốc quân ngoài mặt trận (Tây Bắc).

Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
a, Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
b, Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào.............................................................................. Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế. Anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
.
Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích
hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.



a, Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
b, Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.
a, Tôi / thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
CN VN
CN VN

b, Tôi / thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.
VN CN
CN VN
Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
a, Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.
* Nhận xét:
*Đoạn văn:
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào.....................................................................................Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế. Anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
.
b,
Du?i dõy l� do?n k?t b�i Cõy tre Vi?t Nam c?a Thộp M?i ( Ng? Van 6, T?p 2). Hóy li?t kờ cỏc kh? nang s?p x?p tr?t t? t? trong b? ph?n cõu in d?m. D?i chi?u v?i d�n ý c?a b�i van v� cho bi?t vỡ sao tỏc gi? l?a ch?n tr?t t? t? nhu ? dõy.
Cõy tre Vi?t Nam! Cõy tre xanh, nhun nh?n, ngay th?ng, thu? chung, can d?m. Cõy tre mang nh?ng d?c tớnh c?a ngu?i hi?n l� tu?ng trung cao quý c?a dõn t?c Vi?t Nam.

Thảo luận nhóm
Bài tập 5/sgk
Cách săp xếp của tác giả là hợp lý vì đúc kết được những phẩm chất đáng quý của cây tre theo trình tự miêu tả trong bài van(t? hỡnh th?c bờn ngo�i d?n tớnh cỏch,ph?m ch?t bờn trong).
- xanh: màu sắc, đặc điểm về hình thức dễ nhìn thấy.
- nhũn nhặn: tính khiêm tốn phải có thời gian tìm hiểu mới biết được.
- ngay thẳng: phẩm chất tốt đẹp cũng phải có thời gian tìm hiểu.
- thuỷ chung, can đảm: phẩm chất tốt đẹp phải qua thử thách mới biết được.
Bài tập 6: Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau:
a, Lợi ích của đi bộ đối với sức khỏe.
b, Lợi ích của đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
* Ôn lại bài: nắm được khả năng thay đổi trật tự từ và hiệu quả diễn đạt của việc lựa chọn trật tự từ trong câu.
* Chuẩn bị bài “Chữa lỗi diễn đạt” ( lỗi lô-gíc):
- Thống kê các lỗi diễn đạt trong bài viết tập làm văn số 5.
- Nhận diện các lỗi diễn đạt và phương án sửa chữa các lỗi liên quan đến lô-gíc ở các bài tập SGK/127.
Hướng dẫn về nhà