Bài 28. Những ngôi sao xa xôi

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 9
Giáo viên: Lê Thị Tiến
Trong truyện ngắn “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu, nhân vật Nhĩ cảm nhận về những điều gì? Cảm nhận của Nhĩ có ý nghĩa như thế nào?
=> Nhĩ cảm nhận về những điều thật gần gũi, bình dị trong cuộc sống: cảnh vật xung quanh anh, người vợ và bãi bồi. Những cảm nhận của Nhĩ là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững, thường tình mà lại rất sâu xa trong cuộc sống. Đó là những giá trị của cuộc sống gia đình và vẻ đẹp bình dị của quê hương.
Kiểm tra bài cũ
Chỉ ra các tình huống nghịch lí trong truyện “Bến quê” và cho biết ý nghĩa của những tình huống nghịch lí ấy?
Nhĩ từng đi nhiều nơi trên thế giới những đến cuối đời căn bệnh quái ác buộc chặt anh trên giường bệnh
Nhĩ “đi không sót một xó xỉnh nào trên trái đất” nhưng chưa từng đặt chân lên bãi bồi ngay cạnh cửa sổ nhà mình.
Nhĩ nhờ anh con trai thực hiện ước muốn cuối cùng của mình nhưng anh con trai đã không hiểu ý bố.
Ý nghĩa của các tình huống nghịch lí: Cuộc đời thường có những điều bất thường, vượt ra ngoài dự định và ước muốn của chúng ta. Có khi phải “đi qua những con đường vòng vèo chùng chình của cuộc đời” mới nhận ra được giá trị đích thực của cuộc sống.
Kiểm tra bài cũ
Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật:
- Ngôi kể thứ ba.
-Sáng tạo trong việc xây dựng các tình huống nghịch lí của truyện.
-Truyện có nhiều hình ảnh, chi tiết mang tính biểu tượng.
Truyện được trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật.
- Ý nghĩa: Truyện chứa đựng những suy ngẫm, trãi nghiệm sâu sắc của nhà văn về con người và cuộc đời, thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, gần gũi của gia đình, của quê hương.
Kiểm tra bài cũ
Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước,
Mà lòng phơi phới dậy tương lai
(Tố Hữu)
Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, núi rừng Trường Sơn đã chứng kiến những chiến công anh dũng của quân và dân ta. Một trong những chiến công hiển hách là sự ra đời của con đường Trường Sơn huyền thoại.
Đó là con đường huyết mạch chi viện sức người, sức của từ miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Để bảo vệ con đường này, biết bao chàng trai, cô gái đã ngã xuống. Sau đây là hình ảnh của các cô gái thanh niên xung phong tham gia san lấp hố bom, tải lương, tải đạn, dẫn đường cho xe ta đi qua
Những ngôi sao xa xôi
Tiết 143,44- Văn bản
(Lê Minh Khuê)
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
1- Tác giả, tác phẩm:
Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm.
- Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê ở Thanh Hóa, là một cây bút nữ chuyên viết truyện ngắn. Trước năm 1975, Lê Minh Khuê thường viết về cuộc sống, chiến đấu của thế hệ trẻ trên tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, nhà văn phản ánh những chuyển biến về đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.
- “Những ngôi sao xa xôi” được viết năm 1971, là một trong những truyện ngắn đầu tay của Lê Minh Khuê .
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
1- Tác giả, tác phẩm:
(xem SGK/122)
2- Đọc văn bản:
Hướng dẫn đọc:
Đọc rõ ràng, chú ý các câu đối thoại
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tóm tắt truyện
Truyện kể về ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Họ là những cô gái rất trẻ: Thao, Nho, Phương Định. Họ làm công việc hết sức nguy hiểm là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá san lấp hố bom, tính bom chưa nổ và đặt mình phá bom. Tuy vậy ba cô gái vẫn giữ vẻ trẻ trung, hồn nhiên, yêu đời và gắn bó, yêu thương nhau. Phần cuối truyện kể lại một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, chăm sóc của hai người đồng đội
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
1- Tác giả, tác phẩm:

3- Chú thích: (SGK/120121)
2- Đọc văn bản:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hoàn cảnh sống chiến đấu của “tổ trinh sát mặt đường”:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tìm những chi tiết kể về hoàn cảnh sống, chiến đấu và công việc của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường.
=>“Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Người ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đường. (…) chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh”
=>“Chúng tôi chạy trên cao điểm giữa ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom”
Qua đó, em nhận xét gì về cuộc sống chiến đấu và công việc của họ?
=>Ba cô gái sống và chiến đấu trong một hoàn cảnh vô cùng gian khổ, ác liệt.
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hoàn cảnh sống chiến đấu của “tổ trinh sát mặt đường”:
Ba cô gái sống và chiến đấu trong một hoàn cảnh vô cùng gian khổ, ác liệt. Họ sống ở trọng điểm đánh phá bom của địch. Họ “chạy trên cao điểm giữa ban ngày” để đo lượng đất đá san lấp hố bom, tính số bom chưa nổ và đặt thuốc nổ phá bom.
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét chung về phẩm chất:
Họ đều là những cô gái dũng cảm, có tinh thần trách nhiệm cao, gắn bó với tập thể, yêu thương đồng đội.
Đây là vẻ đẹp của thanh niên xung phong ở chiến trường.
Ba cô gái có những điểm gì giống nhau?
Qua đó ta thấy được điều gì về thế hệ thanh niên thời kháng chiến chống Mỹ?
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
a/ Chị Thao:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Ai là tổ trường của tổ trinh sát?
Tìm các chi tiết miêu tả chị Thao.
-Khi có tiếng máy bay trinh sát của giặc “chị Thao nhìn ra cửa hang” “chị Thao móc bánh bích qui trong túi thong thả nhai. Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực. Nhưng thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét. Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu. Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Chị thích chép bài hát. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị: cương quyết và táo bạo”
Khi Nho bị thương, lời nói và thái độ cử chỉ của chị như thế nào?
“Chị Thao vấp ngã…mắt mở to, mờ trắng đi như không còn sự sống”. Chị hỏi “Nho, bị thương ở chỗ nào? Bị ở đâu, em?” chị nghẹn ngào, không nước mắt. Chị cuống quít lên vì thương của Nho, chị bảo “Thường thế, người ngoài cảm thấy đau hơn người bị thương mà”
Qua đó, em nhận xét gì về nhân vật chị Thao?
Trong chiến đấu: từng trải, bản lĩnh, cương quyết, táo bạo.
Trong đời thường: vẫn có những rung động khát khao của tuổi trẻ và rất nữ tính.
Đối với đồng đội: Yêu thương đồng đội hơn bản thân mình
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
a/ Chị Thao:
-Trong chiến đấu: từng trải, bản lĩnh, cương quyết, táo bạo.
-Trong đời thường: vẫn có những rung động khát khao của tuổi trẻ và rất nữ tính.
-Đối với đồng đội: Yêu thương đồng đội hơn bản thân mình
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
b/ Nho:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tìm các chi tiết miêu tả về Nho.
=>Nho thản nhiên trước khi bắt tay vào công việc nguy hiểm “Sắp đấy” và chụp cái mũ sắt lên đầu.
=> Nho bình thản trước khi thực hiện công việc phá bom, cô tính bom “Bốn quả bom chậm, ít thôi”.
=>Hình ảnh Nho thật dễ thương qua cái nhìn của Phương Định “Nho vừa tắm dưới suối lên. Khúc suối đó cũng hay có bom nổ chậm. Cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo”. “Nho chống tay về đằng sau, ngả hẳn người ra. Cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn. Tôi muốn bế nó trên tay. Trong nó nhẹ và mát mẻ như một que kem trắng”.
Qua đó, em có nhận xét gì về nhân vật này?
=> Nho nhỏ nhắn, hồn nhiên, đáng yêu nhưng cũng rất bản lĩnh trong công việc nguy hiểm
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
b/ Nho:
Nho nhỏ nhắn, hồn nhiên, đáng yêu nhưng cũng rất bản lĩnh trong công việc nguy hiểm
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
c/ Phương Định:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Đọc lại đoạn văn Phương Định tự giới thiệu về mình.
“Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa lao kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo “cô có cái nhìn sao mà xa xăm”. “Xa đến đâu mặc kệ, nhưng tôi thích ngắm mắt mình trong gương. Nó dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng”.
