Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô giáo về dự giờ thăm lớp
Kiểm tra bài cũ:
ThÕ nµo lµ l­ît lêi ? §Ó thÓ hiÖn phÐp lÞch sù t«n träng l­ît lêi cña ng­êi kh¸c th× ng­êi tham gia héi tho¹i ph¶i lµm g×?
Trả lời
- Trong hội thoại ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
- Để giữ lịch sự cần: Tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.Nhiều khi cần im lặng để biểu thị thái độ


Ngữ văn: Tiết 114
Lựa chọn trật tự từ trong câu
Ngữ văn: Tiết 141 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Ví dụ:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)

I. Nhận xét chung

Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Ví dụ:
Các cách sắp xếp khác:
2.Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ.
3.Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
4. Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
5. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
6. Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
7. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.

I.Nhận xét
chung

Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

I. Nhận xét chung
Ví dụ: Cách 1
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng
đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai
lệ và người nhà lí trưởng đã
sầm sập tiến vào với những
song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu xuống đất, cai lệ
bằng giọng khàn khàn của
người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày
chết đêm qua, còn sống đấy à?
Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố)
+
+
+
roi
roi
thét
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
I.Nhận xét chung
Ví dụ: Cách 2
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng
đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai lệ
và người nhà lí trưởng đã sầm
sập tiến vào với những song,
tay thước và dây thừng.
Cai lệ gõ đầu xuống đất,
bằng giọng khàn khàn của người
hút nhiều xái cũ:
Thằng kia ! Ông tưởng mày
chết đêm qua, còn sống đấy à?
Nộp tiền sưu! Mau!

-
+
+
roi
roi
thét
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
I. Nhân xét chung
Ví dụ: Cách 6
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng
đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai lệ
và người nhà lí trưởng đã sầm
sập tiến vào với những roi song,
tay thước và dây thừng. Bằng
giọng khàn khàn của người hút
nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống
đất, cai lệ :
- Thằng kia ! Ông tưởng mày
chết đêm qua, còn sống đấy à?
nộp tiền sưu! Mau!

-
-
+
thét
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

Nhận xét chung
- Có nhiều cách sắp xếp
trật tự từ, mỗi cách đem
lại hiệu quả diễn đạt
riêng.
- Cần lựa chọn trật tự từ
thích hợp với yêu cầu
giao tiếp.

Bảng so sánh

Ghi nhớ 1:
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
I. Nhận xét chung
II. Một số tác dụng của
sự sắp xếp trật tự từ.
Ví dụ1:
a) Người nhà lí trưởng hình như
không dám hành hạ một người ốm
nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ
lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà
không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật
phắt cái thừng trong tay anh này và
chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con
xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng,
Ủê oải, chống tay xuống phản, anh vừa
rên vừa ngỏng đầu lên, run rẩy cất bát
cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ
và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến
vào với những roi song, tay thước và
dây thừng.

Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

I. Nhận xét chung
ỊI.Một số tác dụng của
sự sắp xếp trật tự từ.
Thể hiện thứ tự nhất
định của sự vật, hiện
tượng, đặc điểm …
a.Thứ tự trước sau của các hành động, trạng thái.
b. Thứ bậc cao thấp của nhân vật…



Ví dụ1:
a) Người nhà lí trưởng hình như
không dám hành hạ một người ốm
nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ
lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà
không dám nói. Đùng đùng, cai lệ
giật phắt cái thừng trong tay anh này
và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một
tiếng, Ủê oải, chống tay xuống phản,
Anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run
rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến
miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng
đã sầm sập tiến vào với những roi
song, tay thước và dây thừng.

Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

I. Nhận xét chung
II.Một số tác dụng của
sự sắp xếp trật tự từ.
- Cách sắp xếp a có hiệu quả diển đạt cao hơn vì đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.

Ví dụ 2:
a, Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phongvào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép mới)
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng,giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
I. Nhận xét chung
II. Một số tác dụng của
sự sắp xếp trật tự từ.

Bảng so sánh




- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Ghi nh? 2:
Tr?t t? t? trong cõu cú th?:
- Th? hi?n th? t? nh?t d?nh c?a s? v?t, hi?n tu?ng, ho?t d?ng, d?c di?m (nhu th? b?c quan tr?ng c?a s? v?t, th? t? tru?c sau c?a ho?t d?ng, trỡnh t? quan sỏt c?a ngu?i núi .)
- Nh?n m?nh hỡnh ?nh, d?c di?m c?a s? v?t, hi?n tu?ng.
- Liờn k?t cõu v?i nh?ng cõu khỏc trong van b?n.
- D?m b?o s? h�i ho� v? ng? õm c?a l?i núi.


Ngữ văn: Tiết 141 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
Nội dung kiến thức cần nhớ:

* Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ , mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
* Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói …)
- Nhấn mạnh hình ảnh,đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
III. Luy?n t?p: Gi?i thớch lớ do s?p x?p tr?t t? t? trong nh?ng b? ph?n cõu v� cõu in d?m du?i dõy:
a) L?ch s? ta dó cú nhi?u cu?c khỏng chi?n vi d?i ch?ng t? tinh th?n yờu
Nu?c c?a nhõn dõn ta. Chỳng ta cú quy?n t? h�o vỡ nh?ng trang l?ch s? v?
vang th?i d?i B� Trung, B� Tri?u, Tr?n Hung D?o, Lờ L?i, Quang Trung, ...
Chỳng ta ph?i ghi nh? cụng lao c?a cỏc v? anh hựng dõn t?c, vỡ cỏc v? ?y l�
tiờu bi?u c?a m?t dõn t?c anh hựng.
( Tinh th?n yờu nu?c c?a nhõn dõn ta - H? Chớ Minh)
b) D?p vụ cựng, T? qu?c ta oi!
R?ng c? d?i chố, d?ng xanh ng�o ng?t
N?ng chúi sụng Lụ, hũ ụ ti?ng hỏt
Chuy?n ph� d�o d?t b?n nu?c Bỡnh Ca (Ta di t?i - T? H?u)
c) ?y cung may cho cụ, vo v?n mói ? ngo�i ph? th? n�y m� g?p m?t
thỏm hay d?i con gỏi thỡ kh?n.
- M?t thỏm tụi cung ch? s?, d?i con gỏi tụi cung ch? c?n.
(Ng?a ngu?i, ngu?i ng?a - Nguy?n Cụng Hoan)
d)Cựng l?m, nú cú gi? qu?, h?n c?ng ch? d?n di ? tự. ? tự thỡ h?n coi l� thu?ng. ( Chớ Phốo - Nam Cao)
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
III. Luy?n t?p: Gi?i thớch lớ do s?p x?p tr?t t? t? trong nh?ng b? ph?n cõu v� cõu in d?m du?i dõy:
a) L?ch s? ta dó cú nhi?u cu?c khỏng chi?n vi d?i ch?ng t? tinh th?n yờu nu?c c?a dõn ta. Chỳng ta cú quy?n t? h�o vỡ nh?ng trang l?ch s? v? vang th?i d?i B� Trung, B� Tri?u, Tr?n Hung D?o, Lờ L?i, Quang Trung, ... Chỳng ta ph?i ghi nh? cụng lao c?a cỏc v? anh hựng dõn t?c, vỡ cỏc v? ?y l� tiờu bi?u c?a m?t dõn t?c anh hựng.

K? tờn cỏc v? anh hựng dõn t?c theo th? t? xu?t hi?n c?a cỏc v? ?y trong l?ch s?.
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
III. Luy?n t?p: Gi?i thớch lớ do s?p x?p tr?t t? t? trong nh?ng b? ph?n cõu v� cõu in d?m du?i dõy:
b). D?p vụ cựng, T? qu?c ta oi!
R?ng c? d?i chố, d?ng xanh ng�o ng
N?ng chúi sụng L , hũ ụ ti?ng hỏt
Chuy?n ph� d�o d?t b?n nu?c Bỡnh Ca

Nh?n m?nh v? d?p c?a non sụng d?t nu?c
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u
ô
át
ạt
ô
ô
đồng thời đảm bảo cho câu thơ có vần với câu trước.
ạt
III. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.

Liên kết câu với những câu khác trong văn bản
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

III. Luyện tập: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
d) Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn củng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.

Liên kết với câu đứng trước, đồng thời nhấn mạnh sự việc được nói đến.
Ngữ văn: Tiết 114 - Lùa chän trËt tù tõ trong c©u

- Học thuộc phần ghi nhớ SGK.
- Tập viết đoạn văn có lựa chọn trật tự từ thích hợp.

Hướng dẫn về nhà

Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh