Bài 28. Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận

a, Sau nữa việc săn bắt thứ "vật liệu biết nói" đó, mà lúc bấy giờ nguười ta gọi là "chế độ lính tình ngưuyện" (danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn.
Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy đưuợc tiến hành nhuư thế này: Vị " chúa tỉnh"- mỗi viên công sứ ở Đông Duương quả là một vị "chúa tỉnh" -ra lệnh cho bọn quan lại duưới quyền , trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số nguười nhất định . Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở {...] thì các ông tuướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng tóm những ngưuời khoẻ mạnh, nghèo khổ, những nguười này chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu đưuợc. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đuường : "đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra".

(Nguy?n �i Qu?c, Thu? mỏu)
b, ấy thế mà trong một bản bố cáo với những ngưuời bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dưuơng , sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính còn sống sót và truy tặng những nguười sẽ hi sinh " cho Tổ quốc", đã trịnh trọng tuyên bố rằng:
" Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê huương xiết bao trìu mến để ngưuời thì hiến xưuơng máu của mình nhuư lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình nhuư lính th?."
Nếu quả thật ngưuời An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lai có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trưuớc khi xuống tàu, bị nhốt trong một truường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưuỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cu?c bi?u tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân " tấp nập" và "không ngần ngại"?
(Nguy?n �i Qu?c, Thu? mỏu)
a, Sau nữa việc săn bắt thứ "vật liệu biết nói" đó, mà lúc bấy giờ nguười ta gọi là "chế độ lính tình ngưuyện" (danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn.
Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy đưuợc tiến hành nhuư thế này: Vị " chúa tỉnh"- mỗi viên công sứ ở Đông Duương quả là một vị "chúa tỉnh" -ra lệnh cho bọn quan lại duưới quyền , trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số nguười nhất định . Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở {...] thì các ông tuướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng tóm những ngưuời khoẻ mạnh, nghèo khổ, những nguười này chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu đưuợc. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đuường : "đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra".
(Nguy?n �i Qu?c, Thu? mỏu)
b, ấy thế mà trong một bản bố cáo với những ngưuời bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dưuơng , sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính còn sống sót và truy tặng những nguười sẽ hi sinh " cho Tổ quốc", đã trịnh trọng tuyên bố rằng:
" Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê huương xiết bao trìu mến để ngưuời thì hiến xưuơng máu của mình nhuư lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình nhuư lính th?."
Nếu quả thật ngưuời An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lai có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trưuớc khi xuống tàu, bị nhốt trong một truường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưuỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cu?c bi?u tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân " tấp nập" và "không ngần ngại"?
(Nguy?n �i Qu?c, Thu? mỏu)
THẢO LUẬN

-Vấn đề nghị luận trong đoạn trích là gì?
-Để làm rõ vấn đề nghị luận này tác gỉa đã lâp luận như thế nào?
-Tìm những câu văn, đoạn văn có yếu tố tự sự, miêu tả trong đoạn văn?

a, Sau nữa việc săn bắt thứ "vật liệu biết nói" đó, mà lúc bấy giờ nguười ta gọi là "chế độ lính tình ngưuyện" (danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn.
Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy đưuợc tiến hành nhuư thế này: Vị " chúa tỉnh"- mỗi viên công sứ ở Đông Duương quả là một vị "chúa tỉnh" -ra lệnh cho bọn quan lại duưới quyền , trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số ngưuời nhất định . Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở {...] thì các ông tuướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng tóm những ngưuời khoẻ mạnh, nghèo khổ, những nguười này chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu đưuợc. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đuường : "đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra".
(Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)
-PTBĐ: Nghị luận.
-Vấn đề NL: Vạch trần sự tàn bạo của cái gọi là chế độ lính tình nguyện.
- Đoạn văn sử dụng yếu tố tự sự: Kể về thủ đoạn bắt lính của quan cai trị Pháp.


