Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

Môn: NG? VAN 8
TRƯỜNG THCS TRẦN Ki?T
Tổ: NG? VAN
Giáo viên: Lê Thị Hồng Thuý
Kiểm tra bài cũ
Cuộc hội thoại trên đây có mấy lượt lời ? Em hiểu thế nào là lượt lời ?

Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
I . Nhận xét chung
Đọc đoạn trích sau :
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
– Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau !
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)

Em cĩ th? thay d?i tr?t t? t? trong c�u in d?m theo nh?ng c�ch n�o m� khơng l�m thay d?i nghia co b?n c?a c�u?
Đọc đoạn trích sau :
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
– Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau !
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)
Những cách sắp xếp mới là:
1. Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
2. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
3. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
4. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
6. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
7. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
Để diễn đạt nội dung tương tự câu in đậm trong đoạn văn, có bao nhiêu cách sắp xếp trật tự từ?
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?
-Việc tác giả lặp lại từ "roi" ở đầu câu có tác dụng gì?
-Mở đầu bằng cụm từ "gõ đầu roi xuống đất" nhằm nhấn mạnh điều gì?
-Việc đặt từ " thét" ở cuối câu có tác dụng như thế nào?
Đọc đoạn trích sau :
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
– Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau !
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Nhấn mạnh sự hung hãn
Liên kết chặt với câu đứng truớc
Liên kết chặt với câu đứng sau
+
+
+
+
+
+
+
+
–
–
–
–
–
–
–
–
–
+
+
–
–
2. Cai l? g� d?u roi xu?ng d?t, th�t b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i h�t nhi?u x�i cu.
3. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
T? d�y, em cĩ nh?n x�t gì v? c�ch s?p x?p tr?t t? t? trong c�u ? Ngu?i nĩi (ngu?i vi?t) luu � di?u gì ?
Hiệu quả diễn đạt của các cách sắp xếp trật tự từ có giống nhau không ?
Nhấn mạnh sự hung hãn
Liên kết chặt với câu đứng truớc
Liên kết chặt với câu đứng sau
+
+
+
+
+
+
+
+
–
–
–
–
–
–
–
–
–
+
+
–
–
Trong m?t c�u cĩ th? cĩ nhi?u c�ch s?p x?p tr?t t? t?, m?i c�ch dem l?i hi?u qu? di?n d?t ri�ng. Ngu?i nĩi (ngu?i vi?t) c?n bi?t l?a ch?n tr?t t? t? thích h?p v?i y�u c?u giao ti?p.
(xem ghi nh? SGK trang 111)
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
I . Nhận xét chung
Tr?t t? t? trong c�u sau d�y cĩ th? thay d?i du?c khơng ? Vì sao ?
- Ch?ng may b� ch? nh� ?m ch?t, ơng ch?ng b�n nh? th?y c�ng l�m cho b�i van t?.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Trật tự từ trong câu này không thể thay đổi, vì nếu thay đổi thì :
– Không đảm bảo logic của sự việc.
– Gây khó hiểu, không đạt được hiệu quả giao tiếp.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
I . Nhận xét chung
Trong m?t c�u cĩ th? cĩ nhi?u c�ch s?p x?p tr?t t? t?, m?i c�ch dem l?i hi?u qu? di?n d?t ri�ng. Ngu?i nĩi (ngu?i vi?t) c?n bi?t l?a ch?n tr?t t? t? thích h?p v?i y�u c?u giao ti?p.
(xem ghi nh? SGK trang 111)
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
Nhóm 1 : Trật tự từ trong những bộ phận câu
in nghiêng dưới đây thể hiện điều gì ?
Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
( Ngô Tất Tố – Tắt đèn )
Nhóm 2 : Chỉ ra taùc dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong hai caâu thơ sau :
"Lom khom du?i n�i, ti?u v�i ch�
L�c d�c b�n sơng, ch? m?y nh�"
(B� Huy?n Thanh Quan - Qua D�o Ngang)
Nhóm 3 : Traät töï töø in ñaäm döôùi ñaây theå hieän ñieàu gì ?
Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao)
Nhóm 4 : So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây :
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới – Cây tre Việt Nam)

Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
Nhóm 2 : Chỉ ra taùc dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong hai caâu thơ sau :
"Lom khom du?i n�i, ti?u v�i ch�
L�c d�c b�n sơng, ch? m?y nh�"
(B� Huy?n Thanh Quan - Qua D�o Ngang)
Nhóm 3 : Traät töï töø in ñaäm döôùi ñaây theå hieän ñieàu gì ?
Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao)
Nhóm 1 : Trật tự từ trong những bộ phận câu
in nghiêng dưới đây thể hiện điều gì ?
Đoạn a. Giật phắt… và chạy…
Xám mặt, vội vàng đặt con…, chạy đến…
Đoạn b. Cai lệ – roi song;
Người nhà lý trưởng –tay thước, dây thừng
Thứ tự trước sau của hành động
Thứ bậc cao thấp của các nhân vật
Trình tự quan sát của người nói
Nhóm 2 : Chỉ ra taùc dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong hai caâu thơ sau :
"Lom khom du?i n�i, ti?u v�i ch�
L�c d�c b�n sơng, ch? m?y nh�"
(B� Huy?n Thanh Quan - Qua D�o Ngang)
Từ “lom khom”, “lác đác” gợi tả cảnh vật hoang sơ, vắng vẻ của đèo Ngang.
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.
Nhóm 3 : Traät töï töø in ñaäm döôùi ñaây theå hieän ñieàu gì ?
Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao)
Liên kết câu vơí những câu khác trong văn bản .
Lặp lại cụm từ “ ở tù” đầu câu thứ hai .
Nhóm 4 : So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây :
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới – Cây tre Việt Nam)
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

