Bài 27. Ôn tập phần Tiếng Việt (Khởi ngữ, Các thành phần biệt lập,...)

? Những đơn vị kiến thức tiếng Việt nào đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 9 - học kì II?
A. Các phương châm hội thoại, Nghĩa tường minh và hàm ý.
B. Khởi ngữ, Các thành phần biệt lập, Liên kết câu và liên kết đoạn văn, Nghĩa tường minh và hàm ý.
C. Các thành phần biệt lập, Sự phát triển của từ vựng, Khởi ngữ.
D. Thuật ngữ, Khởi ngữ, Nghĩa tường minh và hàm ý.
Kiểm tra bài cũ
B
Ôn Tập

phần tiếng Việt
(Tiết 1)
TIếT 138
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập:
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
? Hãy nhắc lại các khái niệm vừa ôn tập trong bài?
1. Khởi ngữ
2. Thành phần tình thái
3. Thành phần cảm thán
4. Thành phần phụ chú
5. Thành phần gọi đáp
- Là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài nói đến trong câu.
- Được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
- Được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói (vui, buồn, mừng, giận.).
- Được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
- Được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
- Các từ ngữ in đậm là thành phần gì của câu?
- Ghi kết quả phân tích vào bảng tổng kết.
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập:
Bài 1:
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
Khởi ngữ
Thành phần tình thái
Thành phần phụ chú
Thành phần gọi - đáp
Thành phần cảm thán
a. Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó.
b. Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ.
c. Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
d. Đi bốn năm hôm mới lên đến đây, vất vả quá!
d. Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.

B¶ng
? Các thành phần biệt lập có điểm gì chung?
A. §Òu lµ thµnh phÇn chÝnh cña c©u.
B. §Òu kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u.
C. §Òu ng¨n c¸ch víi nßng cèt c©u bëi dÊu phÈy.
D. §Òu bæ sung ý nghÜa cho nßng cèt c©u.
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
? Nhận xét nào nói không đúng về khởi ngữ?
A. Khởi ngữ là thành phần đứng trước chủ ngữ.
B. Khởi ngữ nêu nên đề tài được nói đến trong câu.
C. Có thể thêm một số quan hệ từ vào trước khởi ngữ.
D. Khởi ngữ là thành phần không thể thiếu trong câu.
D
Khởi ngữ
Thành phần tình thái
Thành phần phụ chú
Thành phần gọi - đáp
Thành phần cảm thán
Thành phần tình thái
a. Thuốc, anh hút anh còn đầu độc cả những người xung quanh.
b. Mời u xơi khoai đi ạ!
c. Gậm 1 khối căm hờn trong cũi sắt. (Nhớ rừng - Thế Lữ).
d. Trời ơi, chỉ còn có 5 phút.
d. Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được.
hình như
than ôi
chắc chắn
a
này
ái chà
Vâng
thưa thầy
Ai nhanh hơn
tiết 138: ôn tập tiếng việt lớp 9
Em hãy đặt câu có chứa thành phần khởi ngữ hoặc thành phần biệt lập để giới thiệu về truyện ngắn “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu?
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập:
Bài tập 2:
Viết đoạn văn giới thiệu về truyện ngắn "Bến quê", trong đó có ít nhất một câu chứa khởi ngữ, một câu chứa thành phần tình thái.
* Yêu cầu:
- Đúng hình thức đoạn văn, đủ số câu quy định, câu đúng ngữ pháp.
- Đúng nội dung: Giới thiệu được truyện ngắn "Bến quê" (Ví dụ về Tác giả, nội dung, nghệ thuật, phương thức biểu đạt.).
- Có câu chứa thành phần khởi ngữ và câu chứa thành phần tình thái.
- Chữ đẹp, trình bày sạch sẽ.
"Bến quê", một truyện ngắn mà ở đó Nguyễn Minh Châu đã nói lên những suy ngẫm về CN, về cuộc đời, về cách sống. Và có lẽ ông cũng thức tỉnh, khơi dậy ở đồng loại hãy biết nâng niu, trân trọng những vẻ đẹp, những giá trị bình dị, gần gũi, quen thuộc của cuộc sống, của quê hương.
trò chơi ô chữ
1
2
3
4
5
6
7
6
8
6
7
14
1. Thành phần nào bộc lộ tâm lí, cảm xúc của người nói?
2. Đây là thành phần nào dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp?
3. Thành phần nào dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu?
4. Thành phần nào bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu?
5. Là thành phần của câu, thường đứng trước chủ ngữ nêu nên đề tài được nói đến trong câu?
6. Em cảm nhận được tình cảm nào qua nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân?
ck
7
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập:
II. Liên Kết câu và liên kết đoạn văn:
* Liên kết về nội dung:
- Liên kết chủ đề: Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản, các câu phải phục vụ chủ đề của đoạn văn.
- Liên kết lô-gíc: Các đoạn văn và các câu phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
* Liên kết về hình thức: Các câu và các đoạn văn có thể được liên kết với nhau bằng một số biện pháp chính như sau:
Liên kết hình thức:
1. Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu trước.
1. Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu trước.
2. Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước.
2. Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước.
3. Lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước.
3. Lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước.
4. Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu trước.
Bài tập 1:
Hãy cho biết mỗi từ in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện phép liên kết nào? Ghi kết quả tìm được vào phiếu học tập.
a. ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b. Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: "Bác cần nằm xuống phải không ạ?"
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
c. Nhưng cái com-pa kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mỹ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy! Rồi nói:
- Quên à! Phải, Bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa!
Tôi hoảng hốt đứng dậy nói:
- Đâu có phải thế! Tôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Hãy cho biết mỗi từ in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện phép liên kết nào? Ghi kết quả tìm được vào phiếu học tập.
a. ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b. Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: "Bác cần nằm xuống phải không ạ?"
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
Bài tập 1:
-> Sử dụng phép nối: nhưng, nhưng rồi, và.
phép lặp: cô bé, cô bé.
-> Sử dụng phép thế: cô bé - nó.
Hãy cho biết mỗi từ in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện phép liên kết nào? Ghi kết quả tìm được vào phiếu học tập.
c. Nhưng cái com-pa kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mỹ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy! Rồi nói:
- Quên à! Phải, Bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa!
Tôi hoảng hốt đứng dậy nói:
- Đâu có phải thế! Tôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Bài tập 1:
-> Sử dụng phép thế: bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa! - thế!