b, ấy thế mà trong một bản bố cáo với những ngưuời bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dưuơng , sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính còn sống sót và truy tặng những nguười sẽ hi sinh " cho Tổ quốc", đã trịnh trọng tuyên bố rằng:
" Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê huương xiết bao trìu mến để ngưuời thì hiến xưuơng máu của mình nhuư lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình nhuư lính th?."
Nếu quả thật ngưuời An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lai có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trưuớc khi xuống tàu, bị nhốt trong một truường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưuỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cu?c bi?u tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân " tấp nập" và "không ngần ngại"?
(Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)
-PTBĐ: Nghị luận.
-Vấn đề NL: Vạch trần sự giả dối của cái gọi là chế độ lính tình nguyện.
- Đoạn văn sử dụng yếu tố miêu tả: Miêu tả cảnh khổ sở của người bị bắt đi lính.
a, Sau nữa việc săn bắt thứ "vật liệu biết nói" đó, mà lúc bấy giờ nguười ta gọi là "chế độ lính tình ngưuyện" (danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn.
Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy đưuợc tiến hành nhuư thế này: Vị " chúa tỉnh"- mỗi viên công sứ ở Đông Duương quả là một vị "chúa tỉnh" -ra lệnh cho bọn quan lại duưới quyền , trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số nguười nhất định . Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở {...] thì các ông tuướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền.
Thoạt tiên, chúng tóm những ngưuời khoẻ mạnh, nghèo khổ, những nguười này chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu đưuợc. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc với gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đuường : "đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra".
b, ấy thế mà trong một bản bố cáo với những ngưuời bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dưuơng , sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính còn sống sót và truy tặng những nguười sẽ hi sinh " cho Tổ quốc", đã trịnh trọng tuyên bố rằng:
" Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê huương xiết bao trìu mến để ngưuời thì hiến xưuơng máu của mình nhuư lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình nhuư lính th?."
Nếu quả thật ngưuời An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lai có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trưuớc khi xuống tàu, bị nhốt trong một truường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưuỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cu?c bi?u tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân " tấp nập" và "không ngần ngại"?
a, Sau nữa việc săn bắt thứ vật liệu biết nói đó, mà lúc bấy giờ nguưưười ta gọi là chế độ lính tình nguyện đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Sự thật đó đuược thể hiện trong suốt quá trình bắt lính ở các tỉnh, huyện xã, thôn trong cả nưuớc Việt Nam. Hoặc đi lính tình nguyện hoặc phải nộp tiền.

b, Thế mà trong bản bố cáo với những ngưuời bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Duương, sau khi hứa hẹn khen thuưởng và truy tặng những ngưuời đã hi sinh cho Tổ quốc còn tuyên bố về sự phấn khởi, tình nguyện đi lính của họ. Những lời nói trên hoàn toàn trái nguược với những sự thật về những hành động ngưuợc đãi của nhà cầm quyền Pháp và Sài Gòn.
Các dân tộc anh em trên đất nưuớc chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn truyện anh hùng đẹp. Có truyện đã trở thành truường ca lớn, nhuư Đam San, Sinh Nhã v.v.Riêng "chàng Trăng" của dân tộc Mơ - nông và "nàng Han" của dân tộc Thái là hai truyện có nhiều nét giống với truyện "Thánh Gióng" ở miền xuôi.
Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù truưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ chàng trên rừng, phó mặc cho trời đất. Suốt ngày chàng không nói,không cuười, chỉ thích chơi khiên đao, Sau đó, chàng cuưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng trốn vào mặt trăng để đêm đêm soi sáng xuống dòng thác Pông -gơ - nhi những vầng sáng bạc.
Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. Quân nàng liên kết với nguười Kinh, thêu cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc của nàng mà đánh tan đuược giặc. Muường bản đang vui thắng trận thì nàng hoá thành tiên lên trời, sau khi tắm ở sông Nậm Bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng đã dùng diệt giặc. Từ đấy hàng năm đến ngày nàng lên trời, dân bản mưuờng lại mở hội rưuớc cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bờ tắm.Và trên dãy núi Pu -keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của nguười Kinh.
So sánh với những chuyện nói trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực sự là một bản anh hùng ca và là anh hùng ca của nguười Việt cổ.
Các yếu tố tự sự, miêu tả trong chuyện chàng Trăng.
Các yếu tố tự sự,miêu tả trong trong chuyện nàng Han.
Truyện
Thánh Gióng
- Kể chuyện thụ thai, mẹ bỏ lên rừng. Chàng không nói, không cưuời; cưuỡi ngựa đá đi giết bạo chúa rồi biến vào mặt trăng, đêm đêm soi dòng thác bạc Pông -gơ - nhi .
-Nàng Han liên kết với người Kinh, thêu cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc, đánh giặc ngoại xâm. Thắng trận nàng hoá thành tiên bay lên trời trên dãy núi Pu - keo vẫn còn những vũng ao chi chít - những vết chân voi của nàng Han .
Hoàn toàn không kể, tả.

