Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

TIẾNG VIỆT 8
BỘ MÔN: NGỮ VĂN
Giáo viên: Phan Đông Sơn
1/. Cha mẹ đang bàn bạc với nhau về vấn đề kinh tế gia đình. Người con ngồi gần đó nói xen vào câu chuyện khiến cha mẹ rất bực mình. Trong lĩnh vực hội thoại, hiện tượng người nói xen vào câu chuyện như trên được gọi là hiện tượng gì ?

C. Nói tranh

B. Cướp lời D. Nói hỗn
A. Nói leo
Tiết 114: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
( 1 Tiết )
I. Nhận xét chung về cách sắp xếp trật từ trong câu:
1/ Đọc đoạn trích ( SGK )
2/ Nhận xét câu in đậm trong đoạn trích có nghĩa cơ bản nào?

Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:

. Gõ đầu roi xuống đất
. cai lệ
. thét
. bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ




Hãy sắp xếp các từ và cụm từ trên thành những câu văn đồng nghĩa?

Có 6 cách sắp xếp trật từ của câu in đậm:
Cách 1: Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ.

Cách 2: Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

Cách 3: Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

Cách 4: Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.

Cách 5: Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.

Cách 6: Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
? Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích.
- Cách viết của tác giả có thể nhằm các mục đích sau: Nhấn mạnh thái độ hung hãn của tên cai lệ, nhấn mạnh vị thế xã hội của tên cai lệ, tạo liên kết câu, tạo nhịp điệu cho câu văn .
- Lặp lại từ "roi" tạo liên kết với câu trước.
- Từ "thét" tạo liên kết với câu sau
- Cụm từ "gõ đầu roi xuống đất" nhấn mạnh thái độ hung hãn của tên cai lệ.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lý trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
2/. Đoạn trích:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lý trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.


- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
3/. Nhận xét về tác dụng của sự thay đổi trật tự từ:
Ví dụ: ( Thử chọn một trật tư �từ khác và nhậ xét về tác dụng của sự thay đổi ấy )
(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét:
Để nhấn mạnh và liên kết với câu sau
Ghi nhớ 1:
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
II. Một số tác dụng của việc sắp xếp trật tự tư:�

a/. .....giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
..... xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.

* Học sinh đọc đoạn trích: a, b ( sgk )
1/. Trật tự từ in đậm trong các câu dưới đây thể hiện điều gì?
a/ Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động
b/. Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật:
* cai lệ và người nhà lí trưởng
? cai lệ có thứ bậc cao hơn.
* roi song, tay thước và dây thừng
? cai lệ: mang roi song, đi trước.
? người nhà lí trưởng: mang tay thước và dây thừng, đi sau.
b/. …… cai leä vaø ngöôøi nhaø lí tröôûng ........roi song, tay thöôùc vaø daây thöøng.
a/. ..giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
T B T T T T B B T B T T

b/. ..giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước.


c/. ...giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước.
2/. So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây?
Cách viết (của tác giả câu a) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
Bắt đầu là nhịp 2/2 luân phiên bằng trắc.
- Tiếp đến là nhịp 4/4 cũng có tiếng bằng tiếng trắc luân phiên
Từ những điều đã phân tích ở mục I, II em hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu?
Ghi nhớ 2: Trật tự từ trong câu có thể:
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,.).
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
a/. ....Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê lợi, Quang Trung..
Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử.
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
b/. Tổ quốc ta ơi!

Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào

Nắng chói sông Lô, tiếng

Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca.
(Tố Hữu - Ta đi tới)
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:

+ "Đẹp vô cùng" đảo lên phía trước hô ngữ "Tổ quốc ta ơi" để nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc ta mới được giải phóng.
+ "hò ô" đưa lên phía trước để bắt vần lưng với "sông Lô", gợi ra một không gian mênh mang sông nước, đồng thời bắt vần chân "ngạt - hát"để tạo ra sự hài hòa về ngữ âm cho khổ thơ.
ngạt
hát
Đẹp vô cùng,
hò ô
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
c/. - Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyễn Công Hoan - Ngựa người, người ngựa)
Lặp l?i các từ và cụm từ "mật thám", "đội con gái" để tạo liên kết với câu đứng trước.
1/. Nêu ý nghĩa của việc sắp xếp trật tự các cụm từ in đậm trong câu văn sau là gì?
"A Sử thay áo mới, khoác thêm hai vòng bạc vào cổ rồi bịt cái khăn trắng lên đầu".
(Tô Hoài - Vợ chồng A Phủ)

a. Góp phần thể hiện tính cách nhân vật.

b. Thể hiện trình tự hóa trang của nhân vật.



d. Sự cầu kì trong trang phục của nhân vật.
c. Thể hiện trình tự trước sau của hoạt động.
2/. Hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong câu thơ
"Xanh xanh bãi mía bờ dâu"
(Hoàng Cầm - Bên kia sông Đuống) là gì ?

a. Nhằm miêu tả vẻ đẹp của bãi mía bờ dâu.



c. Nhằm giúp người đọc hình dung ra màu sắc của bãi mía bờ dâu.

d. Cả a, b, c đều sai.
b. Nhằm nhấn mạnh màu xanh tràn đầy sức sống của bãi mía bờ dâu.
Chuẩn bị soạn bài mới: Tuần 30 TV119: Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)
1/. Ôn tập lại lý thuyết:
a/. Nhận xét về cách sắp xếp trật tự từ trong câu?
b/. Nêu tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ?
2/. Luyện tập:
- Xem ki y�u c?u c�c b�i t?p SGK/ 122 - 124( 6 BT )
- L�m tru?c b�i t?p1, 2, 3 SGK/ 122 - 123
Tiết học kết thúc!
Kính chúc quí thầy cô và các em học sinh dồi dào sức khỏe!