Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

Kiểm tra bài cũ:
1/ Thế nào là lượt lời?
2/ Khi tham gia hội thoại cần tuân thủ những yêu cầu gì trong lượt lời?
I. Nhận xét chung:
1. Ví dụ: SGK/ Trang 110,111
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
? Có thể đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?
1/ Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
1.Gõ đầu roi xuống đất
2.cai lệ
3.thét
4.bằng giọng khàn khàn của người
hút nhiều xái cũ
I. Nhận xét chung:
1. Ví dụ: SGK/ Trang 110,111
- Có nhiều cách diễn đạt trật tự từ khác nhau mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Tiết 115:LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I. Nhận xét chung:
1. Ví dụ: SGK/ Trang 110-111
-Có nhiều diễn đạt trật tự từ khác nhau mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
-Tác giả chọn cách viết trên nhằm:
+Nhấn mạnh vị thế xã hội và sự hung hãn của tên cai lệ.
+Nhằm liên kết câu, tạo nhịp điệu cho câu văn
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất cai lệ thét.
(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ cai lệ thét.
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
Không nhấn mạnh sự hung hãn, liên kết câu.
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
Nhấn mạnh sự hung hãn,
liên kết câu.
(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
Không nhấn mạnh sự hung hãn,
không liên kết câu.
I. Nhận xét chung:
1. Ví dụ: SGK/ Trang 110,111
2. Ghi nhớ: SGK/ Trang 111
-Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
-Trật tự từ là cách sắp xếp từ ngữ trong một câu.
Bài tập
Cho câu:
“Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều.”
(Tố Hữu, Lên Tây Bắc)
Hãy biến đổi thành những câu thơ có trật tự từ khác nhau?
Hình anh lúc nắng chiều rất đẹp.
Hình anh rất đẹp lúc nắng chiều.
Lúc nắng chiều hình anh rất đẹp.
I. Nhận xét chung:
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
Ví dụ 1: SGK/ Trang 111
1. Ví dụ:
a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Thứ tự trước sau của hoạt động
1/ Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?
b/ Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
cai lệ và người nhà lí trưởng
Thứ
bậc
cao
thấp
- roi song, tay thước và dây thừng.
Tương ứng thứ tự xuất hiện và những vật mang theo của nhân vật
(Ngô tất Tố, Tắt đèn)
I. Nhận xét chung:
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
Ví dụ 1: SGK/ Trang 111
1. Ví dụ:
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,…).
Ví dụ 2: SGK/ Trang 111,112
I. Nhận xét chung:
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép Mới, Cây tre Việt Nam )
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
2/ So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:
a.Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
b.Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước.
c.Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước.
2/ So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ:
Hiệu quả diễn đạt cao hơn vì có nhịp điệu, đảm bảo hài hòa về ngữ âm (nhịp 2/2/4/4, thứ bậc của sự vật).
Nhấn mạnh hình ảnh, liên kết với các câu khác, chưa hài hòa về ngữ âm.
Nhấn mạnh hình ảnh, liên kết với các câu khác, chưa hài hòa về ngữ âm.
I. Nhận xét chung:
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
Ví dụ 2: SGK/ Trang 112
1. Ví dụ:
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo hài hòa về mặt ngữ âm của lời nói.
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Sự sắp xếp trật tự từ trong câu có những tác dụng nào?
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Trật tự từ trong câu có thể:
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,…).
-Đảm bảo hài hòa về mặt ngữ âm của lời nói.
-Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
a. Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung…Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo trình tự thời gian xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi !
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…
(Tố Hữu, Ta đi tới )
“Đẹp vô cùng” (đảo lên phía trước)
 nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc mới được giải phóng;
“hò ô”(đưa lên phía trước) hiệp vần “ô”(sông Lô)
 không gian mênh mang sông nước;
-Bắt vần chân “ngạt- hát”
 tạo sự hài hòa ngữ âm cho khổ thơ.
c. - Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa)
tạo liên kết
với câu
đứng trước.
Mật thám
đội con gái
được
lặp
lại
Có thể chọn một trong hai đề tài sau:
Giao thông
Môi trường
CỦNG CỐ
1. Lựa chọn trật tự từ trong câu là gì?
2. Ý nào sau đây không nói lên được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu?
a. Thể hiện thứ tự nhất định, nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
b. Làm cho sự việc được nói đến trong câu trở nên dễ hiểu hơn.
c. Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
d. Đảm bảo sự hài hoà về mặt ngữ âm trong lời nói.
Hướng dẫn tự học và chuẩn bị bài mới:
* Hướng dẫn tự học:
- Ôn lại các kiến thức văn học
- Nắm được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu.Lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
- Giải thích cách sắp xếp trật tự từ trong một câu văn, câu thơ cụ thể.
*Chuẩn bị bài mới:
Tiết 116: Trả bài tập làm văn số 6 (1 tiết)
- Xem lại đề bài, nắm lại dàn ý của bài văn nghị luận.
- Nêu hệ thống luận điểm mà em đã sử dụng trong bài làm.
Tiết 113: Kiểm tra Văn (1 tiết)
Kính ch?c qu� th?y cơ nhi?u s?c kh?e!
Ch�c c�c em h?c t?t!