II.Luyện tập
Bài tập 1: Chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn nghị luận
dưuới đây và cho biết tác dụng của chúng.

Sắp Trung thu. Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trưuớc rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mưuời mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cuười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ lồng trong bóng cây..Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, ngưuời tù phải thốt lên:
"Đối thử lưuơng tiêu nại nhuược hà"
(Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ)
[...] Vậy trưuớc cảnh đẹp đêm nay, truước cái đẹp đêm lành này ( đối thử luương tiêu ), biết làm sao bây giờ ( nại nhưuợc hà)? Một câu hỏi hay một câu than đều có nghĩa. Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Hơn nữa, bối rối, xao xuyến. Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thuưởng thức, muốn chan hoà, muốn giãi bày, bộc lộ. Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ. Tâm trạng ngưuời tù nhuư vậy nhuưng nguười tù đành nhưu phải làm lơ. Nhuư đành để mặc cho đêm đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục. Nghĩa là bao nhiêu dạt dào truước trăng truước đêm, trưuớc cái đẹp cái lành, phải ẩn vào bên trong, vùi vào im lặng.
(Lê Trí Viễn, một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh)
Yếu tố tự sự
Sắp Trung thu
Đêm trưuớc rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ.
Mưuời mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cuười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam.
Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ. Tâm trạng nguười tù nhưu vậy nhuưng ngưuời tù đành nhưu phải làm lơ. Nhưu đành để cho đêm đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục.
Yếu tố miêu tả
Trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ lồng trong bóng cây...
..Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, ngưuời tù phải thốt lên...
Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưuởng thức, muốn chan hoà, muốn giãi bày, bộc lộ.

=> Giúp ngưưuời đọc hình dung rõ hơn về hoàn cảnh sáng tác của bài thơ và tâm trạng của Bác.
=>Giúp nguười đọc nhuư trông thấy trưuớc mắt khung cảnh của đêm trăng và cảm xúc của Bác- nguười tù cách mạng
Bài 2:
Nếu viết bài tập làm văn theo đề bài: “Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao “ Trong đầm gì đẹp bằng sen” thì em cần vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài làm không? Vì sao?
Viết đoạn văn nghị luận có sử dụng yếu tố
miêu tả hoặc tự sự.
Sen là loại cây, loại hoa đẹp nhất trong đầm . Bằng cách nói so sánh “gì đẹp bằng”, tác giả tự hào khẳng định: “trong đầm gì đẹp bằng sen”. Câu thứ hai giới thiệu cụ thể vẻ đẹp của đầm sen. Nhà thơ dân gian đang cùng chúng ta say mê ngắm đầm sen một ngày hè đẹp”.Trên mặt hồ trong vắt, lá sen xanh xoè ra như những chiếc lọng xinh xinh, những bông sen trắng, sen hồng nở xòe ra, nhị hoa màu vàng tươi, tỏa hương thơm ngào ngạt. Lá, hoa, nhị, xanh, trăng, vàng, bấy nhiêu nét vẽ chấm phá trong một câu câu thơ tám từ mà làm nổi bật vẻ đẹp của sen với màu sắc hài hòa. Sự thần diệu của lời ca là chẳng nói đến hương sen mà người đọc vẫn cảm thấy hương sen tỏa ngát, tâm hồn lâng lâng.