Bài 28. Thực hành: Xem băng hình về tập tính của sâu bọ

THỰC HÀNH XEM BĂNG HÌNH VỀ TẬP TÍNH CỦA SÂU BỌ.

Sâu bọ thuộc ngành chân khớp. Đây là lớp động vật vô cùng phong phú với hơn một triệu loài, chúng giữ một vai trò quan trọng trong giới tự nhiên.
Tỷ lệ số lượng các loài trong các ngành, lớp Động vật.
Tập tính sâu bọ là những hoạt động sống đặc trưng đáp ứng lại tác nhân của ngoại cảnh, có các đặc điểm:
+ Thể hiện hoạt động sống của sâu bọ, đặc biệt về dinh dưỡng và sinh sản
+ Đáp ứng của sâu bọ với các kích thích bên ngoài hay bên trong cơ thể.
+ Gia tăng tính thích nghi và tồn tại của sâu bọ.
+ Có khả năng chuyển giao được từ các thể này sang cá thể khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác.
TẬP TÍNH
Quan sát và thảo luận nhóm hoàn thành nội dung bảng sau
Nội dung chính của băng hình:

- Giác quan: 5 giác quan
- Thần kinh
- Tập tính:
+ Tập tính về sinh sản
+ Tập tính thích nghi - tồn tại.
+ Tập tính về dinh dưỡng.
Sâu bọ có đủ 5 giác quan. Xúc giác biểu thị dưới dạng các lông và các râu của chúng, đặc biệt là hai râu dài phía trước

Khứu giác ở dạng các hố trên râu. Khứu giác của loài ruồi rất nhạy. Ở loài bướm, chúng có thể nhận ra các mùi (hocmôn) của nhau cách xa hàng km.

- Em hãy quan sát, theo dõi một số tập tính của sâu bọ thường thể hiện: trong tìm kiếm, cất giữ thức ăn, trong sinh sản và trong quan hệ giữa chúng với con mồi hoặc kẻ thù.
- Ghi chép các diễn biến của từng tập tính ở sâu bọ sau khi xem xong băng hình.
Vị giác là các nhú lồi ở tua miệng hay ở bàn chân. Sâu bọ là những nhà vô địch nhận ra các vị dù nồng độ pha rất loãng.
Thị giác của sâu bọ rất đặc biệt . Một số loài có mắt kép, có thể điều chỉnh để nhìn thấy tia tử ngoại. Một số loài vừa có mắt kép vừa có mắt đơn. Chúng có thể nhìn với góc nhìn rất rộng.

Thính giác: các râu và các lông của sâu bọ rất nhạy với dao động âm, giúp chúng định hướng được nguồn âm phát ra, thậm chí loài muỗi còn nghe được siêu âm. Người ta chế ra được các máy phát siêu âm để đuổi muỗi.
Về thần kinh, não của sâu bọ phát triển có 3 phần: não trước, não giữa, não sau. Đây chính là cơ sở lưu giữ, di truyền những tập tính bản năng của sâu bọ.
3. a - Tập tính về dinh dưỡng: Phần lớn đây là tập tính học được từ bố mẹ, từ quá trình sống của bản thân động vật
Đàn kiến tha thức ăn về tổ
Kiến chăn nuôi dệp sáp để hút dịch ngọt do dệp tiết ra làm nguồn thức ăn
Kiến khâu tổ
Kiến định hướng, di chuyển
Ve sầu hút nhựa cây
Tập tính dinh dưỡng.
Bọ cánh cứng hút nhựa cây
Ấu trùng ong
Sáp ong
Tổ ong tự nhiên
Kiến trúc tổ ong
Ấu trùng ong
Tập tính bầy đàn
Tổ chức đàn ong
Bọ xít xanh
Ấu trùng bọ xít
Bọ xít đỏ
Thành trùng,trứng, ấu trùng sâu ăn tạp trong đất
Thiệt hại do sâu ăn tạp trên lá đậu nành, ớt, cải, xà lách, dưa hấu
III- 1: TẬP TÍNH SINH SẢN
Bao gồm các hoạt động ghép đôi, sinh sản và chăm sóc bảo vệ thế hệ sau
* Hoạt động ghép đôi gồm các quan hệ đực, cái trước sinh đẻ.Trong hoạt động ghép đôi, việc phát ra các tín hiệu kích thích và kêu gọi con cái là rất quan trọng kích thích chủ yếu từ bên ngoài nhờ cơ quan thụ cảm khứu giác, thị giác, thính giác.
Hoạt động ghép đôi

