Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

KIỂM TRA BÀI CŨ
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn )

Cho biết ai tham gia trong cuộc thoại ? Người đó có bao nhiêu lượt lời ?


Em hiểu thế nào là lượt lời trong hội thoại? Em sẽ làm gì để đảm bảo lịch sự khi tham gia hội thoại?
TIẾNG VIỆT 8
TIẾT 116
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
1- Tìm hiểu ví dụ:


Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau !
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
1 2 3 4
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ : (1 - 2 - 3 - 4 ) (Ngơ T?t T?, T?t d�n)
Câu hỏi : Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ?


Thời gian: 3 phút
THẢO LUẬN NHÓM
1 2 3 4
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ : (1 - 2 - 3 - 4 ) (Ngơ T?t T?, T?t d�n)
Câu hỏi : Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ?


1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. (2 - 1 - 3 - 4 )
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất. (2 - 3 - 4 - 1)
3. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất. (3 - 4 - 2 - 1 )
4 . Bằng giọng khàn khàn của m?t người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét: (4 - 2 - 1 - 3 )
5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét: (4 - 1 - 2 - 3)
6. Gõ đầu roi xuống đất, b?ng giọng khàn khàn của người hút nhiều xài cũ, cai lệ thét: (1 - 4 - 2 - 3 )

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
1- Tìm hiểu ví dụ:
Lần lu?t thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy
1. Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.



Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
=> Liên kết với câu trước, nhấn mạnh nhân vật và làm mờ hành động thị uy hung hăng của Cai lệ.
2. Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất.
=> Không thể hiện rõ liên kết với câu sau và giảm đi hành động thị uy thể hiện tính cách của nhân vật.
3. Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
=> Thị uy bằng giọng khàn khàn sẽ kém hiệu quả, đồng thời liên kết với câu sau hơi mờ nhạt.
4 . Bằng giọng khàn khàn của m?t người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét:
=> Liên kết với phần trên mờ nhạt, mạch lạc của câu lỏng lẻo, không làm bật tính cách nhân vật.
5. Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét:
=> Liên kết với phần trên mờ nhạt, mạch lạc của câu lỏng lẻo, không làm bật tính cách nhân vật.
6. Gõ đầu roi xuống đất, b?ng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét
=> Để liên kết với câu trước,nhấn mạnh tính cách hung hăng của nhân vật và liên kết với câu sau.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
Trình tự liên kết với câu trước và câu sau đó , đồng thời thể hiện trật tự trước sau của hành động. Qua đó tác giả nhấn mạnh sự hung hăng, thị uy của cai lệ, một đặc điểm nổi bật của nhân vật
Hi?u qu? di?n d?t c?a c�c c�ch s?p x?p tr?t t? t? trong c�u cĩ gi?ng nhau khơng? T? d�y em r�t ra nh?n x�t gì trong vi?c d?t c�u?
?
Ghi nhớ 1:
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật
tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
Người nói (Người viết) cần biết lựa chọn trật tự
từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
1 – Tìm hiểu ví dụ
2 – Ghi nhớ
Đọc các đoạn trích và cho biết trật tự từ ở những câu in đậm thể hiện điều gì?

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
II . Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1- Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm thể hiện điều gì?
a. Ví dụ a, b: SGK/111
Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?
Đoạn a: Thể hiện thứ tự trước sau của hành động.
Đoạn b:
+ Cụm trước: thể hiện thứ bậc cao thấp hoặc trình tự xuất hiện của các nhân vật.
+ Cụm sau: công cụ tương ứng với cụm trước (cai lệ: roi song; người nhà lí trưởng: tay thước, dây thừng)
a. Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, Cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)

b. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Ngô Tất Tố - Tắt đèn)
Đoạn a: Thể hiện thứ tự trước sau của hành động.
Đoạn b:
+ Cụm trước: thể hiện thứ bậc cao thấp hoặc trình tự xuất hiện của các nhân vật.
+ Cụm sau: công cụ tương ứng với cụm trước (cai lệ: roi song; người nhà lí trưởng: tay thước, dây thừng)

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
II . Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1- Trật tự từ trong các bộ phận in đậm của ví dụ thể hiện điều gì?
a. Ví dụ a, b: SGK/111
b. Nhận xét:

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
II . Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1 - Trật tự từ trong các bộ phận in đậm của ví dụ thể hiện điều gì?
2 - So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ của những bộ phận in đậm trong ví dụ
a. Ví dụ a, b, c: SGK/112
So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:
a. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới - Cây tre Việt Nam)
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.


a. giữ làng,/ giữ nước,/ giữ mái nhà tranh,/ giữ đồng lúa chín.
b. giữ mái nhà tranh,/ giữ đồng lúa chín,/ giữ làng,/ giữ nước.
c. giữ làng, /giữ mái nhà tranh, /giữ đồng lúa chín,/ giữ nước


⇒ Cách sắp xếp trật tự từ trong đoạn văn của Thép Mới cân xứng, nhịp nhàng tạo sự hài hòa về ngữ âm.

Tiết 114: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung:
II . Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1 - Trật tự từ trong các bộ phận in đậm của ví dụ thể hiện điều gì?
2 - So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ của những bộ phận in đậm trong ví dụ
a. Ví dụ a, b, c: SGK/112
b. Nhận xét:



c. Ghi nhớ: SGK/ 112




Cách sắp xếp trật tự từ trong đoạn văn của Thép Mới cân xứng, nhịp nhàng tạo sự hài hòa về ngữ âm.


Ghi nhớ 2:
Trật tự từ trong câu có thể:
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,…)

- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
?

Tiết 116: LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

I. Nhận xét chung
II . Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
III. Luyện tập:




BÀI TẬP
Giải thích lý do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây.
a. Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
(Tinh thần yêu nước của nhân dân ta- Hồ Chí Minh)
=> Kể tên các vị anh hùng theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử dân tộc.

b. Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi! (1)
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát (2)
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca
(Ta đi tới – Tố Hữu)
=> (1) Nhấn mạnh cái đẹp của Tổ quốc Việt Nam mới giải phóng đang trên đà xây dựng, phát triển và cảm xúc của nhà thơ.
=>(2) Gieo vần (ô và át), tạo sự hài hòa về ngữ âm trong câu thơ và gợi sự mênh mang của sông nước.



c.- Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Ngựa người, người ngựa – Nguyễn Công Hoan)

=> Lặp từ ở đầu các vế câu tạo sự liên kết chặt chẽ với câu trước đó và thể hiện rõ thái độ bất cần của cô gái.
TÔI ĐI HỌC
Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.

Cụm từ in đậm màu đỏ trong đoạn văn trên có tác dụng như thế nào?
- Liên kết câu với câu trước đó.

BÀI TẬP CỦNG CỐ
Ý nào sau đây không nói lên được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu?
a. Thể hiện thứ tự nhất định; nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
b. Làm cho sự việc được nói đến trong câu trở nên dễ hiểu hơn.
c. Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
d. Đảm bảo sự hài hoà về mặt ngữ âm trong lời nói.

Học bài, nắm được tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ trong câu; biết lựa chọn trật tự từ thích hợp trong giao tiếp hay tạo lập văn bản.
Hoàn thành các bài tập.
Ôn tập kiểu bài nghị luận chuẩn bị viết bài số 7
Hướng dẫn tự học ở nhà
Quý thầy cô và các con học sinh
Xin chân thành cảm ơn