Nóng quá !!!
Đuổi hình bắt chữ
Cảm thán
Gọi

đáp
mẹ ơi
phép nối
Đuổi hình bắt chữ
Tường minh
Đuổi hình bắt chữ
1. Trong một câu văn có thể có mấy khởi ngữ?
A. Một.
B. Hai.
C. Không hạn chế nhưng thường không quá 2.
2. Trong một câu văn cùng một lúc có thể có nhiều thành phần biệt lập, đúng hay sai?
A. Đúng.
B. Sai.
3. Trong mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của một đoạn (hay một văn bản), cái nào quyết định cái nào?
A. Hình thức.
B. Nội dung.
c
A
B
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
Hướng dẫn về nhà:
- Làm lại các bài tập trong Sách giáo khoa.
- Ôn kĩ công dụng của khởi ngữ và các thành phần biệt lập, các phép liên kết.
- Chỉ ra sự liên kết về nội dung và hình thức giữa các câu trong đoạn văn em viết về truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu.
- Chuẩn bị bài ôn tập phần Nghĩa tường minh và hàm ý - Tiết 139.
"Bến quê", một truyện ngắn mà ở đó Nguyễn Minh Châu đã nói lên những suy ngẫm về CN, về cuộc đời, về cách sống. Và có lẽ ông cũng thức tỉnh, khơi dậy ở đồng loại hãy biết nâng niu, trân trọng những vẻ đẹp, những giá trị bình dị, gần gũi, quen thuộc của cuộc sống, của quê hương.
- Khởi ngữ: Nói về những hoàn cảnh hiểm nghèo, ranh giới giữa sự sống và cái chết.
- Tình thái: chắc hẳn, tôi cho rằng
Nãi vÒ nh÷ng hoµn c¶nh hiÓm nghÌo, ranh giíi gi÷a sù sèng vµ c¸i chÕt, th× trong v¨n häc ch¾c h¼n ®· cã kh«ng Ýt t¸c phÈm ®Æt nh©n vËt vµo hoµn c¶nh ®ã. Nh­ng th­êng th× c¸c t¸c phÈm Êy khai th¸c kh¸t väng sèng, h×nh nh©n ¸i hoÆc lµ sù hi sinh cao c¶ cña nh÷ng nh©n vËt. Riªng ®o¹ trÝch “BÕn quª”, t«i cho r»ng nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u l¹i kh«ng khai th¸c theo h­íng ®ã mµ l¹i t¹o ra mét t×nh huèng nghÞch lÝ ®Ó chiªm nghiÖm mét triÕt lÝ vÒ ®êi ng­êi.
Nói về những hoàn cảnh hiểm nghèo, ranh giới giữa sự sống và cái chết, thì trong văn học chắc hẳn đã có không ít tác phẩm đặt nhân vật vào hoàn cảnh đó. Nhưng thường thì các tác phẩm ấy khai thác khát vọng sống, hình nhân ái hoặc là sự hi sinh cao cả của những nhân vật. Riêng đoạ trích "Bến quê", tôi cho rằng nhà văn Nguyễn Minh Châu lại không khai thác theo hướng đó mà lại tạo ra một tình huống nghịch lí để chiêm nghiệm một triết lí về đời người.
Nãi vÒ nh÷ng hoµn c¶nh hiÓm nghÌo, ranh giíi gi÷a sù sèng vµ c¸i chÕt, th× trong v¨n häc ch¾c h¼n ®· cã kh«ng Ýt t¸c phÈm ®Æt nh©n vËt vµo hoµn c¶nh ®ã. Nh­ng th­êng th× c¸c t¸c phÈm Êy khai th¸c kh¸t väng sèng, h×nh nh©n ¸i hoÆc lµ sù hi sinh cao c¶ cña nh÷ng nh©n vËt. Riªng ®o¹n trÝch “BÕn quª”, t«i cho r»ng nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u l¹i kh«ng khai th¸c theo h­íng ®ã mµ l¹i t¹o ra mét t×nh huèng nghÞch lÝ ®Ó chiªm nghiÖm mét triÕt lÝ vÒ ®êi ng­êi.
a. Hãy xác định thành phần biệt lập trong câu ca dao sau:
Bầu ơi, thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.

b. Hãy chuyển cụm từ in đậm trong câu văn sau thành khởi ngữ?
- Nó làm bài tập rất cẩn thận.
.... Làm bài tập thì nó làm rất cẩn thận.
- Tôi hiểu rồi. Nhưng tôi chưa giải được.
… Hiểu thì tôi hiểu rồi, nhưng giải thì tôi chưa giải được.
TIếT 138:
Ôn Tập phần tiếng Việt
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập: