Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY,CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH
GIỜ NGỮ VĂN LỚP 8A1
MÔN NGỮ VĂN 8
KIỂM TRA BÀI CŨ

1. - Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
? Cho biết ai tham gia trong cuộc thoại ? Người đó có bao nhiêu lượt lời ?


- Người tham gia trong cuộc thoại là: Cai lệ.

- Cai lệ có một lượt lời
Em hiểu thế nào là lượt lời trong hội thoại? Em sẽ làm gì để đảm bảo lịch sự khi tham gia hội thoại?
Trình tự sắp xếp các từ trong chuỗi lời nói
được gọi là trật tự từ trong câu. Trật tự từ không chỉ là một phương thức ngữ pháp mà còn biểu thị cấu trúc thông tin phát ngôn. Có nhiều cách sắp xếp trật tự từ trong câu. Mỗi sự sắp xếp có tác dụng riêng. Các nhà văn, nhà thơ…đều có sự lựa chọn kĩ trật tự từ trong câu để diễn đạt không chỉ đúng mà còn hay, đạt hiệu quả nghệ thuật cao. Không chỉ có những nhà sáng tác mà cả chúng ta cũng rất cần lựa chọn trật tự từ trong câu khi tạo lời trong phát ngôn hay tạo lập văn bản để đạt hiệu quả giao tiếp cao. Tiết học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu rõ điều này.
LỰA CHỌN
TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Th? nam, ng�y 04 thỏng 03 nam 2013
Phõn mụn Tiờ?ng Viờ?t
Tu?n 31: Ti?t 114
Thứ năm, ngày 04 tháng 04 năm 2013. Phân môn Tiếng Việt:
Tuần 31 Bài 28
Tiết 114 LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
1- Tìm hiểu ví dụ:
Đọc đoạn trích sau và cho biết có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?


Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau !
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
1 2 3 4
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ : (1 - 2 - 3 - 4 ) (Ngơ T?t T?, T?t d�n)
Câu hỏi : Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ?


5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét: (4 - 1 - 2 - 3)
6. Gõ đầu roi xuống đất, b?ng giọng khàn khàn của người hút nhiều xài cũ, cai lệ thét: (1 - 4 - 2 - 3 )
1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. (2 - 1 - 3 - 4 )
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất. (2 - 3 - 4 - 1)
3. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất. (3 - 4 - 2 - 1 )
4 . Bằng giọng khàn khàn của m?t người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét: (4 - 2 - 1 - 3 )
Thứ năm, ngày 04 tháng 04 năm 2013. Phân môn Tiếng Việt:
Tuần 31 Bài 28
Tiết 114 LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
1- Tìm hiểu ví dụ:
Có nhiều cách thay đổi trật tự từ trong câu (cách sắp xếp trật tự từ khác nhau) mà vẫn không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu. Nhưng tại sao tác giả lại chọn cách sắp xếp trật tự từ như trong đoạn trích?
- Trình tự liên kết với câu trước và câu sau đó; đồng thời thể hiện trật tự trước sau của hoạt động. Qua đó, tác giả nhấn mạnh sự hung hăng, thị uy của cai lệ, một đặc điểm nổi bật của nhân vật.
3.- Hãy thử chọn một trật tự từ khác sau đây, thay vào đoạn trích và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.


5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét: (4 - 1 - 2 - 3)
1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ: (2 - 1 - 3 - 4 )
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất. (2 - 3 - 4 - 1)
3. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất. (3 - 4 - 2 - 1 )
4 . Bằng giọng khàn khàn của m?t người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét: (4 - 2 - 1 - 3 )
. Li�n k?t v?i c�u tru?c, nh?n m?nh nh�n v?t v� l�m m? h�nh d?ng th? uy hung hang c?a Cai l?.
khơng th? hi?n r� li�n k?t v?i c�u sau v� gi?m di h�nh d?ng th? uy th? hi?n tính c�ch c?a nh�n v?t.
. Th? uy b?ng gi?ng kh�n kh�n s? k�m hi?u qu?, d?ng th?i li�n k?t v?i c�u sau hoi m? nh?t.
. Li�n k?t v?i ph?n tr�n m? nh?t, m?ch l?c c?a c�u l?ng l?o, khơng l�m b?t tính c�ch nh�n v?t.
. Li�n k?t v?i ph?n tr�n m? nh?t, m?ch l?c c?a c�u l?ng l?o, khơng l�m b?t tính c�ch nh�n v?t.
3- Thay trật tự từ sau vào đoạn trích :
Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét: (1- 4 -2 -3)

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét:
-Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
-> Để liên kết với câu trước,nhấn mạnh tính cách hung hăng của nhân vật và liên kết với câu sau.
Thứ năm, ngày 04 tháng 04 năm 2013. Phân môn Tiếng Việt:
Tuần 31 Bài 28
Tiết 114 LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
1- Tìm hiểu ví dụ:
2- Ghi nhớ: (SGK- Tr 111)
Hiệu quả diễn đạt của các cách sắp xếp trật tự từ trong câu có giống nhau không?
- Mỗi cách sắp xếp trật tự từ trong câu đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Tùy theo yêu cầu giao tiếp, đối tượng giao tiếp mà người nói (viết) lựa chọn cách sắp xếp trật tự từ thích hợp..

Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.

?
Thứ năm, ngày 04 tháng 04 năm 2013. Phân môn Tiếng Việt:
Tuần 31 Bài 28
Tiết 114 LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

Nhận xét chung:
Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1- Tìm hiểu ví dụ:
Đọc các đoạn trích và cho biết trật tự từ ở những câu in khác màu dưới đây thể hiện điều gì?


1.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong các đoạn trích:
- Đoạn a: Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động …


1.-Trật tự từ trong những bộ phận câu in màu đỏ dưới đây thể hiện điều gì?
a. Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, Cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố- Tắt đèn)

1.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong các đoạn trích .
- Đoạn a: Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động, đặc điểm …

- Đoạn b: + cụm trước thể hiện thứ bậc cao thấp hoặc trình tự xuất hiện của các nhân vật. + Cụm sau: công cụ tương ứng với cụm trước ( cai lệ: roi song; người nhà lí trưởng: tay thước, dây thừng)

b. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Tắt đèn)




1.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong các đoạn trích .
- Đoạn a: Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động, đặc điểm …
- Đoạn b: Thể hiện thứ bậc cao thấp của nhân vật …
- Đoạn c: Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Đoạn d: Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

1.-Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

c. Lom khom dưới núi tiều vài chú.
(Bà Huyện Thanh Quan
Qua Đèo Ngang)
- Dưới núi, vài chú tiều lom khom.
- Vài chú tiều lom khom dưới núi.

d. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!





2. So sánh những cách sắp xếp trật tự từ:

Cách sắp xếp trật tự từ trong đoạn văn của Thép Mới cân xứng, nhịp nhàng tạo sự hài hòa về ngữ âm .

2.So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:
a. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới - Cây tre Việt Nam)
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.

a. giữ làng,/ giữ nước,/ giữ mái nhà tranh,/ giữ đồng lúa chín.
b. giữ mái nhà tranh,/ giữ đồng lúa chín,/ giữ làng,/ giữ nước.
c. giữ làng, /giữ mái nhà tranh, /giữ đồng lúa chín,/ giữ nước
Thứ năm, ngày 04 tháng 04 năm 2013. Phân môn Tiếng Việt:
Tuần 31 Bài 28
Tiết 114 LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

Nhận xét chung:
Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1- Tìm hiểu ví dụ:
2- Ghi nhớ: (SGK- Tr 112)


2- Ghi nhớ:
Trật tự từ trong câu có thể:
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,…)
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
?
Thứ năm, ngày 04 tháng 04 năm 2013. Phân môn Tiếng Việt:
Tuần 31 Bài 28
Tiết 114 LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

Nhận xét chung:
Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
Luyện tập:

BÀI TẬP 1:
Ý nào sau đây không nói lên được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu?

a. Thể hiện thứ tự nhất định; nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
b. Làm cho sự việc được nói đến trong câu trở nên dễ hiểu hơn.
c. Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
d. Đảm bảo sự hài hoà về mặt ngữ âm trong lời nói.

Bài tập 2:Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm màu đỏ sau:
a.- Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. (Tinh thần yêu nước của nhân dân ta- Hồ Chí Minh)
=> Kể tên các vị anh hùng theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử dân tộc.

b.- Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi! (1)
Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát (2)
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca.
(Ta đi tới- Tố Hữu)
=> (1) Nhấn mạnh cái đẹp của Tổ quốc Việt Nam mới giải phóng đang trên đà xây dựng, phát triển và cảm xúc của nhà thơ.
=>(2) Gieo vần (ô và át), tạo sự hài hòa về ngữ âm trong câu thơ và gợi sự mênh mang của sông nước.

Bài tập 2: Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm màu đỏ sau:
c.- Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Ngựa người, người ngựa – Nguyễn Công Hoan)

=> Lặp từ ở đầu các vế câu tạo sự liên kết chặt chẽ với câu trước đó và thể hiện rõ thái độ bất cần của cô gái.

TÔI ĐI HỌC
Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.
Cụm từ in đậm màu đỏ trong đoạn văn trên có tác dụng như thế nào?
- Liên kết câu với câu trước đó.
Học bài, nắm được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu; biết lựa chọn trật tự từ thích hợp trong giao tiếp hay tạo lập văn bản.
Hoàn chỉnh các bài tập.
Chuẩn bị bài “Lựa chọn trật tự từ” (tiếp theo)
Hướng dẫn tự học ở nhà
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô cùng các em học sinh
TIẾNG VIỆT 8
TIẾT 114
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Quý thầy cô và các em học sinh
Xin chân thành cảm ơn
CÀ MAU

CH�O M?NG QUí TH?Y,Cễ GI�O V� C�C EM H?C SINH
GIỜ NGỮ VĂN VĂN LỚP 8A3
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY,CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH
GIỜ NGỮ VĂN LỚP 8A4