Bài 28. Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Trong bài văn nghị luận, bên cạnh yếu tố nghị luận là chủ yếu còn có yếu tố phụ nào khác?đọc một đoạn văn nghị luận đã học có sử dụng yếu tố phụ em vừa trình bày? Phân tích tác dụng của yếu tố đó?
Câu 2: Theo em, yếu tố biểu cảm trong bài văn biểu cảm có gì khác yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận?

Bài 28 - Tiết 116
Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

* Mục tiêu cần đạt
- Thấy được tự sự và miêu tả thường là những yếu tố cần thiết trong một bài văn nghị luận, vì chúng có khả năng giúp người nghe (người đọc) nhận thức được nội dung nghị luận một cách dễ dàng, sáng tỏ hơn.
- Nắm được những yêu cầu cần thiết của việc đưa các yếu tố tự sự và miêu tả vào văn nghị luận để có thể đạt được hiệu quả thuyết phục cao.
a. Sau nữa, việc bắt thứ " vật liệu biết nói" đó, mà lúc bấy giờ ta gọi là " chế độ lính tình nguyện" ( danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn.
Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy được tiến hành như thế này: Vị "chúa tỉnh" - mỗi viên sứ ở Đông Dương quả là một " chúa tỉnh" - ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền trong một thời gian nhất định phải nộp cho đủ một số người nhất định. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan lại cứ liệu mà xoay xở.Mà cái ngón xoay xở (.) thì các ông tướng thấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng nó tóm những người khoẻ mạnh, người nghèo khổ, những người này chỉ chịu chết thôi, không còn kêu cứu vào đâu được. Sau đó, chúng nó mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường : " Đi lính tình nguyện hoặc xì tiền ra".
(Nguyễn ái Quốc - Thuế máu)
b. ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những người lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hy sinh " cho Tổ quốc", đã trịnh trọng tuyên bố rằng :
" Các bạn đã tấp tập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì dâng hiến cánh tay lao động của mình như lính thợ"
Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính như thế, tại sao lại có cảnh, tốt thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốt thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh, luới lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân "tấp nập" và "không ngần ngại"?
(Nguyễn ái Quốc - Thuế máu)


* Ghi nhớ 1
Bài văn nghị luận thường vẫn cần phải có yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó, có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn.
2. Các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn truyện anh hùng đẹp. Có truyện đã trở thành trường ca lớn như Đam Săn, Xinh Nhã .vv. Riêng Chàng Trăng của dân tộc Mơnông và Nàng Han của dân tộc Thái là hai truyện có nhiều nét giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi.
Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù trưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ trên rừng, phó mặc cho trời đất, suốt ngày chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên đao. Sau đó, chàng cuỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông - gơ - nhi những vầng sáng bạc.
Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. Quân nàng liên kết với người Kinh, theo cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc của nàng mà đánh tan được giặc. Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hoá thành tiên lên trời. Sau khi tắm ở sông Nậm Bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng đã sùng diệt giặc. Từ đấy, hàng năm đến ngày lên trời, dân bản mường lại mở hội rước cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bờ tắm. Và trên dãy núi Pu - keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của người Kinh.
So sánh với những chuyện trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực là một bản anh hùng ca và là anh hùng ca của người Việt cổ.
( Theo Cao Huy Đỉnh, Người anh hùng làng Gióng)

* Ghi nhớ 2
Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của văn bản
?Ghi nhớ
1. Bài văn nghị luận thường vẫn cần phải có yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó, có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn.
2. Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của văn bản
Bài tập 1
Sắp Trung thu. Trời xứ Bắc hẳn trong, trang hẳn tròn và sáng.Đêm trước rằm ngày đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng qúa chừng, trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu,người tù phải thốt lên:
" Đối thử lương tiêu nại nhược hà"
(Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)
(.) Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này (đối thử lương tiêu), biết làm sao bây giờ (nại nhược hà)? Một câu hỏi hay một câu than đều có nghĩa. Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Hơn nữa, bối rối, xao xuyến. Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn chan hoà, muốn giãi bày, bộc lộ. Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ. Tâm trạng người tù như vậy nhưng người tù đành như phải làm lơ. Như đành để cho đêm đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục. Nghĩa là bao nhiêu dào dạt trước trăng trước đêm, trước cái đẹp,cái lành, phải ẩn vào bên trong, vùi vào trong im lặng.
(Lê Trí Viễn, Một số bài giảng văn thơ Chủ tịch Hồ Chí Minh)





Bài tập 2
Nếu viết bài tập làm văn theo đề bài " Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen" thì em có cần vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài không? Vì sao?


Bài tập 2
- Có thể sử dụng yếu tố miêu tả để gợi ra vẻ đẹp của hoa sen
- Có thể sử dụng yếu tố tự sự khi cần kể lại một kỷ niệm về bài ca dao đó
Phiếu học tập
Bài 3 : Cho các luận điểm sau đây:
a. Từ xưa, tôn sư trọng đạo là truyền thống đạo lý tốt đẹp của người Việt nam.
b. Trong năm học 2004 - 2005, chất lượng học sinh của trường THCS Láng Thượng đã được nâng cao rõ rệt.
c. Hướng về ngày thành lập Đoàn 26 -3, học sinh trường THCS Láng Thượng đã lập được nhiều thành tích.
d.Nghệ thuật miêu tả trong sáu câu đầu bài thơ Khi con tu hú thật đặc sắc.
Câu hỏi :
- Hãy cho biết luận điểm nào cần sử dụng yếu tố miêu tả và yếu tố tự sự?
Bài 4 : Hãy viết một đoạn văn nghị luận (từ 5 đến 7 câu) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự để khai triển một trong số những luận điểm ở bài tập 3.
Bài 3
a. Từ xưa, tôn sư trọng đạo là truyền thống đạo lý tốt đẹp của người Việt nam.
b. Trong năm học 2004 - 2005, chất lượng học sinh của trường THCS Láng Thượng đã được nâng cao rõ rệt.
c. Hướng về ngày thành lập Đoàn 26 -3, học sinh trường THCS Láng Thượng đã lập được nhiều thành tích.
d.Nghệ thuật miêu tả trong sáu câu đầu bài thơ Khi con tu hú thật đặc sắc.

Bài 4 : Hãy viết một đoạn văn nghị luận (từ 5 đến 7 câu) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự để khai triển một trong số những luận điểm ở bài tập 3.

??Bài tập về nhà
- Viết các đoạn văn nghị luận triển khai các luận điểm còn lại trong bài tập 4
(từ 5 đến 7 câu) có sử dụng yếu tố miêu tả và tự sự.
- Học bài
- Soạn bài tiết 120 : Luyện tập đưa yếu tố tự sự miêu tả vào bài văn nghị luận.
Cô giáo và học sinh
lớp 8B trường THCS Láng Thượng chúc các thầy cô giáo
mạnh khoẻ,hạnh phúc