Bài 28. Những ngôi sao xa xôi

Tiết 141 - 142 : Đọc - hiểu văn bản :
Những ngôi sao xa xôi (Trích)
( Lê Minh Khuê )
Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo về dự tiết học !
Kiểm tra bài cũ
Câu1:Tóm tắt ngắn gọn truyện ngắn "Bến quê" của Nguyễn Minh Châu ?
Câu2:Nhận định nào sau đây là đúng về nhân vật Nhĩ ?
A. Là người đi nhiều, biết nhiều về các địa danh trên thế giới nhưng lại có tình cảm hời hợt với quê hương.
B. Là người suốt đời chỉ mong muốn những điều nhỏ bé, bình thường mà không đạt được.
C. Là người biết nâng niu, trân trọng vẻ đẹp gần gũi, bình dị của cuộc sống, quê hương.
D. Là người suốt đời sống trong khổ đau, dằn vặt.
Câu3: ý nào sau đây thể hiện chính xác nhất giá trị nhân đạo của tác phẩm "Bến quê"
Tác phẩm thức tỉnh ở mỗi con người niềm trân trọng những vẻ đẹp và những giá trị, gần gũi của cuộc sống, gia đình, quê hương.
B. Tác phẩm đề cập đến những tình cảm thiêng liêng nơi sâu thẳm tình cảm con người :tình cảm gia đình, tình anh em bạn bè.
C. Tác phẩm khắc hoạ cuộc sống của một người trong những ngày cuối cùng của cuộc đời với nỗi khố đau và niềm khao khát cháy bỏng.
D. Thức tỉnh con người hãy biết tìm đến chỗ dựa tình thần lớn laocủa cuộc đời mỗi khi găp khó khăn.


1. Tác giả:
- Lê Minh Khuê: sinh năm 1949 - quê ở Thanh Hoá. Thuộc thế hệ những nhà văn thời kỳ k/c chống Mỹ. Là thanh niên xung phong chuyên viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế, sắc sảo, đặc biệt là tâm lí phụ nữ. Hi?n nay b� l� ch? t?ch H?i d?ng Van xuụi c?a H?i Nh� van H� N?i, v� phú ch? t?ch H?i d?ng Van xuụi, H?i Nh� van Vi?t Nam. B� dó hai l?n do?t gi?i thu?ng c?a H?i Nh� van Vi?t Nam v?i t?p truy?n M?t chi?u xa th�nh ph? v� Trong l�n giú heo may. Tỏc ph?m chớnh c?a Lờ Minh Khuờ l� Nh?ng ngụi sao xa xụi, Cao di?m mựa h?, Do?n k?t, Bi k?ch nh?, M�u xanh man trỏ, M?t mỡnh qua du?ng...
+ Sau 1975: Viết về những chuyển biến xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.
Đề tài:
+ Trước 1975: Viết về cuộc sống chiến đấu của TNXP, bộ đội trên đường Trường Sơn.
- Tác phẩm sáng tác năm 1971 - cuộc kháng chiến chống Mĩ vô cùng cam go, ác liệt.
Tác phẩm thời hậu chiến của bà quan tâm đến hậu quả chiến tranh đối với đất nước mình, những vấn đề sau khi thống nhất đất nước, sự nghèo đói và tình trạng xói mòn văn hóa và tinh thần khi đất nước chuyển đổi sang một xã hội tiêu thụ. Những vấn đề này được thể hiện bằng một văn phong đẹp, chua xót và trang nghiêm”.
Nhà văn Lê Minh Khuê ®· đoạt giải thưởng văn học quốc tế mang tên văn hào Hàn Quốc Byeong-ju Lee (2008)
Giải thưởng Byeong-ju Lee được thành lập từ Liên hoan Văn học Quốc tế Hadong năm 2007, mỗi năm xét trao giải cho một nhà văn duy nhất. Ứng viên được chọn trong số các nhà văn xuất sắc của Hàn Quốc và nhiều nước trên thế giới.
- Tác phẩm sáng tác năm 1971 - cuộc kháng chiến chống Mĩ vô cùng cam go, ác liệt.
- Tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ (Truyện ngắn - 1978), Đoàn kết (1980), Bi kịch nhỏ (1993), Một mình qua đường (tập truyện - 2006).
Tóm tắt truyện:
Ba nữ TNXP là chị Thao, Nho và phương Định trong tổ trinh sát mặt đường tại trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc của họ rất nguy hiểm: Quan sát địch thả bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu vị trí bom chưa nổ, phá bom thông đường.
Họ sống hồn nhiên, thanh thản, mơ mộng và rất yêu thương, gắn bó với nhau trong tình đồng đội.
Phần cuối truyện miêu tả hành động và tâm trạng các nhân vật chủ yếu là Phương Định trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự săn sóc của hai người đồng đội.
Nh?n xét về ngôn ngữ, giọng điệu và cách viết câu trong văn bản?
Truyện được trần thuật theo ngôi thứ mấy? Người kể chuyện là ai? Cách chọn ngôi kể như vậy có tác dụng gì?
Thảo luận nhóm 3p
- Giọng điệu: Tự nhiên gần với khẩu ngữ thể hiện tính cách trẻ trung, nhí nhảnh.
- Câu văn: Ngắn, nhịp nhanh tạo không khí khẩn trương của chiến trường.
- Ngôi thứ nhất - người kể là nhân vật chính (Phương Định)
-> Tác dụng: Thuận lợi để miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật một cách chân thật, sinh động.
Bố cục: 2 phần
Phần 1: Chúng tôi. Thường xuyên.
=> Giới thiệu về ba nhân vật nữ thanh niên xung phong.
Phần 2: Tôi một quả bom.trong tâm trí tôi.
=> Một lần phá bom và tâm trạng của họ.

Hoàn cảnh sống và chiến đấu.
Chúng tôi có ba người. Ba cô gái. Chúng tôi ở trong một hang dưới chân cao điểm. Con đường qua trước hang, kéo lên đồi, đi đến đâu đó, xa ! Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tứơc khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to...
Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Người ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đường. Cái tên gợi sự khát khao làm nên những sự tích anh hùng.... Chúng tôi bị bom vùi luôn... Cười thì hàm răng trắng loá lên khuôn mặt nhem nhuốc. Những lúc đó chúng tôi gọi nhau là "những con quỷ mắt đen".
Còn chúng tôi thì phải chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. . Cú ? dõu nhu th? n�y khụng: d?t b?c khúi, khụng khớ b�ng ho�ng, mỏy bay dang ?m ỡ xa d?n. Th?n kinh cang nhu chóo, tim d?p b?t ch?p c? nh?p di?u, chõn ch?y m� v?n bi?t r?ng kh?p chung quanh cú nhi?u qu? bom chua n?. Cú th? n? bõy gi?, cú th? ch?c n?a. Nhung nh?t d?nh s? n?... R?i khi xong vi?c, quay l?i nhỡn c?nh do?n du?ng m?t l?n n?a, th? ph�o, ch?y v? hang.
-> Hoàn cảnh sống, công việc khó khăn, gian khổ, nguy hiểm.
họ còn rất trẻ, có tinh thần trách nhiệm cao, tình đồng chí thắm thiết, keo sơn
kiên cường, dũng cảm, lạc quan, yêu đời
lòng yêu nước, khát vọng hoà bình
tâm hồn trong sáng, giàu mơ ước, dễ xúc cảm
Thảo luận nhóm :
Những nét chung về ba nhân vật nữ TNXP là gì ?

+ Nho : thích ăn kẹo, trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng.
* Điểm riêng:
+ Chị Thao : chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực,...thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt laị, mặt tái mét. áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu, tỉa đôi lông mày nhỏ như cái tăm...trong công việc ai cũng gờm chị : cương quyết, táo bạo ... Chị thích chép bài hát, chép cả lời tôi bịa ra nữa.
Hình ảnh Phương Định.
Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá, hai bím tóc dày tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm !"...thÝch ng¾m m¾t t«i trong g­¬ng...c¸c anh l¸i xe hay ph¸o thñ hay hái ...
Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hát. Lời tôi bịa lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình...
?Tự ý thức mình là một cô gái đẹp, thích hát, thích làm điệu, làm bộ, l?c quan, yêu đời, yêu cuộc sống.
Tôi thích nhiều bài. Những bài hành khúc bộ đội hay hát trên những ngả đường mặt trận. Tôi thích dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xô. Thích ngồi bó gối mơ màng...
Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước đi. Ở bên quả bom, kề sát với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người như cũng trở nên sắc nhọn hơn: Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành...Tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Dây mìn dài, cong mềm. Tôi khoả đất rồi chạy lại chỗ ẩn nấp của mình....
Quen råi. Mét ngµy chóng t«i ph¸ bom ®Õn năm lÇn. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ tới cái chết, một cái chết mờ nhat, không cụ thể. Còn cái chính liệu mìn có nổ, bom có nổ không...Tôi nghĩ thế, nghĩ thêm : đứng cẩn thận, mảnh bom ghim vào cánh tay thì thật là phiền...
Tâm trạng Phương Định trong một lần phá bom
?g?n bú, yờu thuong, cham súc cho d?ng d?i,
Tôi rửa cho Nho bằng nước đun sôi trên bếp than. Bông băng trắng. Vết thương không sâu lắm, vào phần mềm. Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng. Tôi tiêm cho Nho. Nho lim dim mắt, có lẽ không đau lắm.
...pha s÷a cho Nho uèng.
? Bản lĩnh, dũng cảm, giàu kinh nghiệm , tự trọng có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, khụng s? hi sinh.
=> Miêu tả sinh động, chân thực, thể hiện được một thế giới nội tâm phong phú, trong sáng.

- Mưa đá !Cha mẹ ơi ! Mưa đá !
- vui thích cuống cuồng, những niềm vui con trẻ của tôi lại nở tung ra, say sưa, tràn đ?y...
- Nhưng tạnh mất rồi...Sao chóng thế ? Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói nổi, nhớ mẹ tôi, cửa sổ, ngôi sao to trên bầu trời,...những ngọn điện lung linh như những ngôi sao...
=> Phương Định là con người mới tiêu biểu cho lớp trẻ thời kì kháng chiến chống Mỹ: dũng cảm, gan dạ, kiên cường, lạc quan, hồn nhiên, trong sáng, cao đẹp.
*Cảm xúc trước trận mưa đá
=> Vui thích cuống cuồng, nhớ gia đình, quê hương.
+ Nghệ thuật : Sử dụng ngôi kể phù hợp, cách miêu tả tâm lý nhân vật và ngôn ngữ nhân vật, lời trần thuật, đối thoại tự nhiên.
+ Nội dung : Tâm hồn trong sáng, tinh thần lạc quan dũng cảm của thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam trong thời chống Mĩ.
III. Luyện tập:
Bài tập 1: Nêu một số bài thơ viết về tuổi trẻ Việt Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước ?
Bài thơ về tiểu đội xe không kính ; Gửi em cô thanh niên xung phong (Phạm Tiến Duật) ; Khoảng trời hố bom (Lâm Thị Mĩ Dạ) ; Dáng dứng Việt Nam (Lê Anh Xuân)...
B?i mự tr?i mựa hanh
Nu?c tr?ng khe mựa lu
éờm r?ng d�i l� dờm khụng ng?
Em v?n di, du?ng v?n li?n du?ng

C?nh gi?ng nu?c cú bom t? tru?ng
En khụng r?a ng? ng�y chõn l?m
Ng�y em phỏ nhi?u bom n? ch?m
éờm n?m mo núi m? vang nh�
Chuy?n k? t? n?i nh? sõu xa
Thuong em, thuong em, thuong em bi?t m?y...
(Gửi em cô thanh niên xung phong -Phạm Tiến Duật)
Bài tập 2 :
Nêu cảm nghĩ của em về nhân vật yêu thích trong truyện ?
Em nằm dưới đất sâu
Như khoảng trời đã nằm yên trong đất
Đêm đêm, tâm hồn em tỏa sáng
Những vì sao ngời chói, lung linh.
Có phải thịt da em mềm mại, trắng trong
Đã hóa thành những làn mây trắng
Và ban ngày khoảng trời ngập nắng
Đi qua khoảng trời em
Vầng dương thao thức

(Kho¶ng trêi – hè bom, L©m ThÞ MÜ d¹)