Bài 29. Lựa chọn trật tự từ trong câu (luyện tập)

KIỂM TRA BÀI CŨ
Em hãy nêu nhận xét chung về lựa chọn trật tự từ trong câu?
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói ( người viết ) cần lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu cần giao tiếp.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu?
Trật tự từ trong câu có thể:
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng,hoạt động,đặc điểm ( như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói…)
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói
Câu hỏi phụ.
HÃY ĐÁNH DẤU (X) VÀO CÂU CÓ SỰ LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU THÍCH HỢP:
1. Nam h?t h?i ch?y di tìm B?c, b?ng Nam g?p Son, Son h?i d?u duơi c�u chuy?n, r?i c? hai c�ng di tìm B?c.
2. Nam h?t h?i ch?y di tìm B?c, Son h?i d?u duơi c�u chuy?n, r?i c? hai c�ng di tìm B?c, b?ng Nam g?p Son.
3. Nam h?t h?i ch?y di tìm B?c, Son h?i d?u duơi c�u chuy?n, b?ng Nam g?p Son, r?i c? hai c�ng di tìm B?c.
X
(=>thứ tự trước sau của hoạt động)

Tiết 119 - Tiếng Việt:
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
( Luyện tập )
Tiết 119:
I. Ôn lý thuyết:
Học SGK/111, 112
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
(LUYỆN TẬP)
Tiếng Việt:
-Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật hiện tượng, hoạt động, đặc điểm( như thứ bậc quan trọng, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói…)
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
Có nhiều cách sắp xếp trật tự các từ trong một câu.
Mỗi cách sắp xếp đem lại một hiệu quả riêng.
*TÁC DỤNG:
1/ Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây (màu xanh) thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh- Tinh thần yêu nước của dân ta)
ĐA: Trật tự từ, cụm từ thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trang thái thứ tự trước-sau mà chúng biểu thị:
Thể hiện thứ tự của các khâu trong công tác vận động cổ vũ, tuyên truyền, động viên và phát huy tinh thần yêu nước của nhân dân:
Đầu tiên là giải thích cho quần chúng hiểu
Sau đó là tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng.
Tổ chức cho quần chúng làm.
Lãnh đạo để làm cho đúng.
Kết quả là làm cho tinh thần yêu nước của quần chúng được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến
Tiết 119:
I. Ôn lý thuyết:
Học SGK/111, 112
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
( LUYỆN TẬP)
Tiếng Việt:
II. Luyện tập:
Bài 1 sgk/ 122
a). giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
=> Thể hiện thứ tự của các công việc cần phải làm để cổ vũ, động viên và phát huy tinh thần yêu nước của nhân dân.

Bài1(SGKtr122).
Trật tự các từ và cụm từ in đậm thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?

1/ Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm (màu xanh) dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?

b) Gần đến giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
(Nguyên Hồng- Những ngày thơ ấu)


ĐA : Hành động và trạng thái mà chúng biểu thị:
Thể hiện thứ bậc việc chính, việc phụ:
Việc chính: việc thường xuyên diễn ra hàng ngày của bà mẹ là bán bóng đèn
Còn bán vàng hương chỉ là việc làm thêm trong những phiên chợ chính.



Tiết 119:
I. Ôn lý thuyết:
Học SGK/111, 112
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
( LUYỆN TẬP)
Tiếng Việt:
II. Luyện tập:
Bài 1 sgk/ 122
a). giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
=> Thể hiện thứ tự của các công việc cần phải làm để cổ vũ, động viên và phát huy tinh thần yêu nước của nhân dân.

b). đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
=> Thể hiện thứ tự các việc chính, việc phụ hoặc việc thường xuyên
Bài1(SGKtr122).
Trật tự các từ và cụm từ in đậm thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?

1/Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm (màu đỏ) dưới đây được đặt ở đầu câu?

a)Cùng lắm, nó giở quẻ hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao- Chí Phèo)
ĐÁP ÁN: Cụm từ "ở tù" đặt ở đầu câu thứ 2, lặp lại ở câu trước để tạo sự liên kết câu.

(còn lại : b,c, thực hiện ở nhà)
b)Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích luỹ. Vốn từ vựng ấy, trước C�ch m?ng tháng Tám, ông thường dùng để chơi ngông với đời.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh, Nhà văn VN hiện đại- Chân dung và phong cách)

ĐÁP ÁN: Lặp lại cụm từ "............." để ...............
1/Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm (màu đỏ) dưới đây được đặt ở đầu câu?
c)Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
-Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cư �thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.
(Em bé thông minh)
=> Lặp lại cụm từ "Còn một trâu và một thúng gạo"để tạo sự liên kết câu ấy với câu trước đó cho chặt hơn.
d)Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Cuộc đấu tranh kéo dài cho đến ngày thơ mới toàn thắng. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
(Hoài Thanh- Hoài Chân, Một thời đại mới trong thi ca)
=> Lặp lại cụm từ "Trong mười năm ấy" bằng "Trong sự thắng lợi ấy" để tạo liên kết câu ấy với câu trước đó cho chặt hơn.



3/ Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm (màu đỏ) dưới đây:

a) "Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta."
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua đèo Ngang)



Lác đác
bên sông,
chợ mấy nhà.
" Lom khom
dưới núi,
tiều vài chú,
Nhớ nước đau lòng,
Thương nhà mỏi miệng,
con quốc quốc,
cái gia gia"
VN
TN
CN
VN
TN
CN
CN
VN
VN
CN
So sánh hai cách sắp xếp trật tự từ sau, cho nhận xét:
Dưới núi,
vài chú tiều
lom khom.
TN
CN
VN
lác đác
Bên sông,
mấy nhà chợ
VN
TN
CN
nhớ nước đau lòng
Con quốc quốc
CN
VN
thương nhà mỏi miệng
Cái gia gia
VN
CN

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.



Hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm:
Đảo trật tự thông thường của các từ trong câu nhằm nhấn mạnh:
Vẻ hoang sơ, tiêu điều của Đèo Ngang.
Nhấn mạnh tâm trạng buồn hoài cổ.
Đảo
trật tự
cú pháp
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng
VN
TN
CN
VN
VN
VN
CN
CN
CN
TN
3/ Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây:
(Thực hiện ở nhà)
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều.

Bóng dài lên đỉnh dốc cheo leo.
Núi không đè nổi vai vươn tới.
Lá ngụy trang reo với gió đèo.
(Tố Hữu. Trích " Lên Tây Bắc").

-> Đảo tính từ lên đầu câu nhấn mạnh vẻ đẹp của người chiến sỹ vừa hiên ngang, anh dũng vừa lãng mạn, thơ mộng.
rất đẹp
hình anh
Lúc nắng chiều,
VN
CN
TN
VN
CN
TN
4/ Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới:
a) Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.

b) Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.

* Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh c�c nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt im tiếng ồn ào/../. Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
(Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu kí)



4/ Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới:

Đáp án: *Cấu tạo:
a) Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.


b) Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.



Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào. ..............................
. Người ta ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dang đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một
anh Bọ Ngựa
ĐT
CN
VN
PN
CN
VN
ĐT
PN
(nêu nhân vật và hoạt động của nhân vật)
(nhấn mạnh sự "làm bộ làm tịch" của nhân vật)
(cách sắp xếp trật từ từ của tác giả hợp lý nhất)
5/ Bài tập 5: Dưới đây là đoạn kết bài Cây tre Việt Nam của Thép Mới (Ngữ văn 6, tập 2 trang 95)
* Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm. Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như ở đây.
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trương cao quý của dân tộc Việt Nam.


5/ Bài tập 5:
Cách 1: Cây tre Việt Nam! Cây tre, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm, xanh.
Cách 2: Cây tre Việt Nam! Cây tre, ngay thẳng, nhũn nhặn, thủy chung, can đảm, xanh.
Cách 3: Cây tre Việt Nam! Cây tre, ngay thẳng, xanh, nhũn nhặn, thủy chung, can đảm.
=> Chuyển các từ in đậm thì câu vẫn có ý nghĩa.
5/ Bài tập 5: Dưới đây là đoạn kết bài Cây tre Việt Nam của Thép Mới (Ngữ văn 6, tập 2 trang 95)
* Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm. Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như ở đây.
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trương cao quý của dân tộc Việt Nam.
D�P �N:
"xanh": vẻ đẹp hình thức bên ngoài
"nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm": vẻ đẹp về phẩm chất bên trong
-> Trật tự từ thể hiện từ vẻ đẹp bên ngoài đến phẩm chất bên trong của tre.
=>Cách sắp xếp của tác giả là hợp lý vì nó đúc kết được phẩm chất đáng quý của cây tre theo tình tự miêu tả trong bài văn.
Bài tập 6/124: Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau đây :
a/ Lợi ích của đi bộ đối với sức khoẻ.
b/ Lợi ích của đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
a) Có thể có các luận điểm sau:
Giúp cho tinh thần sảng khoái, thư giãn.
Tiêu hao năng lượng, gân cốt săn chắc.
Có sức khỏe để lao động và học tập tốt hơn .
b) ....


HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
1/ Hoaøn thaønh caùc baøi taäp vaøo vôû.

2/ Soaïn baøi: Luyeän taäp ñöa caùc yeáu toá töï söï vaø mieâu taû vaøo baøi vaên nghò luaän.

* Chuaån bò kó phaàn baøi taäp trong SGK trang 125
Xaùc ñònh kieåu baøi nghò luaän.
Xaùc ñònh heä thoáng luaän ñieåm.
Heä thoáng hoaù luaän ñieåm thaønh daøn yù.
Xaùc ñònh yeáu toá töï söï, mieâu taû, choïn ñöa vaøo luaän ñieåm.
Vieát thaønh moät ñoaïn vaên hoaøn chænh.