+ Giữ làng – giữ nước ( nhịp 2/2, b-t )
+ Giữ mái nhà tranh – giữ đồng lúa chín ( nhịp 4/4 – b-t)
Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm .
T? nh?ng ví d? v?a tìm hi?u, em h�y cho bi?t m?t s? t�c d?ng c?a s? s?p x?p tr?t t? t? ?
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
I . Nhận xét chung
Trong m?t c�u cĩ th? cĩ nhi?u c�ch s?p x?p tr?t t? t?, m?i c�ch dem l?i hi?u qu? di?n d?t ri�ng. Ngu?i nĩi (ngu?i vi?t) c?n bi?t l?a ch?n tr?t t? t? thích h?p v?i y�u c?u giao ti?p.
(xem ghi nh? SGK trang 111)
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
Trật tự từ trong câu có thể :
– Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm.
– Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
– Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
– Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
(xem ghi nhớ SGK trang 112)
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
I . Nhận xét chung
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
Trật tự từ trong câu có thể :
– Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm.
– Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
– Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
– Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
(Ghi nhớ SGK - trang 112)
III. Luyeän taäp
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
III. Luyeän taäp
1.Gi?i thích lí do s?p x?p tr?t t? t? trong nh?ng b? ph?n c�u v� c�u in d?m sau:
L?ch s? ta d� cĩ nhi?u cu?c kh�ng chi?n vi d?i ch?ng t? tinh th?n y�u nu?c c?a d�n ta. Ch�ng ta cĩ quy?n t? h�o vì nh?ng trang l?ch s? v? vang th?i d?i B� Trung, B� Tri?u, Tr?n Hung D?o, L� L?i, Quang Trung... Ch�ng ta ph?i ghi nh? cơng lao c?a c�c v? anh h�ng d�n t?c, vì c�c v? ?y l� ti�u bi?u c?a m?t d�n t?c anh h�ng.
? C?m t? in d?m trong do?n van tr�n : K? t�n c�c v? anh h�ng d�n t?c theo th? t? xu?t hi?n c?a c�c v? ?y trong l?ch s?.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
III. Luyeän taäp
b) Đẹp vô cùng ,Tổ quốc ta ơi !
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…
( Tố Hữu – Ta đi tới )
- Câu “ Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi !” : Đặt cụm từ “đẹp vô cùng” trước hô ngữ để nhấn mạnh cái đẹp của non sông mới được giải phóng.
- Cụm từ “hò ô tiếng hát” :
Bắt vần với sông Lô: cảm giác kéo dài, mênh mang sông nước…
Bắt vần với câu trước ( ngạt – hát )
Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm
Đảo " hò ô" lên trước
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
III. Luyeän taäp
c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguy?n Công Hoan - Ng?a ngu?i, ngu?i ng?a)
* L?p l?i c�c t? v� c?m t? "m?t th�m", "d?i con g�i" : li�n k?t ch?t ch? c�u ?y v?i c�u tru?c.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
III. Luyeän taäp
2. Cĩ m?t s? c�u van b? c?t r?i, h�y s?p x?p l?i tr?t t? t? trong c�u v� n�u t�c d?ng c?a c�ch s?p x?p ?y.
(a) giỏi
lắm
văn nghệ
bạn ấy
/
/
/
9
8
7
13
4
10
15
12
3
1
5
11
14
6
2
0
Hết giờ
(b) Ngu?i ta khinh y / v? y s? khinh y / chính y s? khinh y.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
III. Luyeän taäp
2. Cĩ m?t c�u van b? c?t r?i, h�y s?p x?p l?i tr?t t? t? trong c�u v� n�u t�c d?ng c?a c�ch s?p x?p ?y.
giỏi
lắm
văn nghệ
bạn ấy
/
/
/
bạn ấy
bạn ấy
văn nghệ
lắm
giỏi
văn nghệ
lắm
giỏi
* Những cách sắp xếp là:
Bạn ấy
Bạn ấy
văn nghệ
bạn ấy
giỏi
lắm
Văn nghệ,
Bạn ấy giỏi văn nghệ lắm.
Bạn ấy văn nghệ giỏi lắm.
Văn nghệ , bạn ấy giỏi lắm.
Ti?t 114
L?A CH?N TR?T T? T? TRONG C�U
Trật tự từ trong câu này không thể thay đổi, vì n?u thay d?i thì :
- Không đảm bảo logic của sự việc.
- Không tăng cường được mức độ, tính chất của sự việc
N?i c�c c�u ? c?t A tuong ?ng v?i n?i dung ? c?t B
* Bài vừa học :
– Tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu.
– Viết đoạn văn noäi dung thieát phuïc lôùp tham gia phong traøo giuùp caùc baïn coù hoaøn caûnh khoù khaên trong tröôøng. Chuù yù löïa choïn saép xeáp traät töï töø phuø hôïp
* Bài sắp học :
Tiết 115. Trả bài tập làm văn số 6.
– Xem lại kiến thức kiểu bài văn nghị luận có vận dụng yếu tố biểu cảm.
– Lập dàn ý cho đề bài viết Tập làm văn số 6.
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH SỨC KHỎE.
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH SỨC KHỎE.
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH SỨC KHỎE.