Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

a
a
Kỷ niệm ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 và Đoàn TNCS Hồ Chí Minh 26/3
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ VÀ HỌC SINH ĐẾN DỰ
NGỮ VĂN 8
03/2011
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
kiểm tra bài cũ
2. Trong hội thoại, hành vi chêm lời là gì ?
a. Nói khi người đối thoại vừa kết thúc lượt lời của họ.
b. Nói xen vào lời của người đang nói khi người đó không yêu cầu.
c. Nói tranh lượt lời của người khác.
d. Nói theo lời người khác, khi người đó đang nói.
Đọc đoạn văn sau :
Vẻ nghi ngại hiện ra sắc mặt, con bé hóm hỉnh hỏi mẹ một
Cách thiết tha :
- Sáng ngày người ta đấm u có đau lắm không ?
Chị Dậu khẽ gạt nước mắt :
- Không đau con ạ !
- Thế làm sao u cứ khóc mãi mà không ăn khoai ? Hay là u
thương chúng con đói quá ? Không, chúng con không đói
nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng
ra rồi còn đói gì nữa. U cứ ăn đi, u cứ ăn hết bát khoai ấy đi !
Nếu u không ăn, lấy đâu ra sữa cho em nó bú ?
Số lượt lời của
Chị Dậu : 1
Cái Tí : 2
? Thế nào là một lượt lời ?
Cho biết đoạn đối thoại sau, mỗi nhân vật có bao nhiêu lượt lời ?
? Hãy nêu nguyên tắc và biểu hiện của lượt lời ?
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Tiết 114
Tháng 03/2011
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn
khàn của người hút nhiều xái cũ :
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau ! ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Tiết 114 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU - 8
=> (1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn
khàn của một người hút nhiều xái cũ.
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người
hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
(3) Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút
nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
(4) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều
xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
(5) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều
xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
(6) Gõ đầu roi xuống đất, Bằng giọng khàn khàn của
một người hút nhiều xái cũ cai lệ thét.
I. NHẬN XÉT CHUNG
a
a
? Ở lớp 6, các em đã được học về câu miêu tả và câu tồn tại. Vậy một trong những cách tạo câu tồn tại là gì ?
Một trong những cách tạo lập câu tồn tại là : đảo trật tự của chủ ngữ xuống sau vị ngữ.
Ví dụ : Đằng cuối bãi, hai cậu bé tiến lại.
=> Đằng cuối bãi, tiến lại hại cậu bé.
? THẢO LUẬN
Có thể thay đổi trật tự trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ? Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích ?
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
Cách viết của tác giả
có thể nhằm
Nhấn mạnh vị thế xã hội của cai lệ.
= > Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn
đạt riêng. Người nói ( người viết ) cần biết lựa chọn một trật tự từ thích hợp với yêu cầu
giao tiếp.
a. Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra
sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật
phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
b. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa
ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí
trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
(a, b ) Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động.
(b) Thể hiện thứ bậc cao, thấp của các nhân vật ( cai lệ có địa vị xã hội cao hơn người
nhà lí trưởng ) và thứ tự xuất hiện của các nhân vật.
(b) Thể hiện thứ tự tương ứng với trật tự của cụm từ đứng trước : cai lệ mang roi song,
người nhà lí trưởng mang dây thước và dây thừng.
a
Tiết 114 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU - 8
Nhấn mạnh thái độ hung hãn của cai lệ.
Tạo liên kết câu, nhịp điệu cho câu văn.
Với một câu cho trước,
nếu thay đổi trật tự từ,
chúng ta có thể có
6 cách diễn đạt khác nhau
mà không làm thay đổi
nghĩa cơ bản của nó.
- Lặp lại từ “ roi” tạo liên
Kết với câu trước.
- Từ “ thét” tạo liên kết
với câu sau.
- Cụm từ “ gõ đầu roi
xuống đất” nhấn mạnh vị
thế xã hội và thái độ hung
hãn của cai lệ.
(1, 2) Nhấn mạnh vị thế xã
hội, liên kết câu.
(3) Nhấn mạnh thái độ
hung hãn.
(4, 5) Liên kết câu.
(6) Nhấn mạnh thái độ hung hãn.
II. MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ :
? THẢO LUẬN
Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm thể hiện điều gì ?
? Cho biết tác dụng của việc lựa chọn trật tự từ ?
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
Tiết 114 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU - 8
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.
Tre giữ làng, giũ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ
con người. ( Thép Mới, Cây tre Việt Nam )
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.
Tre giữ mái nhà tranh,, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ
con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.
Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ
con người.
Tạo liên kết câu
=> Cách viết của tác giả góp phần tạo nên nhịp điệu cho câu văn.
Thể hiện thứ tự của sự việc, hành động…
Tác dụng
? So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm.
Thể hiện vị trí xã hội của các nhân vật.
Nhấn mạnh tính chất, đặc điểm của sự viêc, hành động
Tạo nhịp điệu cho câu.
? Từ những điều đã phân tích ở các mục I và II, hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu ?
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
Tiết 114 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU - 8
Trật tự từ trong câu có thể :
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm ( như thứ bậc
quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,…)
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
II. LUYỆN TẬP
a. Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân
ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà triệu,
Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung…Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh
hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
b. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi !
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca… ( Tố Hữu, Ta đi tới )
c. - Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội
Con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
( Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa )
b. “ Đẹp vô cùng” ( đảo lên phía trước ) => nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc mới được
giải phóng.
“ hò ô” ( đưa lên phía trước ) bắt vần với “ sông Lô”=> không gian mênh mang
sông nước, bắt vần chân “ bát ngát” => tạo sự hài hòa ngữ âm cho khổ thơ.
a. Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử.
? Hãy nêu một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ ?
c. “ Mật thám” ( từ ), “ đội con gái” ( cụm từ ) được lặp lại => tạo liên kết với câu đứng
trước.
? Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm của các câu a. b và c ?
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
hướng dẫn tự học
Tiết 114 – LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU - 8
1. Giải thích cách sắp xếp trật tự từ trong một câu văn, câu thơ cụ thể.
2. Chuẩn bị kiến thức cho bài “ Lựa chọn trật tự từ” ( luyện tập ).
Đọc và tìm hiểu trước những kiến thức trong bài nhằm chuẩn bị tốt
trong tiết sau.
a
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114
a
a
CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY, CÔ ĐẾN DỰ !
Tháng 03/2011
NGỮ VĂN 8 – TIẾT 114