Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
và các em học sinh.
Tiết 114. tiếng việt
Lựa chọn trật tự từ trong câu.
Thế nào là lượt lời trong hội thoại ?
Trong hội thoại để giữ lịch sự ta cần phải làm gì ?
Kiểm tra bài cũ
Tiết 114. tiếng việt
Lựa chọn trật tự từ trong câu.
I/ Nhận xét chung.
* M?u 1: SGK/110.
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Tiết 114. tiếng việt
Lựa chọn trật tự từ trong câu.
I/ Nhận xét chung.
* Mẫu 1: SGK/110.
(1) Gõ đầu roi xuống đất, (2) cai lệ (3) thét (4) bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
? Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ?
gõ đầu roi xuống đất,
Cai lệ
bằng giọng
thét
khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Cai lệ
cai lệ
cai lệ
gõ đầu roi xuống đất,
gõ đầu roi xuống đất.
gõ đầu roi xuống đất.
thét
thét.
Thét
bằng giọng
Bằng giọng
bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều
khàn khàn của người hút
khàn khàn của người
hút nhiều xái cũ,
nhiều xái cũ,
xái cũ,
Bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều
gõ đầu roi xuống đất,
cai lệ
Gõ đầu roi xuống đất,
bằng giọng khàn khàn
của người hút nhiều xái cũ,
cai lệ
thét.
xái cũ
thét.

I.Nhận xét chung:
* Mẫu 1 : SGK /110
-> Có 6 cách diễn đạt khác nhau mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
Tiết 114. Tiếng Việt
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Vì sao tác giả lại chọn cách diễn đạt như trong đoạn trích?
Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i, ch?ng tay xu?ng ph?n, anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(1) Gừ d?u roi xu?ng d?t, cai l? thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu:
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
( Ngô Tất Tố - Tắt đèn)
Nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.

I.Nhận xét chung:
* Mẫu 1 : SGK /110
-> Có 6 cách diễn đạt khác nhau mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
-> Chuyển vị ngữ lên đầu câu( gõ…đất) -> nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.

Tiết 114. Tiếng Việt
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(2) Cai l? gừ d?u roi xu?ng d?t, thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu:
-Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? Ch? y?u liờn k?t v?i cõu tru?c v� cõu sau.

LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ ChØ liªn kÕt víi c©u tr­íc
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(4)Thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, cai l? gừ d?u roi xu?ng d?t:
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? Không liên kết
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(5)B?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, cai l? gừ d?u roi xu?ng d?t,thột:
- Th?ng kia! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu! Mau!
? chỉ liên kết với câu sau
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(6)B?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, gừ d?u roi xu?ng d?t,cai l? thột.
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? Chỉ liên kết với câu sau
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(7)Gừ d?u roi xu?ng d?t, b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, cai l? thột.
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? để nhấn mạnh và liên kết với câu sau
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
? Em có nhận xét chung gì về cách sắp xếp trật tự từ trong câu ?
*Ghi nhớ 1: SGK/111
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết ) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.

I.Nhận xét chung:
* Mẫu 1 : SGK /110
-> Có 6 cách diễn đạt khác nhau mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
->Chuyển vị ngữ lên đầu câu( gõ…đất)-> nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
*Ghi nhớ 1: SGK/111

Tiết 114. Tiếng Việt
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
nó
Bài tập nhanh: Hãy thay đổi trật tự từ bằng nhiều cách khác nhau.
Bảo
sao
Không
đến
Nó bảo không đến sao ?
Sao đến, nó bảo không ?
Nó bảo không đến sao ?
Không đến, sao bảo nó ?
Nó bảo không đến sao ?
Không bảo, sao nó đến ?
Nó bảo không đến sao ?
Đến nó bảo: “không sao”.
Nó bảo không đến sao ?
Sao đến, không bảo nó?
Nó bảo không đến sao ?
Sao không bảo nó đến ?
I.Nhận xét chung
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
* Mẫu 2: SGK/111
a.Trật tự từ thể hiện thứ tự
trước sau của các hoạt động.

… giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
- Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
* Mẫu 2:SGK/111
a. Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b.Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp và thứ tự xuật hiện của các nhân vật.




cai lÖ vµ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng
 cai lÖ cã thø bËc cao h¬n.
-roi song,tay th­íc vµ d©y thõng
→ cai lÖ: mang roi song, ®i tr­íc.
→ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng: mang tay th­íc vµ d©y thõng, ®i sau.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
* Mẫu 2:
* Mẫu 3:
a) Tre gi÷ lµng, gi÷ n­íc, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn.
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam )
b) Tre gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn, gi÷ lµng, gi÷ n­íc.

c)Tre gi÷ lµng, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn, gi÷ n­íc.

→ Cách viết (của tác giả) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
* Mẫu 1 :SGK t110
-Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ và để tạo liên kết câu.
* Ghi nhớ: SGK / 111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
* Mẫu 2 :SGK t111
a. Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b. Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật.
* Mẫu 3 :SGK t112
-Cách a có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
*Ghi nhớ 2 : SGK/112
TrËt tù tõ trong c©u cã thÓ :
- ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (nh­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi,…)
- NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng.
- Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n.
- §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi.
? Từ kết quả phân tích ở các mẫu hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu ?
I.Nhận xét chung
* Mẫu 1 : SGK 110
Cách viết của tác giả nhằm mục đích:nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
* Ghi nhớ 1: SGK /111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
*Mẫu 2:SGK/111
a.Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b.Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật.
*Mẫu 3 :SGK/112
-Cách a (cách viết của tác giả) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
*Ghi nhớ 2 : SGK/112

Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.
II.
III. LuyÖn tËp
a. KÓ tªn c¸c vÞ anh hïng d©n téc theo thø tù xuÊt hiÖn trong lÞch sö.
b. NhÊn m¹nh vÎ ®Ñp cña tæ quèc.
T¹o ra sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cho khæ th¬.
c. LÆp l¹i tõ vµ côm tõ "mËt th¸m’vµ “®éi con g¸i” ®Ó t¹o liªn kÕt víi c©u ®øng tr­íc.
a.Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.

b. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca...


c.- Âý cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn:
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
* Mẫu 1 : SGK 110
Cách viết của tác giả nhằm mục đích:nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
* Ghi nhớ 1: SGK /111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
*Mẫu 2:
a.Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b.Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật.
*Mẫu 3 :
-Cách a (cách viết của tác giả) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
*Ghi nhớ 2 : SGK/112
III- LuyÖn tËp
a. KÓ tªn c¸c vÞ anh hïng d©n téc theo thø tù xuÊt hiÖn trong lÞch sö
b. NhÊn m¹nh vÎ ®Ñp cña tæ quèc. T¹o ra sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cho khæ th¬
c. LÆp l¹i tõ vµ côm tõ “mËt th¸m”vµ “®éi con g¸i” ®Ó t¹o liªn kÕt víi c©u ®øng tr­íc


Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
1/ Bài vừa học :
Xem lại nội dung bài đã học.
Học kĩ các mục ghi nhớ.
Hoàn thành bài tập + Đặt 5 câu trần thuật có tác dụng nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.
2/ Soạn bài : Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)
-Xem kĩ yêu cầu các bài tập SGK/ 122 – 124.
-Làm trước BT1, 2.
Quý thầy cô và các em học sinh
Xin chân thành cảm ơn
An Giang