Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

TIẾNG VIỆT 8
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
TIẾT 114
25-3-2010
TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH
TỔ NGỮ VĂN
KIỂM TRA BÀI CŨ

1.Em hiểu thế nào là lượt lời trong hội thoại? Chúng ta phải làm gì để đảm bảo lịch sự khi tham gia cuộc hội thoại?




2. Trong đoạn trích “Trong lòng mẹ“ của Nguyên Hồng, vì sao Hồng không ngắt lời người cô khi bà nói những điều Hồng không muốn nghe?


1. - Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
- Để giữ lịch sự cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.

2.- Hồng cố gắng kìm nén, giữ thái độ lễ phép đối với người cô.
- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.


I.- NHẬN XÉT CHUNG:
Đọc đoan trích sau và trả lời câu hỏi:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
1.- Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?
TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU


Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ : (Ngơ T?t T?, T?t d�n)
5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét:
6. Gõ đầu roi xuống đất, b?ng giọng khàn khàn của người hút nhiều xài cũ, cai lệ thét:
1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
3. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
4 . Bằng giọng khàn khàn của m?t người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét:


I.- NHẬN XÉT CHUNG:

- Có nhiều cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.

TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU


I.- NHẬN XÉT CHUNG:

1.- Có nhiều cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.


2.- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sù hung hăng của tên cai lệ.





1.- Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?

2.- Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?

3.- Hãy thử chọn một trật tự từ khác và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy:

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
* Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ ĐÓ nhÊn m¹nh vµ liªn kÕt víi c©u sau.


I.- NHẬN XÉT CHUNG:
GHI NHỚ 1:

Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.


TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU


I.- NHẬN XÉT CHUNG:
Ghi nhớ 1: (SGK)

II.- MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ:

- Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động, đặc điểm …


1.-Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

a. Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, Cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố- Tắt đèn)

TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU


I.- NHẬN XÉT CHUNG:
Ghi nhớ 1: (SGK)
II.- MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ:
- Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động, đặc điểm …
- Thể hiện thứ bậc cao thấp của nhân vật …

1.-Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?
b. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Ngô Tất Tố- Tắt đèn)


TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU


I.- NHẬN XÉT CHUNG:
Ghi nhớ 1: (SGK)
II.- MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ:
- Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động, đặc điểm …
- Thể hiện thứ bậc cao thấp của nhân vật …
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

1.-Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

c. Lom khom dưới núi tiều vài chú.
(Bà Huyện Thanh Quan
Qua Đèo Ngang)

- Dưới núi, vài chú tiều lom khom.
- Vài chú tiều lom khom dưới núi.

d. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét:

- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!



TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU


I.- NHẬN XÉT CHUNG:
Ghi nhớ 1: (SGK)
II.- MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ:
- Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động, đặc điểm …
- Cao thấp, thứ bậc của nhân vật …
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.

TIẾT 114
25-3-2010
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
2.- So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:

a. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới - Cây tre Việt Nam)

b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.

c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
LUYỆN TẬP:
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm sau:

a.- Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

* Kể tên các vị anh hùng theo thứ tự xuất hiện của họ gắn với lịch sử dân tộc.

b.- Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi! (1)
Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát (2)
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca.
(Ta đi tới- Tố Hữu)
* (1) Nhấn mạnh cái đẹp của Tổ quốc Việt Nam mới giải phóng đang trên đà xây dựng, phát triển.
* (2) Gieo vần trong câu thơ gợi sự mênh mang của sông nước, hài hoà về mặt ngữ âm trong câu thơ.

c.- Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Ngựa người, người ngựa)

* Lặp từ ở đầu các vế câu tạo sự liên kết giữa câu với câu.


BÀI TẬP 2:

Ý nào sau đây không nói lên được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu?

a. Thể hiện thứ tự nhất định, nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
b. Làm cho sự việc được nói đến trong câu trở nên dễ hiểu hơn.
c. Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
d. Đảm bảo sự hài hoà về mặt ngữ âm trong lời nói.

TÔI ĐI HỌC
Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.
Cụm từ in đậm trong đoạn văn trên có tác dụng như thế nào?
- Liên kết câu với câu trước đó.
Bài vừa học:
Nắm được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu.
Lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Bài sắp học:
Chuẩn bị bài: Trả bài Tập làm văn số 6
- Nắm lại dàn ý một bài văn nghị luận.
- Hệ thống luận điểm mà em đã sử dụng trong bài vừa làm.

. Tổ 1, 4: chuẩn bị nội dung phần Mở bài, Kết bài
. Tổ 2, 3: chuẩn bị nội dung phần Thân bài.
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
TIẾNG VIỆT 8
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
TỔ NGỮ VĂN
TIẾT 114
25-3-2010
TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH