Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

PHỊNG GD - DT T�N TH�NH
TRU?NG THCS PH� M?

KÍNH CH�O QU� TH?Y CƠ
V? D? TI?T H?I GI?NG

NG? VAN 8
GV: NGUY?N TH? HUONG
KIỂM TRA BÀI CŨ

Em hiểu thế nào là lượt lời trong hội thoại ? Chúng ta phải làm gì để đảm bảo lịch sự khi tham gia cuộc hội thoại ?


- Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói, được gọi là một lượt lời.
- Để giữ lịch sự cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lôøi hoặc chêm vào lời người khác.
TUẦN:30
Tiết: 116
Tiếng Việt
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Thứ 6 ngày 23 tháng 3 năm 2012


Anh Dậu uốn vai ngáp daøi một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song tay thước và daây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!


(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?
Tìm hiểu các ngữ liệu SGK
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Một câu có thể có� nhiều cách s?p x?p tr?t t? t? khác nhau.
1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
3.Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
4. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
6. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
CÁC CÁCH THAY ĐỔI TRẬT TỰ TỪ:
Vậy vì sao tác giả lại chọn cách sắp xếp trật tự từ như trong đoạn trích? Chỉ rõ hiệu quả diễn đạt của câu in đậm đó?

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
THẢO LUẬN
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song tay thước và dây thừng.
Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!

THAY M?T TTT KHÁC VÀO ĐOẠN VĂN, SO SÁNH D? TH?Y RÕ:
Nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ.
Dể liên kết câu.
1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
3.Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
4. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.
5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
6. Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái khác nhau.
"Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ."
SO SÁNH SỰ LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Vậy qua tìm hiểu, em có nhận xét gì về cách sắp xếp và sử dụng trật tự từ trong quá trình giao tiếp?
1.a.Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà hông dám nói. Đùng đùng cai lệ giật phắt cái dây thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.(1)
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.(2)
(Ngô Tất Tố -Tắt đèn)
Trật tự từ trong những bộ phận câu in d?m trên thể hiện điều gì?
(1),(2) Thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đ?u lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng (1) đã s?m sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.(2)
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)
Trật tự từ trong những bộ phận câu in d?m thể hiện điều gì?
(2) Thể hiện thứ tự tương ứng với trật tự của cụm từ đứng trước.
(1) Thứ tự xuất hiện các nhân vật theo thứ bậc.
2.a.Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng,
giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ
đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ
con người.

So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm ở các VD a,b,c.
b. . Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. .
c. . Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. .
(Thép Mới - Cây tre)
B
T
T
T
B
B
B
T
Tạo ra nhịp điệu cân đối, hài hoà bằng trắc của câu văn -> chất nhạc.
Qua tìm hiểu các VD, em hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu ?
TÁC DỤNG CỦA TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Th? hi?n th? t? nh?t d?nh c?a s? v?t, hi?n tu?ng.
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
a.Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
(Hồ Chí Minh - Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện trong lịch sử.
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
LUYỆN TẬP
- (1) Nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc mới giải phóng đang trên đà xây dựng, phát triển.
b. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi! (1)
Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát (2)
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…
(Ta đi tới- Tố Hữu)
- (2) Tạo ra sự hài hoà về mặt ngữ âm cho khổ thơ.
c.Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyeãn Coâng Hoan, Ngựa người, người ngựa)
Lặp từ và cụm từ “mật thám” và “ đội con gái” để tạo sự liên kết với câu đứng trước.
Chỉ rõ hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu sau:
CÂU
Hắn ho khẽ một tiếng, bước từng bước dài ra sân.
Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động.
Nhanh như cắt, chị Dậu nắm ngay được gậy của hắn.
Nhấn mạnh đặc điểm của sự vật.
HIỆU QUẢ DIỄN ĐẠT
Tạo nhịp điệu hài hoà uyển chuyển.
Thể hiện thứ bậc quan trọng của sự vật.
Mưa xuân trên biển thuyền yên bãi. Tôm cá chắc đầy phiên chợ mai.
Trong đình, đèn thắp sáng trưng, nha lệ, lính tráng, kẻ hầu người hạ đi lại rộn ràng.
BT CỦNG CỐ
TÔI ĐI HỌC
Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.
(Toâi ñi hoïc)
Liên kết câu với câu trước đó.
Cụm từ in đậm trong đoạn văn sau có tác dụng như thế nào?
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
6
2
7
3
4
5
8
1
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
2
5
4
8
Cau 1:Chỉ rõ hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong câu sau:
Hắn ho khẽ một tiếng, bước từng bước dài ra sân.
dap an:Thể hiện thứ tự trước sau của hoạt động.
7
6
2
5
4
8
3
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
Cau 2Chæ roõ hieäu quaû dieãn ñaït cuûa traät töï töø trong caâu sau:
Nhanh nhö caét, chò Daäu naém ngay ñöôïc gaäy cuûa haén.
Dap an:Nhaán maïnh ñaëc ñieåm cuûa söï vaät.
1
3
7
6
5
4
8
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
Cau 3Chỉ rõ hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong câu sau:
Mua xu�n tr�n bi?n thuy?n y�n b�i. Tơm c� ch?c d?y phi�n ch? mai.
dap anT¹o nhÞp ®iÖu hµi hoµ uyÓn chuyÓn.
1
7
6
2
5
4
8
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8

Câu 4: hjgyftyr
dáp an: räng cña sù vËt.
1
3
7
6
2
5
8
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
cau 5 Nhắc lại các tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ?
1
3
7
6
2
4
8
8
Chọn cách (1)
- Đảo trật tự đưa “lúc lỉu” lên trước => nhấn mạnh hình ảnh những quả sai trĩu chít
Cau6 Nên sử dụng cách diễn 6cau đạt nào sau đây? Vì sao?
(1) Lúc lỉu những quả cam chín vàng trên cây.
(2) Những quả cam chín vàng lúc lỉu trên cây.
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
1
3
7
2
5
4
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
Cau 7:Em chọn trật tự từ nào sau đây? Vì sao?
(1) Con mời Ba vô ăn cơm.
(2) Vô ăn cơm, con mời Ba.
1
3
6
2
4
8
5
BỐC THĂM TRÚNG THƯỞNG
1
6
7
3
1
2
5
4
8
cau 8; Phần thưởng là tràng pháo tay.
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
BÀI VỪA HỌC
BÀI SẮP HỌC

- Nắm được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu.
- Lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Chuẩn bị bài: Trả bài Tập làm văn số 6
- Nắm lại dàn ý một bài văn nghị luận.
- Hệ thống luận điểm mà em đã sử dụng trong bài vừa làm.

. Tổ 1, 4: chuẩn bị nội dung phần Mở bài, Kết bài
. Tổ 2, 3: chuẩn bị nội dung phần Thân bài.
CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ CÙNG CÁC EM.
KÍNH CHÚC QÚY THẦY CÔ VÀ CÁC EM MẠNH KHỎE.
BÀI HỌC KẾT THÚC!
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
- Đổi trật tự cú pháp
- Nhấn mạnh cảnh tiêu sơ của đèo Ngang
- Vài chú tiều lom khom dưới núi
Mấy nhà chợ lác đác bên sông.

- Dưới núi vài chú tiều lom khom
Bên sông mấy nhà chợ lác đác .
Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống.
- Liên kết chặt chẽ với câu trước
Hôm nay, lớp em được đón rất nhiều thầy cô giáo về dự giờ: cô dạy Văn, cô dạy Sử, thầy dạy Hoạ, thầy Hiệu phó và cô Hiệu trưởng.
2/ Cho dãy từ ngữ sau, hãy sắp xếp thành 1 câu trọn vẹn.
- Nhớ/ nồm nam/ một buổi trưa hôm nào/ cơn gió/ thổi/
rung lên/ khóm tre làng/ khúc nhạc đồng quê/ man mác.
Nhớ một buổi trưa hôm nào, nồm nam cơn gió
thổi, khóm tre làng rung lên man mác khúc nhạc
đồng quê.
Cách sắp xếp trật tự từ đã tạo nên chất nhạc cho câu văn: nhẹ nhàng, du dương như cơn gió, như tiếng sáo diều .
- Đảo "đẹp vô cùng" lên trước để nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc mới được giải phóng.
Đảo "hò ô" lên trước để bắt vần lưng với "sông Lô" tạo cảm giác kéo dài, gợi một không gian mênh mang sông nước; đồng thời bắt vần chân với câu trước: "ngạt" - "hát".
-> Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm cho lời thơ.
-cai lÖ vµ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng
 cai lÖ cã thø bËc cao h¬n.
-roi song,tay th­íc vµ d©y thõng
→ cai lÖ: mang roi song, ®i tr­íc.
→ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng: mang tay th­íc vµ d©y thõng, ®i sau.
-b.trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật