Bài 29. Lựa chọn trật tự từ trong câu (luyện tập)

Kính chào quý thầy cô
về dự tiết học NGữ VĂN
LớP 8C
TRƯờng THCS Trực Đạo
gv: nguyễn thanh tâm
Bài 1: Nối cột A với cột B để tạo một khái niệm hoàn chỉnh về kiểu câu phân loại theo cấu tạo ngữ pháp:
Bài 2: Trật tự cú pháp thông thường của câu đơn có thành phần trạng ngữ là:
A- Trạng ngữ - vị ngữ - chủ ngữ.
B- Vị ngữ - trạng ngữ - chủ ngữ.
C- Chủ ngữ - trạng ngữ - vị ngữ.
D- Trạng ngữ - chủ ngữ - vị ngữ.
Tiết 119
(Luyện tập)
I. ÔN TẬP LÝ THUYẾT
1.Có nhiều cách sắp xếp trật tự các từ trong một câu.
Mỗi cách sắp xếp đem lại một hiệu quả riêng .
2.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu:
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ tự bậc quan trọng, thứ tự trước- sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói ...).
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm, của sự vật, hiện tượng.
Liên kêt câu với những câu khác trong văn bản.
Đảm bảo sự hài hòa ngữ âm của lời nói.
Nối các câu ở cột A với các hiệu quả diễn đạt của trật tự tương ứng ở cột B ?
II. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi được cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
Đầu tiên là giải thích cho quần chúng hiểu.
Sau đó là tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng.
Tổ chức cho quần chúng làm.
Lãnh đạo để quần chúng làm đúng.
Kết quả: làm cho tinh thần yêu nước của quần chúng được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
 Các hoạt động được liệt kê theo thứ tự trước sau trong công tác vận động quần chúng phát huy lòng yêu nước.

1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?

b. Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
(Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu)
Trật tự từ thể hiện thứ bậc việc chính, việc phụ:
Việc chính: việc thường xuyên diễn ra hàng ngày của mẹ là bán bóng đèn.
Còn việc bán vàng hương chỉ là việc làm thêm trong những phiên chợ chính.
? ý nghĩa của việc sắp xếp các cụm từ in đậm trong câu văn sau là gì ?
A Sử thay áo mới, khoác thêm hai vòng bạc vào cổ rồi bịt cái khăn trắng lên đầu.
(Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài)
a. Góp phần thể hiện tính cách nhân vật.
b. Thể hiện trình tự quan sát của người nói.
c. Thể hiện trình tự trước sau của hoạt động.
d. Nhấn mạnh sự cầu kỳ trong trang phục của nhân vật.
2. Bµi tËp 2: V× sao c¸c côm tõ in ®Ëm d­íi ®©y ®­îc ®Æt ë ®Çu c©u?
a. Cïng l¾m nã cã gië quÎ, h¾n còng chØ ®Õn ®i ë tï. ë tï th× h¾n coi lµ th­êng.
(Nam Cao, ChÝ PhÌo)
Cụm từ " ở tù" ở đầu câu 2 lặp lại cụm từ "ở tù" trong cuối câu trước đó để tạo liên kết câu, nhấn mạnh sự coi thường việc đi ở tù của Chí Phèo
d) Một thời đại vừa chẵn mười năm.
thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Cuộc tranh đấu kéo dài cho đến ngày thơ mới toàn thắng. c cũng có công những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
(Hoài Thanh - Hoài Chân, Một thời đại trong thi ca)
Trong mười năm ấy,
Trong sự thắng lợi ấy,
? Liên kết câu với những câu trước cho chặt chẽ hơn.
- Ví dụ:
(1) Mua mấy xu chè tươi với mấy quả cau. (2) Người ta đến cũng phải có bát nước, miếng trầu tươm tất chứ ?
Có nên thay đổi trật tự của cụm từ in đậm trong câu (2) không ? Vì sao ?
Không nên thay đổi trật tự cụm từ in đậm trong câu (2) Nếu thay đổi trật tự của chúng sẽ làm mất đi sự liên kết thứ tự sự vật giữa câu (2) với câu (1): "Mấy xu chè tươi" r?i m?i d?n "mấy quả cau"
Nhận xét về ý nghĩa của các câu văn khi có sự thay đổi trật tự từ ngữ ?( Hãy chú ý vào những từ ngữ được in đậm)
1. a, Thầy giáo giảng bài hai giờ.
b, Hai giờ thầy giáo giảng bài.
2. a, Bạn ăn ít như thế là không được.
b, Bạn ít ăn như thế là không được.
1. a, "Hai giờ" là bổ ngữ cho động từ "giảng" => Chỉ số lượng
b, "Hai giờ" là trạng ngữ của câu => Chỉ thời gian.
2. a,"Ăn ít" => Chỉ số lượng ăn chưa đủ đảm bảo cho sức khoẻ
b, "ít ăn" => Chỉ sự lười ăn, ngại ăn, ăn không đủ số bữa trong ngày.
* Lom khom dưới núi vài chú
Lác đác bên sông mấy nhà.
Đảo VN lên trước CN trong các câu.
Nhấn mạnh vào dáng vẻ nhỏ bé của con người và sự phân bố thưa thớt của cuộc sống sinh hoạt ở Đèo Ngang.
Làm nổi bật cảnh núi đèo hoang sơ, tiêu điều.
tiều
chợ
? Đảo DT chỉ sự vật lên đầu cụm DT.
Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong các câu dưới đây ?
* Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Đảo VN lên trước CN.
Nhấn mạnh tâm trạng buồn vì nhớ nước thương nhà của thi sĩ giữa nơi đất khách quê người.
Tạo cho câu thơ sự hài hòa về mặt ngữ âm.
Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
a, Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu ký)
b, Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa
..................................
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào . . Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu ký)
..................................
Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa
Câu (a): cụm C-V "một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào" có CN đứng trước nhằm nêu tên nhân vật và hành động của nhân vật.
Câu (b): cụm C-Vđã đảo VN lên trước CN nhằm nhấn mạnh sự "làm bộ làm tịch" của nhân vật.
Căn cứ vào văn cảnh chọn câu (b) là hợp lý.
Thảo luận nhóm: Bài tập 5/sgk (3phỳt)
5. Liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm. Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như ở đây:
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
Các khả năng sắp xếp trật tự từ:
- Cây tre nhũn nhặn, xanh, thủy chung, ngay thẳng, can đảm.
- Cây tre can đảm, thủy chung, xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng.
Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, xanh, can đảm, thủy chung.
......
Dàn ý miêu tả cây tre của Thép Mới:
- Tre mọc xanh tốt.
- Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn.
- Mầm tre mọc thẳng.
- Tre gắn bó với con người Việt Nam trong lao động, chiến đấu...

- Tre mọc xanh tốt.
- Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn.
- Mầm tre mọc thẳng.
Tre gắn bó với con người Việt Nam trong lao động, chiến đấu...

? Vì sao tác giả Lựa chọn trật tự từ như trên?



Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm.


Đối chiếu dàn ý miêu tả cây tre và đoạn kết
Cách sắp xếp của tác giả là hợp lý vì đúc kết được những phẩm chất đáng quý của cây tre theo trình tự miêu tả trong bài văn.
- xanh: màu sắc, đặc điểm về hình thức dễ nhìn thấy.
- nhũn nhặn: tính khiêm tốn phải có thời gian tìm hiểu mới biết được.
- ngay thẳng: phẩm chất tốt đẹp cũng phải có thời gian tìm hiểu.
- thuỷ chung, can đảm: phẩm chất tốt đẹp phải qua thử thách mới biết được.
? Hợp lý nhất - Đúc kết được những phẩm chất của tre.
Tình huống:
Nam và Bắc cùng tham gia một tiết mục văn nghệ chào mừng ngày 20-11. Gần đến giờ biểu diễn mà chưa thấy Bắc đâu.
Em lựa chọn câu nào để hoàn thành tình huống trên?
a. Nam hớt hải chạy đi tìm Bắc, bỗng Nam gặp Sơn, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện rồi cả hai cùng đi tìm Bắc.
b. Nam hớt hải chạy đi tìm Bắc, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện, rồi cả hai cùng đi tìm Bắc, bỗng Nam gặp Sơn
Chọn câu (a) là hợp lý vì nó thể hiện thứ tự trước sau của diễn biến sự việc.
Viết một đoạn văn ngắn về một trong những đề tài sau:
a. Lợi ích của đi bộ đối với sức khoẻ.
b. Lợi ích của đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết?
Yêu cầu:
Đoạn văn từ 5 - 7 câu.
Cách diễn đạt: diễn dịch (quy nạp).
Triển khai đề tài.
Sử dụng một câu sắp xếp trật từ từ mang hiệu quả diễn đạt (liên kết câu, nhấn mạnh hình ảnh, thể hiện thứ tự sắp xếp các sự việc .)
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói.)
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm.
Kết luận : Lựa chọn trật tự từ trong câu

Chúc các thầy cô giáo
và các em mạnh khoẻ !