Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ VỚI LỚP CHÚNG TA HÔM NAY
Kiểm tra bài cũ:
1. Lượt lời trong hội thoại là gì? Khi tham gia hội thoại cần chú ý điều gì?
2. Thế nào là hành vi " cướp lời"?
A. Nói tranh lượt lời của người khác.
B. Nói khi người khác đã kết thúc lượt lời của người đó.
C. Nói khi người khác chưa kết thúc lượt lời của người đó.
D. Nói xen vào khi người khác không yêu cầu.
X
Tiết 114:
Ngữ pháp
Lựa chọn trật tự từ trong câu
I. Nhận xét chung:
1. Tìm hiểu ví dụ:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
" Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!"
* Tạo câu theo cách sắp xếp mới:
Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét


" Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ"
2. Nhận xét:
Lặp lại từ "roi" ở đầu câu để liên kết với câu trước.
Đặt từ "thét" cuối câu để liên kết với câu sau.
Mở đầu bằng cụm từ "Gõ đầu roi xuống đất" nhấn mạnh vị thế xã hội và thái độ hung hãn của cai lệ.
* Ghi nhớ: SGK


Bài tập nhanh: Biến đổi câu " Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều" thành những câu có trật tự từ khác nhau.
1. Rất đẹp lúc nắng chiều hình anh.
2. Hình anh rất đẹp, lúc nắng chiều.
3. Lúc nắng chiều, rất đẹp hình anh.
4. Lúc nắng chiều, hình anh rất đẹp.


II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1. Tìm hiểu ví dụ:
a. "Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn."
Thể hiện thứ tự trước, sau của các hành động








b. " Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng".



- cai lệ và người nhà lí trưởng.

ThÓ hiÖn thø bËc cao, thÊp cña c¸c nh©n vËt.
- roi song, tay th­íc vµ d©y thõng.
T­¬ng øng víi trËt tù cña côm tõ ®øng tr­íc.
2. So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ:

a. "Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người."
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam.)
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.




"Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người."
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam.)
Cách diễn đạt hay hơn vì nó đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm.
3. Tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
- Tạo liên kết câu.
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hành động.
- Tạo nhịp điệu câu văn.
I. Nhận xét chung:
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Nhận xét:
- T¹o liªn kÕt c©u.
- NhÊn manh tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña hµnh ®éng.
* Ghi nhí: sgk
II. Mét sè t¸c dông cña sù s¾p xÕp trËt tù tõ:
1.T×m hiÓu vÝ dô:
- ThÓ hiÖn thø tù tr­íc, sau cña sù vËt, hµnh ®éng.
2. So s¸nh t¸c dông:
- §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m.
3. T¸c dông cña sù s¾p xÕp trËt tù tõ:
* Ghi nhí: sgk
III. Luyện tập:

Bài 1:Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
a. "Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,. Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng".
( Hồ Chí Minh - Tinh thần yêu nước của nhân dân ta.)
=> Thứ tự xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử.
b) �Đp v� c�ng, Tỉ qu�c ta �i!
R�ng c� ��i chÌ, ��ng xanh ng�o ng�t.
N�ng ch�i s�ng L�, h� � ti�ng h�t.
Chuy�n ph� d�o d�t b�n n�íc B�nh Ca.
( T� H�u - Ta �i tíi.)
=> NhÊn m¹nh vÎ ®Ñp cña Tæ quèc, t¹o nhÞp ®iÖu cho c©u th¬.
C) - ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chẳng sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyễn Công Hoan - Ngựa người, người ngựa)

=> Tạo liên kết với câu đứng trước
Bài 2 ( BT bổ sung): Hãy thay đổi trật tự từ bằng nhiều cách.
Nó
Bảo
Sao
Không
Đến

- Nã b¶o kh«ng ®Õn sao?
- Sao ®Õn nã b¶o kh«ng?
- Nã b¶o ®Õn kh«ng sao.
- Kh«ng ®Õn sao nã b¶o?
- Nã sao b¶o kh«ng ®Õn.
- Kh«ng b¶o sao nã ®Õn?

- Nó sao đến bảo không?
- Đến nó bảo: "Không sao".
Nó không đến bảo sao?
Sao đến không bảo nó?
Sao không đến bảo nó?
Sao không bảo nó đến
- Tìm thêm các đoạn văn, đoạn thơ có sử dụng thay đổi trật tự từ.
- Học ghi nhớ, chuẩn bị bài "Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận".
Dặn dò