Phương Định còn được rất nhiều chàng trai quan tâm “Không hiểu sao các anh pháp thủ và lái xe lại hay hỏi thăm tôi”
Qua các chi tiết đó, em nhận xét gì về ngoại hình và của Phương Định?
=> Phương Định như một bông hoa tươi mát giữa núi rừng Trường Sơn. Đó là một cô gái Hà Nội, có ngoại hình đẹp. Và cô cũng ý thức được về vẻ đẹp của mình.
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
c/ Phương Định:
Là một cô gái Hà Nội, có ngoại hình đẹp. Cô cũng ý thức được vẻ đẹp của mình.
Cuộc chiến đấu gian khổ không làm mất đi sự hồn nhiên, trong sáng, lãng mạn của Phương Định.
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tìm những chi tiết thể hiện tính cách trong cuộc sống thường ngày của Phương Định.
=> “Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa lời ra mà hát. Lời tôi bịa lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình”
=>“Tôi thích hát dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích “Ca-chiu-sa” của Hồng quân Liên Xô. Thích bó gối ngồi mơ màng”.
Qua đó, thể hiện tính cách gì của Phương Định?
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
1- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
c/ Phương Định:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Đọc những đoạn miêu tả diễn biến tâm lí của Phương Định trong lần phá bom.
=>“Vắng lặng đến phát sợ. (…) Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt của các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể đàng hoàng mà bước tới”
=> “Tôi dùng xẻng nhò đào đất dưới quả bom. (…) Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình…(Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành”
(…)Tim tôi cũng đập không rõ. (…). Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt không cụ thể”
Các chi tiết trên thể hiện điều gì về nhân vật Phương Định trong công việc?
=> Trong công việc cực kì nguy hiểm, Phương Định thể hiện sự dày dạn, bản lĩnh và sự nhạy cảm nhưng cũng không mất đi hồn nhiên, trong sáng và những suy nghĩ chân thực.
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
2- Hình ảnh của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường:
* Những nét tính cách riêng ở mỗi cô gái:
c/ Phương Định:
Trong công việc cực kì nguy hiểm, Phương Định thể hiện sự dày dạn, bản lĩnh và sự nhạy cảm nhưng cũng không mất đi hồn nhiên, trong sáng và những suy nghĩ chân thực.
* Tâm lí nhân vật được miêu tả chân thực sinh động, thể hiện thế giới nội tâm phong phú, trong sáng.
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Em nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật? Qua đó nhân vật được thể hiện như thế nào?
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
III- Tổng kết:
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Nét chính về nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa văn bản:
-Về nội dung: Nội dung truyện kể về việc gì?
=>Truyện kể về cuộc sống, chiến đấu của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường. Qua đó thể hiện vẻ đẹp phẩm chất của họ.
-Về nghệ thuật:
Truyện chọn phương thức trần thuật nào? Phương thức trần thuật ấy có tác dụng gì? Tâm lí nhân vật được miêu tả như thế nào?
=>Truyện chọn phương thức trần thuật từ ngôi thứ nhất cũng là nhân vật chính của truyện, giúp cho việc thực hiện thế giới nội tâm nhân vật cụ thể và tinh tế.
Em nhận xét gì về ngôn ngữ và giọng điệu kể chuyện?
=>Ngôn ngữ và giọng điệu trẻ trung, giàu nữ tính, phù hợp với vai kể.
Ý nghĩa: Cho biết ý nghĩa của truyện
=>Truyện ca ngợi vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ.
Tiết 143, 144- Bài:
(Lê Minh Khuê)
I- Tìm hiểu chung:
II- Đọc – hiểu văn bản:
III- Tổng kết:
(Ghi nhớ sgk/122)
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
*Luyện tập:
Em suy nghĩ gì về nhan đề của truyện?
=>Nhan đề của truyện khái quát được nội dung truyện. Nội dung truyện kể về cuộc sống chiến đấu của ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường là chị Thao, Nho, Phương Định. Mỗi người có một tính cách khác nhau nhưng đều dũng cảm trong chiến đấu và có tâm hồn trong sáng, yêu đời. Họ là “những ngôi sao” lấp lánh trên núi rừng Trường Sơn “xa xôi”
Luyện tập
Luyện tập
Một số bài thơ hay về thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
KHOẢNG TRỜI- HỐ BOM
(Lâm Thị Mỹ Dạ)
Chuyện kể rằng: em, cô gái mở đường 
Ðể cứu con đường đêm ấy khỏi bị thương 
Cho đoàn xe kịp giờ ra trận 
Em đã lấy tình yêu Tổ quốc của mình thắp lên ngọn lửa 
Ðánh lạc hướng thù. Hứng lấy luồng bom... 

Ðơn vị tôi hành quân qua con đường mòn 
Gặp hố bom nhắc chuyện người con gái 
Một nấm mộ, nắng ngời bao sắc đá 
Tình yêu thương bồi đắp cao lên... 

Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em 
Mưa đọng lại một khoảng trời nho nhỏ 
Ðất nước mình nhân hậu 
Có nước trời xoa dịu vết thương đau 

Em nằm dưới đất sâu 
Như khoảng trời đã nằm yên trong đất 
Ðêm đêm, tâm hồn em tỏa sáng 
Những vì sao ngời chói, lung linh 
Có phải thịt da em mềm mại, trắng trong 
Ðã hóa thành những làn mây trắng? 
Và ban ngày khoảng trời ngập nắng 
Ði qua khoảng trời em 
- Vầng dương thao thức 
Hỡi mặt trời, hay chính trái tim em trong ngực 
Soi cho tôi 
Ngày hôm nay bước tiếp quãng đường dài? 

Tên con đường là tên em gửi lại 
Cái chết em xanh khoảng-trời-con-gái 
Tôi soi lòng mình trong cuộc sống của em 

Gương mặt em, bạn bè tôi không biết 
Nên mỗi người có gương mặt em riêng!
Luyện tập
Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định
Lê Minh Khuê là một cây bút nữ chuyên viết truyện ngắn. Một trong những truyện ngắn xuất sắc của bà là “Những ngôi sao xa xôi”. Nhân vật chính của truyện là Phương Định, một ngôi sao ngời sáng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
Phương Định là một cô gái Hà Nội, có ngoại hình đẹp, cô như một bông hoa tươi mát với hai bím tóc dày và mềm, cổ cao kiêu hãnh như một đài hoa loa kèn, mắt dài màu nâu, “có cái nhìn sao mà xa xăm”. Cô gái ấy mang vào chiến trường cả tuổi thanh xuân với bao ước mơ khát vọng, với nỗi nhớ gia đình quê hương da diết. Một trận mưa đá đột ngột giữa rừng Trường Sơn đã làm sống lại những kỷ niệm ngọt ngào của tuổi ấu thơ, đã khơi gợi trong lòng cô nỗi nhớ da diết về mẹ, về cảnh vật, về con người ở góc phố quen thuộc ấy “Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó…chúng xoáy mạnh như sống trong tâm trí tôi”. Cô gái ấy cuống cuồng với niềm vui con trẻ trong cơn mưa đá ấy “Những niềm vui con trẻ của tôi lại nở tung ra, say sưa tràn đầy”. Nỗi nhớ ấy, niềm vui ấy một lần nữa cho thấy sự trẻ trung tươi mát trong tâm hồn của một cô gái mới lớn. Cũng như những cô gái mới lớn khác, cô cũng có khi vui khi buồn vu vơ, bất chợt, cô thích hát, có khi “bịa ra lời mà hát”, rồi “bò ra mà cười một mình”, nhưng rồi có khi “thích bó gối ngồi mơ màng”, thích ngắm mình trong gương, thích làm ra vẻ kiêu khi biết các chàng trai quan tâm đến mình.
Bông hoa tươi mát ấy được thử thách trong không khí ác liệt của chiến trường, cô còn có “một vết thương chưa lành miệng ở đùi”. Nhưng cô không năm viện, vì cô cảm nhận được cái thú trong công việc đối mặt với thần chết kia: “việc gì cũng có cái thú của nó”. Tác giả đã miêu tả cụ thể, chi tiết từng cảm giác, suy nghĩ của cô gái khi phá bom. Để vượt qua được giây phút sợ hãi, cô hình dung đồng đội đang dõi theo từng hành động mình, cô cảm thấy “các ánh mắt chiến sĩ dõi theo mình”, cô tự nhắc mình “Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể đàng hoang mà bước tới”. Cũng có lúc cô có cảm giác rất căng thẳng” Thần kinh căng như chão”, cô cũng cảm thấy ghê người khi chạm vào những quả bom“Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi…vỏ quả bom nóng, một dấu hiệu chẳng lành”. Cô cũng từng nghĩ đến cái chết, “ Nhưng cái chết mờ nhạt, không cụ thể”. Đó là những cảm giác rất thật, vì con người không thể lạnh lùng vô cảm với cái chết quá gần như vậy. Nhưng rồi cái chính trong suy nghĩ của cô là: “liệu mìn có nổ, bom có nổ không? Không thì làm thế nào châm mìn lần thứ hai”. Và cô đã bình tình thực hiện chính xác từng thao tác.
Từng chi tiết, từng hành động cho thấy cô gái ấy thật sự là chân dung của của một chiến sĩ quả cảm.
Tiết học kết thúc. Tạm biệt