Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện
năm học 2015 - 2016
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
QUÍ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ TIẾT HỌC
Kiểm tra bài cũ:
ThÕ nµo lµ l­ît lêi ? §Ó thÓ hiÖn phÐp lÞch sù t«n träng l­ît lêi cña ng­êi kh¸c th× ng­êi tham gia héi tho¹i ph¶i lµm g×?
Trả lời
- Trong hội thoại ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
- Để giữ lịch sự cần: Tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.Nhiều khi cần im lặng để biểu thị thái độ

Tiết 114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
1.Xét ví dụ:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau! (Ngô Tất Tố - Tắt đèn)
I. Nhận xét chung
Tiết 114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
1.Xét ví dụ:
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
I. Nhận xét chung
Thảo luận nhóm: 2 phút
Em hãy thay đổi trật tự từ trong câu in đậm màu đỏ, sao cho nghĩa của câu không thay đổi ?
150 giây
Hết thời gian
150
135
120
105
90
75
60
45
30
15
0
gõ đầu roi xuống đất
2.Cai lệ
bằng giọng
thét
khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
3. Cai lệ
cai lệ
cai lệ
gõ đầu roi xuống đất,
gõ đầu roi xuống đất.
gõ đầu roi xuống đất.
thét
thét.
4.Thét
5.Bằng giọng
bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều
khàn khàn của người hút
khàn khàn của người
hút nhiều xái cũ,
nhiều xái cũ,
xái cũ,
6. Bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều
gõ đầu roi xuống đất,
cai lệ
7. Gõ đầu roi xuống đất,
bằng giọng khàn khàn
của người hút nhiều xái cũ,
cai lệ
thét.
xái cũ
thét.
bằng giọng



Các cách sắp xếp khác:
2.Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ.
3.Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
4. Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
5. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
6. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
7. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
I.Nhận xét chung
1. Xét Ví dụ:
Ti?t 114 :TI?NG VI?T
Lựa chọn trật tự từ trong câu
1. Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
Tiết 114 :TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

I. Nhận xét chung
1.Xét ví dụ: Cách 1
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng
đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai
lệ và người nhà lí trưởng đã
sầm sập tiến vào với những
song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu xuống đất, cai lệ
bằng giọng khàn khàn của
người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày
chết đêm qua, còn sống đấy à?
Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố)
+
+
+
roi
roi
thét
TIẾT 114: TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
I.Nhận xét chung
1.Xét ví dụ: Cách 2
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng
đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai lệ
và người nhà lí trưởng đã sầm
sập tiến vào với những song,
tay thước và dây thừng.
Cai lệ gõ đầu xuống đất,
bằng giọng khàn khàn của người
hút nhiều xái cũ:
Thằng kia ! Ông tưởng mày
chết đêm qua, còn sống đấy à?
Nộp tiền sưu! Mau!
-
+
+
roi
roi
thét
TIẾT 114 : TIẾNG VIỆT
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I. Nhân xét chung
1 Xét ví dụ: Cách 6
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng
đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai lệ
và người nhà lí trưởng đã sầm
sập tiến vào với những roi song,
tay thước và dây thừng. Bằng
giọng khàn khàn của người hút
nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống
đất, cai lệ :
- Thằng kia ! Ông tưởng mày
chết đêm qua, còn sống đấy à?
nộp tiền sưu! Mau!
-
-
+
thét
TIẾT114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

I.Nhận xét chung
1.Xét ví dụ:
2.Bài học :
- Có nhiều cách sắp xếp
trật tự từ, mỗi cách đem
lại hiệu quả diễn đạt riêng.
- Cần lựa chọn trật tự từ
thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Bảng so sánh
I . Nh?n x�t chung
II. M?t s? t�c d?ng c?a s? s?p x?p tr?t t? t?
1.X�t ví d?:
? Tr�t t� t� trong nh�ng b� ph�n c�u in ��m d�íi ��y thĨ hiƯn �iỊu g�?
Ví dụ1:
a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
Thể hiện
thứ tự
trước sau
của hoạt động

