Bài 29. Lựa chọn trật tự từ trong câu (luyện tập)

LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
(LUYỆN TẬP)
I. Ôn tập lý thuyết
1.Có nhiều cách sắp xếp trật tự các từ trongmột câu.
Mỗi cách sắp xếp đem lại một hiệu quả riêng .

2.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu:
+Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm(như thứ tự bậc quan trọng, thứ tự trước- sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói ...).
+Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm, của sự vật, hiện tượng.
+Liên kêt câu với những câu khác trong văn bản.
+ Đảm bảo sự hài hòa ngữ âm của lời nói.
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện
mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu
thị như thế nào?
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi được cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến
b. Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về.Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.

Gợi ý:- TTT thể hiện thứ tự các công việc cần làm để khích lệ, phát huy lòng yêu nước của nhân dân ta (Mối quan hệ trước- sau)
Gợi ý:- TTT thể hiện thứ tự các việc chính- phụ(việc làm thường xuyên và việc ít làm)
2. Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?
a. Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường

b. Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích lũy. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám,ông thường dùng để chơi ngông với đời.

c.Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
–Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.

d. Trong mười năm ấy, thơ mới đã đấu tranh gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Cuộc đấu tranh kéo dài cho đến ngày thơ mới toàn thắng. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có công của những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
Gợi ý: Các từ được đặt ở đầu các câu dùng để liên kết với các câu trước đó được chặt chẽ hơn,làm rõ hơn nội dung đoạn văn.
Nhấn mạnh sự coi thường việc ở tù của nhân vật Chí Phèo.
Nhấn mạnh khả năng ngôn ngữ của Nguyễn Tuân.
Thể hiện thứ thự các vật đã xuất hiện ở câu trên.
Nhấn mạnh thời gian Thơ mới đấu tranh thắng lợi giành quyền sống.
3. Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây:
a. Bước tới đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá lá chen hoa
Lom khom dưới núi, tiều vài chú
Lác đác ven sông, chợ mấy nhà
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia
Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta
(Bà huyện Thanh Quan- Qua đèo Ngang)
Gợi ý:-Đảo VN: nhấn mạnh sự thưa thớt,vắng vẻ nơi đèo Ngang lúc chiều tà.
- : Nhấn mạnh nỗi nhớ da diết trong tâm hồn thi sỹ về quê hương, đất nước, quá khứ.

b. Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá ngụy trang reo với gió đèo...
(Tố Hữu- Lên Tây Bắc)
Gợi ý: Đảo Tính từ lên đầu câu nhấn mạnh vẻ đẹp của người chiến sỹ vừa hiên ngang, anh dũng vừa lãng mạn, thơ mộng.
4. Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sâu đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.
Gợi ý:a. Câu miêu tả bình thường
b. Câu tồn tại- đưa Bổ ngữ lên trước cụm Danh từ nhấn mạnh vẻ làm bộ quá mức của Bọ Ngựa.


*Đoạn văn:
“ Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt im tiếng ồn ào./........../Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
5. Bài tập bổ trợ
Nhận xét ý nghĩa các câu khi có sự thay đổi về trật tự các từ:
1.
Hôm nay tôi đọc báo b. Tôi đọc báo hôm nay
2.
Bao giờ anh về? b. Anh về bao giờ?
3.
Tôi ngồi ở bàn ba b. Tôi ngồi ở ba bàn.
4.
Giờ ra chơi, một số bạn nhảy dây, một số bạn đá cầu, một số bạn chơi bịt mắt bắt dê.
Giờ ra chơi, một số bạn chơi bịt mắt bắt dê, một số bạn đá cầu,. một số bạn nhảy dây
5.
a. Tôi đang đọc sách b. Sách đang đọc tôi.
6. Bài tập 6:
a.Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm?
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam

Gợi ý:- Cây tre nhũn nhặn, thủy chung, ngay thẳng, can đảm,
xanh.
- Cây tre thủy chung, ngay thẳng, can đảm, nhũn nhặn,xanh.
- Cây tre ngay thẳng, can đảm, thủy chung, nhũn nhặn,xanh...
b. Vì sao tác giả lại lựa chọn trật tự từ như vậy?

Gợi ý: màu xanh dễ thấy nhất- tả trước. Các từ sau biểu thị phẩm chất tốt đẹp phải có thời gian mới nhận biết- nói sau.