Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

L?p 8C
Giâo viín th?c hi?n
Phùng Thị Thúy Hà
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo tới dự giờ
Môn
Ngữ Văn
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi:
? Lượt lời trong hội thoại là gì ?
? Trong hội thoại để giữ lịch sự ta cần phải làm gì ?
* Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
* Trong hội thoại, để giữ lịch sự cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
Tiết 114
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ
TRONG CÂU
Ti?ng Vi?t
I.Nhận xét chung
* Ví dụ:(sgk/110 + 111)
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
(Ng« TÊt Tè- T¾t ®Ìn)
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
Có thể có 6 cách sắp xếp trật tự từ như sau:
Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu

I.Nhận xét chung
* Ví dụ: (sgk/110 + 111)
* Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.


Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ Chủ yếu liên kết với câu trước và câu sau.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu

LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ ChØ liªn kÕt víi c©u tr­íc
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(3)Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ kh«ng liªn kÕt
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(4)Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất,thét:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
→ chØ liªn kÕt víi c©u sau
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(5)Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất,cai lệ thét.
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ chØ liªn kÕt víi c©u sau
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(6)Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
→ ĐÓ nhÊn m¹nh vµ liªn kÕt víi c©u sau
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Hiệu quả diễn đạt của câu in đậm trong đoạn trích.
Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i, ch?ng tay xu?ng ph?n, anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
Gừ d?u roi xu?ng d?t, cai l? thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu:
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
(Ngụ T?t T?)
 Nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để
tạo liên kết câu.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
I.Nhận xét chung
* Ví dụ:(sgk/110 + 111)
*Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.

Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
* Ghi nhớ: SGK.111
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết ) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
Bài tập b? sung:
Thay đổi trật tự từ bằng nhiều cách khác nhau
NÓ
BẢO
SAO
KHÔNG
ĐẾN
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
- Nó bảo không đến sao?
- Nó bảo đến không sao.
- Nó sao bảo không đến?
- Nó không đến bảo sao?
- Sao không đến bảo nó?
- Sao không bảo nó đến?
- Sao đến không bảo nó?
- Sao đến, nó bảo không?
- Không đến, sao bảo nó?
- Không bảo, sao nó đến?
- Đến nó bảo: "Không sao"
I. Nhận xét chung
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
* Ví dụ 1: (SGK/ 111)

a) … giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
- Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
+ a.1 : Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hành động và sự hung hãn của cai lệ.
+ a.2: Thứ tự trước sau của các hành động của chị Dậu.
-> Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ.




b) … - cai lÖ vµ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng
 cai lÖ cã thø bËc cao h¬n.
- roi song, tay th­íc vµ d©y thõng
→ cai lÖ: mang roi song, ®i tr­íc.
→ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng: mang tay th­íc vµ d©y thõng, ®i sau.
-> Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp và thứ tự
xuất hiện của các nhân vật.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
* Ví dụ 1:(SGK/111)
* Ví dụ 2 :(SGK/112)
a) Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
b)Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín,giữ làng, giữ nước.
c)Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước.
→ Cách viết của nhà văn Thép Mới (2a) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì nó có nhịp điệu - đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
* Ghi nhớ : SGK/112
TrËt tù tõ trong c©u cã thÓ :
- ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (nh­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi,…)
- NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng.
- Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n.
- §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi.
Tiêt 114: LựA CHọN trật tự từ trong câu
a) Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.
-> Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện trong lịch sử.
b) Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca...
-> Nhấn mạnh vẻ đẹp của tổ quốc.
Tạo ra sự hài hoà về ngữ âm cho khổ thơ.
c)- ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn:
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
-> Lặp lại từ và cụm từ "mật thám`và "đội con gái" để tạo liên kết với câu đứng trước.
Luyện tập
Bài tập b? sung
Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao chắc nịch. Trời rải mây trắng bạc, biển mơ màng dịu hơn sương. Trời âm u màng mưa, biển xám xịt nặng nề. Trời ầm ầm giông gió, biển đục ngầu, giận dữ.
(Vũ Tú Nam)
Việc sắp xếp vị trí từ ngữ trong đoạn trích trên có tác dụng gì ?
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng.
- Nhấn mạnh sự vật được nói đến.
- Liên kết câu trong đoạn văn.
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
- Xem lại nội dung bài đã học.
Học kĩ các mục ghi nhớ.
Hoàn thành bài tập + Đặt 5 câu trần thuật có tác dụng nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.
ChuÈn bÞ bµi : Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)
- Xem kĩ yêu cầu các bài tập SGK/ 122 – 124.
- Làm trước BT 1, 2.
An Giang
Xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các em học sinh!