TI?T114 : TI?NG VI?T
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Thể hiện thứ bậc cao thấp
của các nhân vật.
Thứ tự xuất hiện của các nhân vật.
Tương ứng với cụm từ đứng trước:
Cai lệ mang roi song
Người nhà lí trưởng mang
tay thước và dây th?ng.
Ví dụ 1 b:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Ủê oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên, run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
TI?T114 : TI?NG VI?T
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
I . Nhận xét chung
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật từ từ
1.Xét ví dụ:
Ví dụ 2:
a. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép Mới)
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng,giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
Trong những cách nêu trên, cách nào gợi âm hưởng, tiết tấu, nhịp điệu hay hơn? Vì sao?
TI?T114 : TI?NG VI?T
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật từ từ
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Xét ví dụ:
Ví dụ 2:

a)Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
2 2 4 4
B T T B B B T T
b)Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước.
4 4 2 2
c)Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước.
2 4 4 2
Tiết 114 Tiếng Việt
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Đáp án: Cách viết của tác giả có hiệu quả diễn đạt cao hơn vì có sự hài hòa về ngữ âm.
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Xét ví dụ:
a, Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ: (Ngô Tất Tố)
Liên kết với các câu đứng trước, đứng sau nó.
Nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ.
b, Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép Mới)
Đảm bảo sự hài hòa về âm điệu.
c, Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn. ( Ngô Tất Tố)
Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động.
TI?T 114 : TI?NG VI?T
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
TIẾT 114 :TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

-Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật,hiện tượng,hoạt động, đặc
điểm.
-Nhấn mạnh hình ảnh đặc ,đặc điểm của sự vật,hiện tượng.
-Liên kết với những câu khác trong văn bản.
-Đảm bảo về sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
I . Nh?n x�t chung
II. M?t s? t�c d?ng c?a s? s?p x?p tr?t t? t?
1.X�t ví d?
2. B�i h?c :
Tiết 114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
III.Luyện tập:
1. Bài tập 1.a
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, ... Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. (Hồ Chí Minh)

I . Nh?n x�t chung
II. M?t s? t�c d?ng c?a s? s?p x?p tr?t t? t?
III.Luyện tập:
1.Bài tập :1 a Đáp án:Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử.
Tiết 114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Năm 40 -43 CN
Năm 225 -248
TK 13 (1288)
TK 15
TK 18
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1.b

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
b). Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô , hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…
(Tố Hữu)

Tiết 114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
át
ô
ô
ạt







Đáp án:- Nhấn mạnh vẻ đẹp của non sông đất nước.
TIẾT 114 :TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
- Đồng thời đảm bảo cho câu thơ có vần với câu trước.
III.Luy?n t?p:
1. B�i t?p 1.b
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1.c

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyễn Công Hoan)

Tiết 114 : TIẾNG VIỆT
Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Đáp án:Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Bu?i mai hơm ?y, m?t bu?i mai d?y suong thu v� giĩ l?nh, m? tơi �u y?m n?m tay tơi d?n di tr�n con du?ng l�ng d�i v� h?p. Con du?ng n�y tơi d� quen di l?i l?m l?n, nhung l?n n�y t? nhi�n th?y l?.
(Thanh T?nh, Tơi di h?c)
? Cụm từ in đậm trong đoạn văn trên có tác dụng như thế nào?
Đáp án:liên kết câu sau với câu trước.
TI?T 114 :TI?NG VI?T
L?A CHON TR?T T? T? TRONG C�U
III.Luy?n t?p:
2. B�i t?p 2.
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
1/ Bài vừa học :
Xem lại nội dung bài đã học.
Học kĩ các mục ghi nhớ.
Hoàn thành bài tập . Đặt 5 câu trần thuật có tác dụng nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.
2/ Soạn bài : Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)
-Xem kĩ yêu cầu các bài tập SGK/ 122 – 124.
-Làm trước BT:1, 2.