Bài 28. Lựa chọn trật tự từ trong câu

CHÀO MỪNG THẦY CÔ GIÁO
Về dự giờ lớp chúng ta
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi:
- Lượt lời trong hội thoại là gì ?
- Trong hội thoại để giữ lịch sự ta cần phải làm gì ?
Đáp án:
- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
- Trong hội thoại để giữ lịch sự,ta cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
(...)“Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:”...
. Gõ đầu roi xuống đất
. cai lệ
. thét
. bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ
Hãy sắp xếp các từ và cụm từ trên thành những câu văn đồng nghĩa.
( Thảo luận nhóm 3’)
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Ví dụ:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/110, 111
2.Nhận xét
gõ đầu roi xuống đất,
Cai lệ
bằng giọng
thét
khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Cai lệ
cai lệ
cai lệ
gõ đầu roi xuống đất,
gõ đầu roi xuống đất.
gõ đầu roi xuống đất.
thét
thét.
Thét
bằng giọng
Bằng giọng
bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều
khàn khàn của người hút
khàn khàn của người
hút nhiều xái cũ,
nhiều xái cũ,
xái cũ,
Bằng giọng
khàn khàn của người hút nhiều
gõ đầu roi xuống đất,
cai lệ
Gõ đầu roi xuống đất,
bằng giọng khàn khàn
của người hút nhiều xái cũ,
cai lệ
thét.
xái cũ
thét.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/110, 111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
Em cho bi?t hiệu quả diễn đạt của câu in đậm trong đoạn trích?
Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i, ch?ng tay xu?ng ph?n, anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
Gừ d?u roi xu?ng d?t, cai l? thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu:
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
( Ngô Tất Tố- Tắt đèn)
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ /sgk 110,111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà
không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.

Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.
Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(2) Cai l? gừ d?u roi xu?ng d?t, thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu:
-Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
?Ch? yờu liờn k?t v?i cõu tru?c v� cõu sau

LÇn l­ît thay thÕ c©u in ®Ëm b»ng c¸c c©u võa s¾p xÕp ®­îc vµ nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña sù thay ®æi Êy.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu ! Mau!
 Chỉ liên kết với câu trước
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(4)Thột b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, cai l? gừ d?u roi xu?ng d?t:
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? Khụng liờn k?t
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,
ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng
d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(5)B?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, cai l? gừ d?u roi xu?ng d?t,thột:
- Th?ng kia! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu! Mau!
? Chỉ liên kết với câu sau
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(6)B?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, gừ d?u roi xu?ng d?t,cai l? thột.
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? Chỉ liên kết với câu sau
Lần lượt thay thế câu in đậm bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy

Anh D?u u?n vai ngỏp d�i m?t ti?ng.U? o?i,ch?ng tay xu?ng ph?n,anh v?a rờn v?a ng?ng d?u lờn.Run r?y c?t bỏt chỏo, anh m?i k? v�o d?n mi?ng, cai l? v� ngu?i nh� lớ tru?ng dó s?m s?p ti?n v�o v?i nh?ng roi song, tay thu?c v� dõy th?ng.
(7)Gừ d?u roi xu?ng d?t, b?ng gi?ng kh�n kh�n c?a ngu?i hỳt nhi?u xỏi cu, cai l? thột.
- Th?ng kia ! ễng tu?ng m�y ch?t dờm qua,cũn s?ng d?y �? N?p ti?n suu ! Mau!
? Dể nhấn mạnh và liên kết với câu sau
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/ 110, 111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.

Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Em nhận xét gì về cách sắp xếp trật từ trong câu ? Em rút ra kinh nghiệm gì trong cách đặt câu?
*Ghi nhớ: SGK.111
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/ 110, 111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.
* Ghi nhớ sgk/111
Bài tập củng cố phần 1 Thay ñoåi traät töï töø baèng nhieàu caùch khaùc nhau ( Hoạt động nhóm bàn 2’)
NÓ
BẢO
SAO
KHÔNG
ĐẾN
?Nó bảo không đến sao?
? Nó bảo đến không sao.
? Nó sao bảo không đến?
? Nó sao đến bảo không?
? Nó không đến bảo sao?
? Sao không đến bảo nó?
? Sao không bảo nó đến?
? Sao đến không bảo nó?
? Sao đến, nó bảo không?
? Không đến, sao bảo nó?
? Không bảo, sao nó đến?
? Đến nó bảo: "Không sao"
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/ 110, 111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.
* Ghi nhớ sgk/111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ sgk/ 111
2.Nhận xét :
* Ví dụ 1:
a.Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra điều gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng,cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/ 110, 111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.
* Ghi nhớ sgk/111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ /sgk 111, 112
2.Nhận xét
Ví dụ 1
b)Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vưa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng,cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
- cai lÖ vµ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng
 cai lÖ cã thø bËc cao h¬n.
- roi song, tay th­íc vµ d©y thõng
→ cai lÖ: mang roi song, ®i tr­íc.
→ ng­êi nhµ lÝ tr­ëng: mang tay th­íc vµ d©y thõng, ®i sau.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/ 110, 111
2.Nhận xét
- Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ /sgk 111, 112
2.Nhận xét
Ví dụ 1
a. Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b. Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật.
Ví dụ 2
a)Tre gi÷ lµng, gi÷ n­íc, gi÷
b t
m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa
t b b b t
chÝn.
t
b)Tre gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn, gi÷ lµng, gi÷ n­íc.
c)Tre gi÷ lµng, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn, gi÷ n­íc.
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
a.Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo về con người
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam )
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh,giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo về con người
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo về con người






I.Nhận xét chung
1.Ví dụ /sgk 110,111
2.Nhận xét
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau.
* Ghi nhớ sgk/111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ /sgk 111,112
2.Nhận xét
*Ví dụ 1

Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
*Ghi nhớ : SGK/112
Trật tù tõ trong c©u cã thÓ :
- ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (nh­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi,…)
- NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng.
- Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n.
- §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cña lêi nãi.
Những tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ /sgk 110,111
2.Nhận xét
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau
* Ghi nhớ sgk/111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ /sgk 111,112
2.Nhận xét
*Ví dụ 1
a. Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động.
b. Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật


Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
* Ví dụ 2 :
-Cách a (cách viết của tác giả) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
*Ghi nhớ : SGK/112
a.( ...) Chúng ta có quyền tự hào vì những lịch sử vẻ vang thời đại Bµ Tr­ng, Bµ TriÖu, TrÇn H­ng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung… ( Hồ Chí Minh )
b. §Ñp v« cïng, Tæ quèc ta ¬i!
Rõng cä ®åi chÌ, ®ång xanh ngµo ng¹t
N¾ng chãi s«ng L«, hß « tiÕng ChuyÕn phµ dµo d¹t bÕn n­íc B×nh Ca... ( Tố Hữu, Ta đi tới )
c.- Âý còng may cho c«, v¬ vÈn m·i ë ngoµi phè thÕ nµy mµ gÆp mËt th¸m hay ®éi con g¸i th× khèn:
- MËt th¸m t«i còng ch¶ sî, ®éi con g¸i t«i còng ch¶ cÇn
( Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa )
Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
I.Nhận xét chung
1.Ví dụ /sgk 110,111
2.Nhận xét
* Ghi nhớ sgk/111
II.Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ /sgk 111,112
2.Nhận xét
*Ví dụ 1
a. Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của
các hoạt động.
b. Trật tự từ thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật và thứ tự xuất hiện của các nhân vật
* Ví dụ 2 :
- Cách a (cách viết của tác giả) có hiệu quả diễn đạt cao hơn, vì có sự hài hòa về ngữ âm.
*Ghi nhớ : SGK/112
III. Luyện tập sgk/112
Bài tập củng cố phần
Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao chắc nịch. Trời rải mây trắng bạc, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u màng mưa, biển xám xịt nặng nề. Trời ầm ầm giông gió, biển đục ngầu, giận dữ.
(Vũ Tú Nam)
Việc sắp xếp vị trí từ ngữ trong đoạn trích trên có tác dụng gì ?
- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng.
- Nhấn mạnh sự vật được nói đến.
- Liên kết câu trong đoạn văn.
I- Nhận xét chung
1.Ví dụ sgk/ 110,111
2.Nhận xét :
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Cách viết của tác giả nhằm mục đích: nhấn mạnh sự hung hãn của tên cai lệ và để tạo liên kết câu.
- Trật tự từ sắp xếp khác nhau tạo ra những sắc thái nghĩa khác nhau
*Ghi nhí 1: SGK/111
II- Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ
1.Ví dụ sgk/ 111,112
2.Nhận xét
* Ví dụ 1:
a. Trật tự từ thể hiện thứ tự trước sau của các hoạt động
b.TrËt tù tõ thÓ hiÖn thø bËc cao thÊp cña c¸c nh©n vËt vµ thø tù xuÊt hiÖn cña c¸c nh©n vËt

Tiết 114. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
* Ví dụ 2:
- C¸ch a(c¸ch viÕt cña t¸c gi¶) cã hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cao h¬n vi cã sù hµi hoµ vÒ ngữ ©m
*Ghi nhí : SGK/112
III- LuyÖn tËp
a. KÓ tªn c¸c vÞ anh hïng d©n téc theo thø tù xuÊt hiÖn trong lÞch sö
b. NhÊn m¹nh vÎ ®Ñp cña Tæ quèc. T¹o ra sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m cho khæ th¬
c. LÆp l¹i tõ vµ côm tõ “mËt th¸m”vµ “®éi con g¸i” ®Ó t¹o liªn kÕt víi c©u ®øng tr­íc.
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
1/ Bài vừa học :
Xem lại nội dung bài đã học.
Học kĩ các mục ghi nhớ.
Hoàn thành bài tập + Đặt 5 câu trần thuật có tác dụng nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.
2/ Soạn bài : Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)
-Xem kĩ yêu cầu các bài tập SGK/ 122 – 124.
-Làm trước BT1, 2.
Quý thầy cô và các em học sinh
Xin chân thành cảm ơn