Bài 27. Ôn tập phần Tiếng Việt (Khởi ngữ, Các thành phần biệt lập,...)

KIỂM TRA BÀI CŨ
? Những đơn vị kiến thức Tiếng Việt đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 9- kì II là:
Các phương châm hội thoại, Nghĩa tường minh và hàm ý.
Khởi ngữ, Các thành phần biệt lập, Liên kết câu và liên kết đoạn văn, Nghĩa tường minh và hàm ý.
Các thành phần biệt lập, Sự phát triển của từ vựng, Khởi
ngữ.
Thuật ngữ, Khởi ngữ, Nghĩa tường minh và hàm ý.
B
Nối thành phần biệt lập ở cột A sao cho phù hợp với khái niệm ở cột B
a. Được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
b. Được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính thuộc câu.
c. Được dùng để thể hiện cách nhìn thuộc người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
d. Được dùng bộc lộ tâm lí của người nói.
1. Phụ chú
2. Gọi - đáp
3. Tình thái
4. Cảm thán
1. Khái niệm: Khởi ngữ và các thành phần biệt lập: sgk/8,18,32
2. Bài tập vận dụng:
1. Xác định thành phần khởi ngữ trong đoạn trích sau và cho biết tác dụng của khởi ngữ.
Những chiến sĩ không chịu nhận, không chịu tan mình ra trong cái ngạt thở, sợ sệt, đe dọa mà bọn mật thám định đem áp dụng lên trên đầu họ., chăng kín chung quanh họ. Những câu Kiều, những tiếng hát, tất cả giữ cho những người bị giam cầm vẫn buộc chặt lấy cuộc đời thường bên ngoài. (…)
(Nguyễn Đình Thi )
- Tác dụng : Nhấn mạnh sức mạnh của những câu Kiều, những câu hát, vừa làm cho cả câu mang tính khẳng định.
Những câu Kiều, những tiếng hát
2. Viết lại các câu sau đây bằng cách chuyển phần được in nghiêng thành khởi ngữ (có thể thêm trợ từ thì):
a. Anh ấy làm bài cẩn thận lắm
b. Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được
Câu a.
Ví dụ: Làm bài, anh ấy cẩn thận lắm.
(có thể thêm các quan hệ từ về, hoặc đối với trước làm bài)
Câu b.
Ví dụ: Hiểu thì tôi hiểu rồi, nhưng giải thì tôi chưa giải được.
Về môi trường, có lẽ môi trường của chúng ta ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng. Một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường chính là rác thải - rác sinh hoạt và rác công nghiệp. Nguyên nhân là do ý thức của con người. Ôi, biết đến bao giờ Việt Nam mới là một đất nước “sạch” như biết bao quốc gia khác!
Khởi ngữ: Về môi trường
Tình thái: có lẽ
Phụ chú: rác sinh hoạt và rác công nghiệp
Cảm thán: Ôi
3. Xác định khởi ngữ và các thành phần biệt lập trong đoạn văn sau ?
Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây là thành phần gì của câu ?
a/ Anh con trai miễn cưỡng mặc quần áo, đội chiếc mũ nan rộng vành để phòng đến trưa có thể nắng to – theo lời yêu cầu khẩn khoản của Nhĩ- giắt vào người mấy đồng bạc.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê )
b/ Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung…hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. ( Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
c/ - A, đây có phải là làng cũ mà hai mươi năm trời nay tôi hằng ghi lấy hình ảnh trong kí ức không? ( Lỗ Tấn,Cố hương )
d/ - Nho, bị thương ở chỗ nào ? Bị ở đâu, em ?
( Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
ĐÁP ÁN
a/ “ theo lời yêu cầu khẩn khoản của Nhĩ”
Thành phần phụ chú
b/ “ hình như” : Thành phần tình thái
c/ “A” : Thành phần cảm thán
d/ “ Nho”, “em” : Thành phần gọi- đáp
Điền thành phần tình thái, cảm thán thích hợp vào các chỗ trống trong đoạn trích sau :
Xuân đã về ! ……………........cả đất trời đều rung động. ………………..tạo vật đều xôn xao. ……… , mới chỉ qua một đêm mà sắc cỏ đã bừng dậy một màu xanh non bát ngát. Chim én dập dìu bay lượn từng đàn. Trăm hoa đua nở , lòng người náo nức như mở hội.

