Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

Tiết 114 lựa chọn trật tự từ trong câu
* Nhận xét chung
1.ví dụ 1:Đoạn văn trích của Ngô tất Tố
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ dầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều sái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
->Có thể có các cách sắp xếp mới
Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ.
Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất,thét.
Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.


BẢNG SƠ KẾT












Ghi nhớ 1:SGK/111
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
Ví dụ 1:
a, Người nhà lí trưởng hình như không giám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không giám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và sầm sập chạy đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
-> Thể hiện thứ tự trước sau của các hành động.
* Ví dụ b,Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
=> Thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật(cai lệ có địa vị xã hội cao hơn người nhà lí trưởng) và thứ tự xuất hiện của các nhận vật.
+ ứng với :cai lệ đi trứơc mang roi song, người nhà lí trưởng đi sau mang tay thước và dây thừng.

Ví dụ 2:
a. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mai nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mai nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước Tre hi sinh để bảo vệ con người
C. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. T re xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mai nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
-> Cách viết của Thép Mới có hiệu quả diễn đạt cao hơn vì có nhịp điệu hơn, đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm.
Ghi nhỚ 2/SGK
III. Luyện tập

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây.
a. Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta.chúng ta có quyền tự hào về những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,…chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
-> Cụm từ trong câu văn của bác Hồ kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện trong lịch sử.
b. Đẹp vô cùng tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt dưới bến bình ca…
( Tố Hữu, Ta đi tới)
Câu đẹp vô cùng, tổ quốc ta ơi!:đặt cụm từ đẹp vô cùng trước hô ngữ tổ quốc ta ơi để nhấn mạnh cái đẹp của non sông đất nước khi mới được giải phóng.
- Cụm từ hò ô tiếng hát, đảo hò lên trước để vần với sông lô(vần lưng), tạo cảm giác kéo dài, thể hiện mênh mông của sông nước, đồng thời cũng đảm bảo cho câu thơ bắt vần với câu trước(vần trân: ngạt –hát)->đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm cho lời thơ.

C. –Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái