Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

Chào mừng các thầy cô giáo
và các em học sinh
đến dự buổi học hôm nay
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)

*. Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
. Người nói, người viết cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
*. Trật tự từ trong câu có thể:
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản
- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.




I. Ôn tập lí thuyết:

Câu a
Câu b
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phân của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.(H? Chớ Minh - Tinh th?n yờu nu?c c?a nhõn dõn ta )
? Thể hiện thứ tự trước sau của công việc vận động quần chúng (việc sau nối tiếp việc trước).
Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn, và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.( Nguyờn H?ng - Nh?ng ng�y tho ?u )

? Các hoạt động sắp xếp theo thứ bậc: việc chính diễn ra hàng ngày rồi mới đến việc làm thêm trong những phiên chợ chính.
Bài tập 1(sgk T122):
Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào ?
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
B�i t?p 2 (sgkT.122).
Vỡ sao cỏc c?m t? in d?m dU?I dõy du?c d?t ? d?u cõu?

a, Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng đến đi ở tù. ở tù thì hắn coi là thường
( Nam Cao, Chí Phèo )
b, Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích luỹ. Vốn từ vựng ấy, trước Cỏch mạng tháng Tám, ông thường dùng để chơi ngông với đời.
( Theo Nguyễn Đăng Mạnh,
Nhà văn Vịêt Nam hiện đại Chân dung và phong cách )






Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
a) Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng đến đi ở tù. ở tù thì ắn coi là thường( Nam Cao, Chí Phèo )

b) Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích luỹ. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám, ông thường dùng để chơi ngông với đời.( Theo Nguyễn Đăng Mạnh, Nhà văn Vịêt Nam hiện đại - Chân dung và phong cách )



Lặp lại "ở tù"
=> Tạo liên kết câu v?i nh?ng cõu tru?c cho ch?t ch? hon
Lặp lại "Vốn từ vựng ấy"
=> Tạo liên kết câu v?i nh?ng cõu tru?c cho ch?t ch? hon
? Vì sao các cụm từ in đậm được đậm dưới đây được đặt ở đầu câu ?
Bài tập 2(sgk T122):
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
c, Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
Chả Mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một con trâu và một thúng gạo , ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh liệu việc đó.
( Em bé thông minh )
=> "Còn một con trâu và một thúng gạo" => tạo liên kết câu
* Thảo luận (1) Mua mấy xu chè tươi với mấy quả cau. (2) Người ta đến cũng phải có bát nước, miếng trầu tươm tất chứ ?
? Có nên thay đổi trật tự của cụm từ gạch chân trong câu (2) không ? Vì sao ?

** Không nên thay đổi trật tự cụm từ gạch chân trong câu (2) Nếu thay đổi trật tự của chúng sẽ làm mất đi sự liên kết thứ tự sự vật giữa câu (2) với câu (1).
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
Bài tập 3(sgk T123):. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cña trËt tù tõ trong c¸c c©u sau ?
a) B­íc tíi §Ìo Ngang bãng xÕ tµ
Cá c©y chen ®¸, l¸ chen hoa
Lom khom d­íi nói, tiÒu vµi chó,
L¸c ®¸c bªn s«ng, chî mÊy nhµ.
Nhí n­íc ®au lßng, con quèc quèc,
Th­¬ng nhµ mái miÖng, c¸i gia gia
Dõng ch©n ®øng l¹i, trêi non n­íc,
Mét mảnh t×nh riªng ta víi ta.
( Bµ HuyÖn Thanh Quan, Qua ĐÌo Ngang )

Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
B�i t?p 3(sgkT123).

Lom khom dưới núi vài chú
Lác đác bên sông mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
tiều
chợ
chợ
tiều
 §¶o Vị ngữ lªn tr­íc Chủ ngữ trong c¸c c©u.
? Đảo Danh t? chỉ sự vật lên đầu cụm Danh t?.
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
Bài tập 3:
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
(Bà Huyện Thanh Quan – Qua Đèo Ngang)

Dưới núi, vài chú tiều lom khom
Bên sông, mấy nhà chợ lác đác.
Con quốc quốc nhớ nước đau lòng,
Cái gia gia thương nhà mỏi miệng.
Tr?t t? t? thông thường:
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
B�i t?p 3:sgk.T.123
- Đảo V? ng? lên trước Ch? ng? trong các câu.
- Đảo Danh t? chỉ sự vật lên đầu cụm Danh t?.
Tạo cho câu thơ sự hài hòa về mặt ngữ âm.
 NhÊn m¹nh hoạt động : d¸ng vÎ vất vả của ng­êi tiều phu vµ sù th­a thít , heo hút hoang sơ cña cuéc sèng sinh ho¹t ë §Ìo Ngang.

Tỏc gi? bi?u l? n?i bu?n th?m sõu trong cừi lũng .N?i bu?n khụng ch? ? ý th?c c?a con ngu?i m� nú dó ti?m t�ng trong ti?m th?c c?a ngu?i thi si d?i v?i nh� v?i nu?c .
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
b, Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trênđỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vưon tới
Lá nguỵ trang reo với gió đèo.
( Tố Hữu, Lên Tây Bắc )
=>Đảo trật tự thông thường để nhấn mạnh vẽ đẹp của hình ảnh anh bộ đội.
Bài tập 4: sgk.T.123
a. T«i thÊy mét anh Bä Ngùa trÞnh träng tiÕn vµo.
b. T«i thÊy trÞnh träng tiÕn vµo mét anh Bä Ngùa .
Bçng mét chó ch©u chÊu Ma ®ang nh¶y nhãt khoe tµi quanh c¸c nµng Cµo Cµo, véi nÐ gi¹t vÒ mét bªn. Råi trong cöa hang chît im tiÕng ån µo./…/ Ng­êi ngîm anh Bä Ngùa còng b×nh th­êng th«i, nh­ng ch­a hiÓu sao anh lµm ra lèi quan d¹ng ®Õn thÕ, anh ®i cø ch©n nhÊc tõng b­íc cao ngang ®Çu gèi kiÓu b­íc ch©n ngçng, c¸ch thøc rÊt ta ®©y kÎ giê vµ h¸ch dÞch.
( T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu l­u kÝ )
NhËn xÐt: §Ó nhÊn m¹nh sù ng¹o nghÔ v« lèi cña nh©n vËt, chän c©u (b) lµ thÝch hîp nhÊt.
Bài tập 5 (sgk .Tr 124)
? Li?t kờ cỏc kh? nang s?p x?p tr?t t? t? trong b? ph?n cõu in d?m ? vớ d? sau:
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tưọng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như vậy ?
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
Các khả năng sắp xếp trật tự từ:
- Cây tre nhũn nhặn, xanh, thủy chung, ngay thẳng, can đảm.
- Cây tre can đảm, thủy chung, xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng.
Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, xanh, can đảm, thủy chung.
......
Bài tập 5 (sgk .Tr 124)

Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
Bài tập 5 (sgk .Tr 124)
Với 5 từ (xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm) có rất nhiều cách sắp xếp tr?t t? t? khác nhau, nhưng cách sắp xếp tr?t t? t? của tác giả là hợp lí nhất vì nó thể hiện được đúng trình tự phẩm chất đáng quý của cây tre.
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
- Tre mọc xanh tốt.
- Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn.
- Mầm tre mọc thẳng.
Tre gắn bó với con người Việt Nam trong lao động, chiến đấu...
? Hợp lý nhất - dúc kết được những phẩm chất của tre.


Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm.
Đối chiếu dàn ý miêu tả cây tre và đoạn kết
Bài tập 5 (sgk .Tr 124)
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
Bài tập 6: Viết đoạn văn về một trong hai đề tài sau đây:
Lợi ích của đi bộ với sức khỏe.
Lợi ích của đi bộ với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Yêu cầu:
Đoạn văn từ 5 - 7 câu.
Cách diễn đạt: diễn dịch (quy nạp).
Triển khai đề tài.
Sử dụng một câu sắp xếp trật từ từ mang hiệu quả diễn đạt (liên kết câu, nhấn mạnh hình ảnh, thể hiện thứ tự sắp xếp các sự việc .)
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
Ôn tập lí thuyết
*. Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
. Người nói, người viết cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
*. Trật tự từ trong câu có thể:
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm.
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
Củng cố, dặn dò
Tiết 119: lựa chọn trật tự từ trong câu
(luyện tập)
CHÚC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM MẠNH KHỎE