Bài 28. Những ngôi sao xa xôi

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo
về dự giờ Ngữ Văn lớp 9A
KIỂM TRA BÀI CŨ
- Thế nào là thành phần khởi ngữ?
Chuyển câu sau thành câu có thành phần khởi ngữ ?
Hình như người ta sợ cái uy quyền thế của quan.
Đáp án:
Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu. Trước khởi ngữ có thể thêm các quan hệ từ: về, đối với…
Hình như quan người ta sợ cái uy quyền thế.

Có lẽ, trời không mưa.
Đọc các câu sau đây (Trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang sáng)
a/ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng,con anh sẽ chạy xô vào lòng anh,sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
b/Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
=> a/ Với lòng mong nhớ của anh, anh nghĩ rằng,con anh sẽ chạy xô vào lòng anh,sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
=> b/Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
Lưu ý :
- Những yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu như:
+ Chắc hẳn, chắc là, chắc chắn...(chỉ độ tin cậy cao)
+ Hình như, dường như, hầu như, có vẻ như…(chỉ độ tin cậy thấp)
- Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như: theo tôi, ý ông ấy, theo anh..
VD:Theo anh, anh thấy sự việc như thế nào?
- Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như: à, ạ, hả, hử, nhé, nhỉ, đây, đấy…(đứng cuối câu)
VD:Mai đi lúc 7 giờ nhé!
Xác định thành phần tình thái trong các ví dụ sau:
1- Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về.
( "Sang thu"- Hữu Thỉnh)
2- Lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam và có lẽ cả thế giới, có một vị Chủ tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bên cạnh chiếc ao làm "cung điện" của mình.
(Phong cách Hồ Chí Minh- Lê Anh Trà)
3- Theo tôi, anh ấy là một người tốt.
4- Chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
H×nh nh­, cã lÏ thÓ hiÖn c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ cña ng­êi nãi.
Theo t«i thÓ hiÖn ý kiÕn cña ng­êi nãi
¹ thÓ hiÖn th¸i ®é kÝnh träng cña ng­êi nãi víi ng­êi nghe.

Ví dụ :SGK/18
a/ Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
b/ Trời ơi,chỉ còn có năm phút!

=> Ồ! Sao mà độ ấy vui thế. .
=> Trời ơi! Chỉ còn có năm phút!

Bài tập 1:Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau đây:
a/ Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ , có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân , Làng )
b/Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác , nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ SaPa )
c/ Trong giờ phút cuối cùng ,không còn đủ sức trăng trối lại điều gì , hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được ,anh đưa tay vào túi , móc cây lược,đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu .
(Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà)
d/Ông lão bỗng ngừng lại ,ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm .Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được .
(Kim Lân , Làng )
a/ Có lẽ - Thành phần tình thái chỉ độ tin cậy ở mức độ thấp.
b/Chao ôi – Thành phần cảm thán biểu thị tình cảm tiếc nuối.
c/ Hình như – Thành phần tình thái chỉ thái độ tin cậy thấp .
d/Chả nhẽ -Thành phần tình thái biểu thị thái độ, giả định, ước muốn .
Bài tập 2 :Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn)
(Chú ý :những từ ngữ thể hiện cùng một mức độ tin cậy thì xếp ngang nhau .)
chắc là,
dường như ,
chắc chắn
, có lẽ
, chắc hẳn
, hình như
, có vẻ như
dường như,hình như ,có vẻ như
có lẽ
chắc là
chắc hẳn
chắc chắn
Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây,với từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra,với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất.Tại sao tác giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)lại chọn từ chắc?
Bài tập 3:
- Từ chịu trách nhiệm
Cao nhất : chắc chắn
Thấp nhất : hình như
- Chọn chắc là vì: nó biểu thị được thái độ, lòng khát khao của nhân vật đối với sự việc sẽ sảy ra. Ở đây niềm tin của nhân vật ở mức độ chưa chắc chắn khi sự việc chưa sảy ra.
Bài tập 5 : Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện ,thơ ,phim , ảnh ,tượng…),trong đoạn văn đó có câu chứa thành phấn tình thái hoặc cảm thán .
Đọc “ trong lòng mẹ” của nhà văn Nguyên Hồng, ta bắt gặp hình ảnh một em bé mồ côi bố, phải xa mẹ, sống thui thủi cô đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiệt của bà cô. Em phải chịu những ngày thàng đau khổ, tủi nhục. Nhưng trong những ngày tháng đau khổ ấy, trái tim yêu thương của em vẫn dành cho mẹ một cách đằm thắm và trọn vẹn. Cuộc gặp gỡ mẹ sau một năm trời xa cách là một niềm hạnh phúc vô bờ. Ôi, thật không gì bằng khi được sống trong vòng tay yêu thương của mẹ
Bài tập 4: Choùn moọt trong nhửừng thaứnh pha�n caỷm thaựn hay tỡnh thaựi cho saỹn ủeồ ủie�n vaứo choó troỏng cho phuứ hụùp (chaộc chaộn, coự leừ, ủuựng laứ, chaộc haỳn, theo toõi, trụứi ụi, hụừi oõi ) :
Đọc Truyện Kiều của Nguyễn Du, không ai không thương xót cho số phận của nàng Kiều - một người con gái tài hoa bạc mệnh. Có thấu hiểu quãng đời mười lăm năm lưu lạc của nàng thì chúng ta mới thấy hết sự tàn bạo, độc ác của tầng lớp thống trị thời bấy giờ. , một xã hội chỉ biết chạy theo đồng tiền, sẵn sàng chà đạp lên nhân phẩm, giá trị con người. đại thi hào Nguyễn Du phải đau lòng lắm khi viết ra những nỗi đau,sự bất công trong xã hội mà ông đã sống và chứng kiến.
Chắc chắn
Hỡi ôi
Chắc hẳn
Phân biệt sự giống và khác nhau giữa thành phần tình thái và thành phần cảm thán?
- Đều là thành phần biệt lập.
- Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói tới trong câu.
Được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận...)
Nội dung bài học cần khắc sâu
Các thành phần biệt lập
Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Thành phần tình thái
(Được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu)
Thành phần cảm thán
(Được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói: vui, buồn, mừng, giận...)
HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
-Học thuộc ghi nhớ, xem lại các bài tập.
-Chuẩn bị bài : Nghị luận về một sự việc ,hiện tượng đời sống .
Yêu cầu :
+ Đọc trước văn bản Bệnh lề mề
+ Trả lời các câu hỏi trong phần tìm hiểu
+ Xem bài tập 1 , 2 (SGK/21).Hội ý trong tổ để làm trước hai bài tập này .(liên hệ với kiến thức Phép phân tích tổng hợp)