Dường như
Dường như
Chao ôi
Bài tập 1: sgk/109 Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn
trích sau đây là thành phần gì của câu.

Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu cho nó.
(Làng – Kim Lân)
b) Tim tôi đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ.
(Lê Minh Khuê - Những ngôi sao xa xôi)
c) Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta , biết không bao giờ gặp lại ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
(Nguyễn Thàng Long - Lặng lẽ Sa Pa).
d) – Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. Đi bốn năm hôm mới lên đến đây, vất vả quá!
(Kim Lân – Làng)
Bảng tổng kết về khởi ngữ và các thành phần biệt lập

B¶ng

Bảng tổng kết về khởi ngữ và các thành phần biệt lập
Xây cái lăng ấy
Dường như
Vất vả quá
Thưa ông
Những người con gái... nhìn ta như vậy
Bài tập 2: sgk/110 Viết một đoạn văn ngắn giới thiệu truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu, trong đó có ít nhất một câu chứa khởi ngữ và một câu chứa thành phần tình thái.
Bến quê là một câu chuyện về cuộc đời - cuộc đời vốn rất bình lặng quanh ta - với những nghịch lí không dễ hoá giải. Hình như trong cuộc sống hôm nay, ta có thể gặp ở đâu đó một số phận gần giống với số phận của nhân vật Nhĩ trong câu chuyện này. Người ta có thể mải mê tìm kiếm danh lợi rong ruổi gần hết cuộc đời, vì một lí do nào đó phải nằm bẹp một chỗ, con người mới chợt nhận ra gia đình là tổ ấm cuối cùng. Điều này Nhĩ chỉ kịp nhận ra vào những ngày cuối cùng của đời mình. Nhưng chính vào lúc anh nhận cái chêt đã cận kề thì trong anh lại bừng lên một khát vọng đẹp đẽ và thánh thiện.
Đoạn văn
Bến quê là một câu chuyện về cuộc đời - cuộc đời vốn rất bình lặng quanh ta - với những nghịch lí không dễ hoá giải. Hình như trong cuộc sống hôm nay, ta có thể gặp ở đâu đó một số phận gần giống với số phận của nhân vật Nhĩ trong câu chuyện này. Người ta có thể mải mê tìm kiếm danh lợi rong ruổi gần hết cuộc đời, vì một lí do nào đó phải nằm bẹp một chỗ, con người mới chợt nhận ra gia đình là tổ ấm cuối cùng. Điều này Nhĩ chỉ kịp nhận ra vào những ngày cuối cùng của đời mình. Nhưng chính vào lúc anh nhận cái chêt đã cận kề thì trong anh lại bừng lên một khát vọng đẹp đẽ và thánh thiện.
CỦNG CỐ
1/ Câu nào sau đây có chứa khởi ngữ :
A. Về trí thông minh thì nó là nhất.
B. Nó là một học sinh thông minh.
C. Nó thông minh nhưng hơi cẩu thả.
D. Người thông minh nhất chính là nó.
A
2/ Dấu hiệu để phân biệt giữa chủ ngữ và khởi ngữ là việc có thể thêm những quan hệ từ “ về”, “đối với” vào trước từ hay cụm từ đó là đúng hay sai ?
A. Đúng B. Sai
A
3/ Từ “ Có lẽ” trong câu : “ Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị của bản thân con người là quan trọng nhất” là thành phần gì ?
Thành phần khởi ngữ B. Thành phần cảm thán
C . Thành phần tình thái C. Thành phần phụ chú
C
Hãy xem tranh và nói một câu có thành phần biệt lập hoặc khởi ngữ