Bài 28. Những ngôi sao xa xôi

(Trích )
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
Tóm tắt văn bản:
Ba cô thanh niên xung phong thuộc một tổ trinh sát trên tuyến đường Trường Sơn những năm đánh Mỹ.
Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các quả bom chưa nổ và phá bom.Công việc đó hết sức nguy hiểm vì họ thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Hơn nữa, họ luôn phải trực tiếp đối mặt với tử thần trong những lần phá bom diễn ra hằng ngày.Trong một cái hang đá mát lạnh dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị, cuộc sống của các cô gái trẻ giữa chiến trường tuy gian khổ, khắc nghiệt nhưng luôn bình thản, lạc quan, vui tuơi, hồn nhiên.Họ gắn bó yêu thương nhau trong tình đồng đội, đồng chí dù mỗi người đều có một tính cách riêng.
Trong suốt 16 năm hoạt động, Trường Sơn đã phải chịu những tổn thất to lớn về người, vật chất và môi trường sinh thái, đặc biệt là ở các trọng điểm ATP, Xiêng Phan, ngã ba Đồng Lộc... Chỉ tính từ năm 1965 trở đi, Mĩ đã dùng 733.000 lần chiếc máy bay, đánh phá 152.000 trận, ném xuống 4 triệu tấn bom và chất độc hoá học. 30.000 cán bộ, chiến sĩ hi sinh, 20.000 người bị thương và hàng vạn người nhiễm chất độc hóa học, 14.500 xe, máy, 703 súng pháo và 90.000 tấn hàng bị phá hỏng. Tuy nhiên Trường Sơn đã vượt lên trên bom đạn của kẻ thù.

Trong 16 năm đó, bất chấp sự đánh phá ác liệt của địch, Đoàn 559 đã thực hiện một khối lượng công việc khổng lồ : đào đắp, san lấp 29 triệu mét khối đất đá; xây dựng hệ thống đường gồm 5 hệ thống trục dọc, 21 hệ thống trục ngang với tổng chiều dài 20.000km chạy qua 9 tỉnh của Việt Nam, 7 tỉnh của Lào, 4 tỉnh của Campuchia, tuyến đường kín dài 3.140km, hệ thống đường ống xăng dầu dài 1.400km, hệ thống đường sông dài 500km; san lấp 78.000 hố bom, phá 12.600 bom từ trường, 8.000 bom nổ chậm, 85.100 quả mìn, làm cho kẻ thù kinh ngạc, lập nên một kì tích được cả thế giới biết đến, xứng đáng nhận huân chương Hồ Chí Minh và danh hiệu Anh hùng LLVTND.



Đường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh, con đường đi đến độc lập tự do của dân tộc Việt Nam, con đường nối liền hai miền đất nước thực sự đã trở thành một huyền thoại của thế kỉ XX, một biểu tượng về tinh thần và ý chí của nhân dân Việt Nam. Nó sẽ mãi mãi đi vào lịch sử cùng với những con người đã chiến đấu, hi sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Có lẽ lời nhận xét của nhà báo Jacques Despuech, người từng ở Việt Nam trong chiến tranh đã nói lên tất cả điều đó :"...Con đường mòn ấy, con đường ra tiền tuyến dài hàng chục ngàn kilômét bị trọng pháo, bom phá tạo thành các túi lửa khổng lồ suốt ngày đêm. Vậy mà con đường ấy vẫn như mạng nhện muôn ngả, thực sự trở thành công cụ trọng yếu duy nhất trong lịch sử tiếp vận quân sự Việt Nam. Nếu con đường voi đi vượt dãy núi Alpes của danh tướng Anibal, con đường chuyển trọng pháo qua đèo Saint Bernard của Bonaparte đặt bên đường mòn Hồ Chí Minh thì chúng đều tụt lại quá xa vì con đường ấy không chỉ là vật thể mà còn là con đường dân tộc, con đường của tâm linh nên có sức bền vững diệu kì..."

Thanh niên xung phong
Cô gái mở đường
Đào đắp, san lấp 29 triệu mét khối
đất đá; xây dựng 20.000km chạy
qua 9 tỉnh của Việt Nam, 7 tỉnh
của Lào, 4 tỉnh của Campuchia,
San lấp 78.000 hố bom, phá 12.600 bom từ trường, 8.000 bom nổ chậm, 85.100 quả mìn
Đó là ai?
Tổ nữ thanh niên xung phong
( Tổ trinh sát mặt đường )

Qua lời kể của Phương Định , em hãy cho biết các cô gái trong tổ trinh sát mặt đường ở một nơi như thế nào ?
Nhiệm vụ của họ là gì?
* Những nét chung
Hãy thuật lại cảm giác của các cô khi chạy trên cao điểm đếm bom? Khi ngồi phá bom nổ chậm
Đối lập với không gian căng thẳng trên cao điểm, khi về không gian bình yên nơi hang đá , các cô lại là những người như thế nào?
Trong lần phá bom khi Nho bị thương ,thái độ và tình cảm của chị Thao và Phương Định như thế nào?