Nhiều loài như ve, bọ cánh cứng . . . Có giai đoạn sâu ấu trùng kéo dài tới 3 năm, còn giai đoạn trưởng thành ngắn , hầu như chỉ làm nhiệm vụ duy trì nòi giống .
Hoạt động ghép đôi
Ve sầu
Con non an l�
Kén
Chu trình phát triển của con tằm
Bu?m ng�i
Tr?ng
Sâu non
Kén
Nhộng
2 - Biến thái không hoàn toàn
- Cào cào (châu chấu) đẻ ra trứng.
- Trứng nở ra cào cào con và lột xác nhiều lần ra cào cào trưởng thành.
- Con trưởng thành bao giờ cũng có 3 đôi chân, đầu có 2 râu, và hô hấp bằng hệ thống ống khí

Nhiều loài như ve, bọ cánh cứng . . . Có giai đoạn sâu ấu trùng kéo dài tới 3 năm, còn giai đoạn trưởng thành ngắn , hầu như chỉ làm nhiệm vụ duy trì nòi giống .
Hoạt động sinh sản
Ve sầu








Tập tính sinh sản: Tạo kén
Môi trường sống của các giai đoạn cũng khác nhau: ấu trùng của chuồn chu?n (con bà mụ) sống dưới nước đang săn mồi.
Hoạt động sinh sản
Nhiều loài như ong , mối, kiến sống tập trung thành đàn có tổ chức chặt chẽ như một "xã hội" . Tất nhiên đây chỉ là bản năng
T?P T�NH: TH�CH NGHI VAỉ TO�N TAẽI
2. c - TẬP TÍNH THÍCH NGHI VÀ TỒN TẠI
Sâu bọ sống thích nghi với môi trường.
Trong điều kiện thuận lợi chúng sinh sôi nảy nở rất nhiều gây ra đại dịch : Châu chấu , rầy nâu . .
TẬP TÍNH THÍCH NGHI VÀ TỒN TẠI
?ng d?ng t?p tính trong chan nuơi, trong tr?ng tr?t

VD: Bọ rùa được thả để diệt rệt cam,…
Dựa vào tập tính giao phối của nhiều loại côn trùng gây hại tạo ra cá thể đực bất thụ để chúng không có khả năng sinh sản và dần biến mất.
Bọ rùa
Bọ rùa tiêu diệt rệp
Cà cuống
Tinh dàu - Cà cuống
Về đặc điểm tập tính: phần lớn các sâu bọ trải qua nhiều biến thái trong một vòng đời. Bướm trưởng thành giao phối đẻ ra trứng, trứng nở ra sâu.
Sâu phát triển thành ấu trùng, ấu trùng biến thái thành con trưởng thành.
Cào cào , châu chấu biến thái không hoàn toàn. Trứng nở ra cào cào con và lột xác nhiều lần ra cào cào, châu chấu trưởng thành . Con trưởng thành bao giờ cũng có 3 đôi chân , đầu có 2 đôi râu.
Nhiều loài như ve, bọ cánh cứng … có giai đoạn sâu, ấu trùng dài tới 3 năm, giai đoạn trưởng thành ngắn, chỉ làm nhiệm vụ duy trì nòi giống.
Môi trường sống của các giai đoạn cũng khác. Con bà mụ, ấu trùng của chuồn chuồn sống dưới nước. Nó đang bị săn mồi.
Sâu bọ sống thích nghi với môi trường. Trong điều kiện thuận lợi, chúng sinh sôi nảy nở rất nhiều gây ra đại dịch: châu chấu, rầy nâu…
Một số loài như mối, muỗi …gây hại cho con người nhưng ở dưới góc độ môi trường thiên nhiên không thể thiếu chúng.
Nhiều loài sâu bọ có khả năng ngụy trang tránh kẻ thù. Chúng thay đổi dáng vẻ bề ngoài như cảnh vật môi trường quanh nó.

Nhiều loài ong, mối , kiến … sống thành tập đoàn có tổ chức chặt chẽ như “một xã hội”. Tất nhiên đây chỉ là bản năng.

Sâu bọ nhiều loài có ích cho con người như : thụ phấn cho hoa, làm dược liệu, dược phẩm.
Nhiều loài là thiên địch của nhau. Nhà nông lợi dụng những con có ích để tiêu diệt các con có hại. Bọ ăn sâu …
Sâu bọ còn rất nhiều điều kỳ thú mà con người chưa tìm hiểu hết được
Hoàn thành nội dung bảng sau
Thu hoạch: Ghi chép ngắn gọn về từng tập tính của sâu bọ sau khi xem xong băng hình