Bài 29. Lựa chọn trật tự từ trong câu (luyện tập)

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo
và các em học sinh!
GV thực hiện:
Nguyễn Thị Ngọc Tuyết
TIẾT 119:
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU (LUYỆN TẬP)
* Các trật tự ở các ví dụ sau thể hiện điều gì ?
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.

b. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, rừng xanh ngào ngạt.


c. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.

->Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động.
->Nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc.
->Đảm bảo sự hài hòa về mặt ngữ âm của lời nói.

I. Ôn tập lí thuyết:
* Trong một câu có thể có nhiều sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Tiết 119 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
*Trật tự từ trong câu có thể:
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, đặc điểm (thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói…).
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
II. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi được cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
Đầu tiên là giải thích cho quần chúng hiểu.
Sau đó là tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng.
Tổ chức cho quần chúng làm.
Lãnh đạo để quần chúng làm đúng.
Kết quả: làm cho tinh thần yêu nước của quần chúng được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
 Các hoạt động được liệt kê theo thứ tự trước sau trong công tác vận động quần chúng phát huy lòng yêu nước.
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?

b. Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
Các hoạt động được sắp xếp theo thứ bậc:
Việc chính: việc thường xuyên diễn ra hàng ngày của mẹ là bán bóng đèn.
Còn việc bán vàng hương chỉ là việc làm thêm trong những phiên chợ chính.
I. Ôn tập lý thuyết
LUYỆN TẬP: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
b. Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích lũy. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám,ông thường dùng để chơi ngông với đời.
-> Cụm từ “Vốn từ vựng ấy” đặt ở đầu câu để liên kết với câu trước.
-> Cụm từ “Ở tù” đặt ở đầu câu thứ 2, lặp lại ở câu trước để tạo sự liên kết câu.
2. Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?
a. Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
LUYỆN TẬP: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I. Ôn tập lý thuyết
II. Luyện tập
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?
c. Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
–Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.
d. Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã đấu tranh gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Cuộc đấu tranh kéo dài cho đến ngày thơ mới toàn thắng. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có công của những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
->Liên kết với câu trước.
->Liên kết với câu trước.
Tỡnh huống:
Nam và Bắc cùng tham gia một tiết mục van nghệ chào mừng ngày 20-11. Gần đến giờ biểu diễn mà chưa thấy Bắc đâu.
Em lựa chọn câu nào để hoàn thành tỡnh huống trên?
a. Nam hớt hải chạy đi tỡm Bắc, bỗng Nam gặp Sơn, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện rồi cả hai cùng đi tỡm Bắc.
b. Nam hớt hải chạy đi tỡm Bắc, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện, rồi cả hai cùng đi tỡm Bắc, bỗng Nam gặp Sơn
Chọn câu (a) là hợp lý vỡ nó thể hiện thứ tự trước sau của diễn biến sự việc.
Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những
câu in màu dưới đây :
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. Dừng chân đứng lại, trời, non, nước Một mảnh tình riêng, ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. Dưới núi, vài chú tiều lom khom Bên sông, mấy nhà chợ lác đác. Con quốc quốc, nhớ nước đau lòng, Cái gia gia, thương nhà mỏi miệng. Dừng chân đứng lại, trời, non, nước Một mảnh tình riêng, ta với ta.
LUYỆN TẬP: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Bài tập 1
Bài tập 1

Lom khom du?i n�i, ti?u v�i ch�

L�c d�c b�n sơng, ch? m?y nh�.

Nh? nu?c dau lịng, con qu?c qu?c

Thuong nh� m?i mi?ng, c�i gia gia.

Đảo trật tự cú pháp
VN
TN
CN
VN
VN
VN
CN
CN
CN
TN
->Nhấn mạnh vẻ hoang sơ tiêu điều của Đèo Ngang.
Nhấn mạnh tâm trạng buồn hoài cổ.
3. Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây:
b. Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá ngụy trang reo với gió đèo...
(Tố Hữu- Lên Tây Bắc)

-> Đảo tính từ lên đầu câu nhấn mạnh vẻ đẹp của người chiến sỹ vừa hiên ngang, anh dũng vừa lãng mạn, thơ mộng.
LUYỆN TẬP: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I. Ôn tập lý thuyết
II. Luyện tập
1.Bài tập 1:
2.Bài tập 2:
Tiết 119 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
4. Bài tập 5:
1. Liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm ở ví dụ sau.
2. Cho biết tại sao tác giả lại lựa chọn trật tự từ như vậy?
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
(Thép Mới – “Cây tre Việt Nam”)
THẢO LUẬN NHÓM
LUYỆN TẬP: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
4. Bài tập 5:
* Các khả năng sắp xếp trật tự từ:
- Cây tre nhũn nhặn, xanh, thủy chung, ngay thẳng, can đảm.
- Cây tre can đảm, thủy chung, xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng.
- Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, xanh, can đảm, thủy chung.
- …
* Tác giả lựa chọn trật tự từ như vậy có dụng ý:
- Xanh: nhấn mạnh vẻ đẹp hình thức bên ngoài.
- Nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm: nói tới vẻ đẹp và phẩm chất bên trong.
Trật tự từ thể hiện vẻ đẹp của tre từ hình thức bên ngoài đến vẻ đẹp, phẩm chất bên trong.
Cách sắp xếp của tác giả là hợp lí vì nó đúc kết được phẩm chất đáng quý của cây tre theo trình tự miêu tả trong bài văn.
Bài tập 6: Viết một đoạn văn ngắn khoảng 7 câu về một trong các đề tài sau đây :
a/ Lợi ích của đi bộ đối với sức khoẻ.
b/ Lợi ích của đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Ô cửa số 3
Nêu lí do sắp xếp trật tự từ
trong các câu sau:
Lá xanh bông trắng lại chen
nhị vàng
Nhị vàng, bông trắng, lá
xanh.
Phạm Văn Đồng từng
nhận định như thế nào
về TiếngViệt?
Sửa lại trật tự từ ở câu sau
Biển luôn thay đổi màu tùy
theo sắc mây trời.Trời xanh
thẳm, biển cũng xanh thẳm.

Nêu tác dụng của sự
sắp xếp trật tự từ ?
Trật tự từ của câu nào góp
phần tạo nên tính nhạc?
A.Giấy đỏ buồn không thắm.
B.Tiếng gà gáy vang cả xóm.
C. Mát rượi lòng ta ngân
nga tiếng hát .
trò chơi: ô cửa bí mật
Giữ gìn sự trong
sáng của Tiếng Việt

Trời âm u mây mưa, biển
xám xịt, nặng nề .
Biển xám xịt, nặng nề,
trời âm u mây mưa.

Tiếng Việt là một thứ
tiếng đẹp, một thứ tiếng
hay.
Miêu tả vẻ đẹp hoa sen từ
ngoài vào trong và ngược lại.
Luật chơi
Ô cửa may mắn
Chúc mừng các bạn!
Luật chơi
Có 7 ô cửa trong đó có 1 ô cửa bí mật. Lần lượt các đội lựa chọn ô cửa và trả lời câu hỏi. Nếu trả lời đúng được 5 điểm, trả lời sai không có điểm.
- Sau khi mở hết 6 ô cửa, đội nào nhiều điểm hơn sẽ được mở ô cửa bí mật.
- Nếu nhóm chọn trả lời sai thì các nhóm khác dành quyền trả lời. Nếu trả lời đúng được 3 điểm, trả lời sai không được điểm.
Nếu đội nào mở được ô cửa may mắn, bạn sẽ được tặng 5 điểm.
Lựa chọn trật tự từ trong câu
I/ Nhận xét chung
II/ Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
Trật tự từ trong câu có thể :
-Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác.
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật..
- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm.
Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa
Óng tre ngà và mềm mại như tơ…
Trái đất rộng giàu sang bao thứ tiếng
Cao quý thâm trầm rực rỡ vui tươi
Tiếng Việt rung rinh nhịp đập trái tim người …
Tiếng tha thiết, nói thường nghe như hát
Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh
Hướng dẫn về nhà:
Làm bài tập còn lại.
Soạn bài tiếp theo
“Luyện tập đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào văn nghị luận”
Xin cảm ơn thầy, cô giáo và các em.