Qua lời kể của Phương Định về bản thân và hai đồng đội, em hãy tìm những nét tính cách , phẩm chất chung của họ ?
- Có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, quyết tâm hoàn thành mọi nhiệm vụ.
- Dũng cảm, sẵn sàng hi sinh, không quản gian khổ, hiểm nguy .
- Có tình đồng đội gắn bó keo sơn.
Hay xúc động, nhiều mộng mơ, dễ vui, dễ trầm tư, thích làm đẹp.
* Những nét chung

Tuy có nhiều điểm giống nhau nhưng mỗi người đều có nét riêng ? Em hãy chỉ ra nét riêng đó ?
Chị Thao
Nho
Phương Định
Tổ trưởng, thích chép bài hát, tỉa lông mày. Chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh nhưng lại rất sợ khi nhìn thấy máu chảy.
Bướng bỉnh,
lúc lầm lì,
lúc mạnh mẽ,
thích thêu thùa...
Hồn nhiên, nhạy cảm, thích mơ mộng.
* Những nét riêng
Từ hoàn cảnh sống và chiến đấu , cũng như
Trong công việc phá bom mìn của những
cô gái trong tổ trinh sát mặt đường , và
sau khi xem những hình ảnh về cuộc sống
và công việc của các cô, em cảm nhận
được những gì vẻ đẹp chung trongtâm hồn ,
tính cách của họ?
- Họ là những cô gái rất trẻ,mộng mơ ,lạc quan, yêu d?i nhưng lại là những chiến sĩ xung phong ở chiến trường có tinh thần trách nhiệm cao ,lòng dũng cảm: can đảm trước khó khăn, gian khổ, hiểm nguy, sẵn sàng hi sinh , co tình đồng chí, đồng đội keo sơn, gắn bó.
=> Đó là những phẩm chất tốt đẹp của lòng yêu nước, của lí tuởng cao đẹp, vừa bình dị, hồn nhiên, lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam trong chiến tranh chống Mĩ.
Từ hiện thực cuộc sống của các cô gái thanh niên xung phong trong truy?n ng?n em v?a tỡm hi?u , em liên tưởng tới văn bản nào đã học? So sánh điểm giống nhau giữa cỏc văn bản về nội dung trên?
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Điểm giống nhau:
Hoàn cảnh ác liệt của cuộc chiến
tranh.Sự lạc quan yêu đời trẻ trung
của những người lính, thanh niên
xung phong, v? d?p của lòng can
dảm coi thường hiểm nguy.
Đồng chí
Là cô gái
Hà Nội
xinh xắn.
- Là một cô gái khá, được nhiều người để ý, khen ngợi.
Hai bím tóc dày, mềm.
Cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn.
Mắt dài, màu nâu, “cái nhìn sao mà xa xăm”.
Nhân vật Phương Định tự quan sát, đánh giá
về mình như thế nào?
3. Hình ảnh Phương Định
“Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xác xơ. Đất nóng. Khói đen bay vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới.”
Tâm trạng Phương Định trong một lần phá bom
như thế nào?
Tinh thần dũng cảm,
hiên ngang, tự trọng.
Em hãy nhận xét thái độ của Phương Định trong
công việc ?
Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom.
Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên.
Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một
tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi.
Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá
chậm. Nhanh lên một tí ! Vỏ quả bom nóng. Một
dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong
quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng.
Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến
năm lần, Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ tới cái
chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể.
Còn cái chính : liệu mìn có nổ, bom có nổ không?
Tinh thần trách nhiệm cao
Tinh thần dũng cảm, không sợ hi sinh.
-Lo lắng, sốt ruột.
Khi thấy hai cô bạn ra mặt đường trực chiến
chưa về, tâm trạng Phương Định như thế nào?
Tình
đồng đội
nồng ấm,
gắn bó
Khóc, chăm sóc Nho
chu đáo
- Sợ cô đơn.
Khi Nho bị thương, Phương Định
làm gì?
Phương Định sợ nhất khi nào?
Nhận xét chung về thái độ, tình cảm
của Phương Định đối với đồng đội ?
-Vui, thích thú trước trận
mưa đá.


Cảm xúc của nhân vật Phương Định
trước trận mưa đá?
Hồn nhiên,
trong sáng
Mê hát. Thường bịa ra
lời mà hát. Thích nhiều
bài.
Thích ngồi bó gối mơ
màng.
Lạc quan
mơ mộng
Thích ngắm mình
Thích làm điệu trước các
chàng lính trẻ nhưng
kín đáo, kiêu kì.
Nhạy cảm
Lúc ở trong hang đá, Nho hay thêu thùa, chị Thao
chép bài hát, còn Phương Định thích làm gì?
Biết mình đẹp, Phương Định thường có có cử chỉ gì?


- Nhớ những kỉ niệm đẹp
về gia đình, quê hương.
TÂM HỒN
PHƯƠNG ĐỊNH
Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, ngôn ngữ, giọng điệu trong truyện ngắn này ?
- Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, ngôn ngữ tự nhiên, trẻ trung và đầy nữ tính.
Ấn tượng chung của em về ba cô gái thanh niên xung phong trong câu chuyện trên ?

=> Mang vẻ đẹp tiêu biểu cho thế hệ thanh niên xung phong thời kháng chiến chống Mĩ cứu nước: hồn nhiên, lạc quan, dũng cảm, công vịêc nguy hiểm, khó khăn, cận kề cái chết, trong điều kiện sống chiến đấu gian khổ khốc liệt, tình đồng đội gắn bó. Người đọc rất trân trọng, mến mộ, khâm phục về sự dũng cảm, tinh thần trách nhiệm hoàn thành nhiệm vụ trong điều ki?n chiến đấu gian khổ khốc liệt.
III - TỔNG KẾT:
1. Nội dung: Truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ hi sinh nhưng rất hồn nhiên lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
2. Nghệ thuật: Truyện sử dụng vai kể là nhân vật chính, có cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ sinh động trẻ trung và đặc biệt thành công về miêu tả tâm lí nhân vật.
Em hãy khái quát lại nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn này?
Luyện tập
Nêu một số bài thơ, tỏc ph?m viết về tuổi trẻ Việt Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước ?
Một số vần thơ tham khảo:
Cạnh giếng nước có bom từ trường
Em không rửa ngủ ngày chân lấm
Ngày em phá nhiều bom nổ chậm
Đêm nắm mơ nói mớ vang nhà
( Gửi em – cô thanh niên xung phong- Phạm Tiến Duật)

Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em
Mưa đọng lại một khoảnh trời nho nhỏ ( …)
Em nắm dưới đất sâu
Như khoảng trời nắm yên trong lòng đất
Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng
Có phải thịt da em mềm mại trắng trong
Đã hóa thành những làn mây trắng ( Lâm Thị Mỹ Dạ)
Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta là ngọn lửa ( Tố Hữu)
Xẻ dọc trường sơn đi cứu nước
Mà lòng phơi phới dậy tương lai ( Tố Hữu)
THẢO LUẬN NHÓM
Đọc xong truyện ngắn này, em hình
dung và cảm nghĩ như thế nào về tuổi
trẻ Việt Nam trong cuộc kháng Chiến
chống Mỹ ?
Vì sao tác giả lại đặt nhan đề văn bản là “Những ngôi sao xa xôi”?
Nhan d? tỏc ph?m l� m?t hỡnh ?nh ?n d? d?p d?: ch? ba cụ gỏi thanh niờn xung phong Thao, Nho v� Phuong D?nh v?i nh?ng ph?m ch?t sỏng ng?i. H? mói l� nh?ng ngụi sao sỏng trờn b?u tr?i .
Hướng dẫn về nhà
Đọc lại văn bản và tóm tắt truyện
Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định
Đọc và soạn "Rô - Bin - Xơn ngoài đảo hoang"
* Hướng dẫn về nhà :
- Tóm tắt tác phẩm, xem lại nội dung đã phân tích.
-Tìm hiểu những vẻ đẹp riêng trong tính cách của các nhân vật.
- Phân tích tâm lý nhân vật Phương Định ( theo gợi ý câu hỏi 3 SGK/ trang 121.
- Phân tích ý nghĩa nhan đề của truyện, khái quát chủ đề tác phẩm.
- Tìm hiểu nghệ thuật của truyện: lời trần thuật, đối thoại, miêu tả tâm lí nhân vật.
- Cảm nghĩ của em về tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ qua hình ảnh ba cô gái TNXP.
Chúc các em vui khoẻ, học chăm !