Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ
VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
Em đi học.
Nó
Bảo
Sao
Không
Đến
Bài tập:
Thay ñoåi traät töï töø baèng nhieàu caùch khaùc nhau
1. Nó bảo không đến sao?
2. Sao đến nó bảo không?
3. Nó bảo đến không sao.
4. Không đến sao nó bảo?
5. Nó sao bảo không đến?
6. Không bảo sao nó đến?
7. Nó sao đến bảo không?
8. Đến nó bảo:"Không sao".
9. Nó không đến bảo sao?
10. Sao đến không bảo nó?
11. Sao không đến bảo nó?
12. Sao không bảo nó đến?
ĐÁP ÁN
(...)“Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:”...
. Gõ đầu roi xuống đất
. cai lệ
. thét
. bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ
Tiết 115. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Hãy sắp xếp các từ và cụm từ trên thành những câu văn theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau mµ kh«ng lµm thay ®æi nghÜa c¬ b¶n cña c©u ?
( Thảo luận nhóm )
Tiết 115. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:

(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:

(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai cệ gõ đầu roi xuống đất:

(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất,thét:

(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất,cai lệ thét.

(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i, ch?ng tay xu?ng ph?n, anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
Gừ d?u roi xu?ng d?t, cai l? thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu:
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
( Ngô Tất Tố- Tắt đèn)
Cách viết của tác giả nhằm mục đích: Nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.




Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:
(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất:
(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất,thét:
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất,cai lệ thét.
(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy
 Chủ yêu liên kết với câu trước và câu sau
 Chỉ liên kết với câu trước
 Không liên kết
? Chỉ liên kết với câu sau
? Chỉ liên kết với câu sau
? Dể nhấn mạnh và liên kết với câu sau
2/ Kết luận: Ghi nhớ: SGK.111
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Bài tập
Cho câu:
“Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều.”
(Tố Hữu, Lên Tây Bắc)
Hãy biến đổi thành những câu thơ có trật tự từ khác nhau?
Hình anh lúc nắng chiều rất đẹp.
Hình anh rất đẹp lúc nắng chiều.
Lúc nắng chiều hình anh rất đẹp.
a).Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
b) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
c) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
Bài tập 2: So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây.
-> Cách sắp xếp trật tự từ ở đây là hợp lí nhất, hay nhất vì hài hòa về ngữ âm, ngữ điệu (2/2/4/4) theo cấp độ tăng tiến tạo sự mạnh mẽ, ngân vang.
-> Cách sắp xếp trật tự từ ở đây thiếu hài hòa về ngữ âm, nhịp 2/2 để cuối câu không tạo được ngân vang.
-> Trật tự từ sắp xếp ở đây lủng củng, ngắt nhịp không đồng đều, không hài hòa về ngữ âm.
2/ Kết luận: SGK/112
Trật tù tõ trong c©u cã thÓ :
- ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (nh­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi,…)
- NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng.
- Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n.
- §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi.